Krisiak Langilea Etsipenean Sartu

1983ko abenduaren 18an

Iñigo Garaialde idazleari elkarrizketa

IKEI-ko Iñigo Garaialderekin
Krisiak Langilea Etsipenean Sartu
Iñigo Garaialderi elkarrikuska egiteko erabakia hartu genuenean hiru hizketagai nagusi genituen gogoan: langabezia (oroit orain dela hiru bat urte JAKINen gai honetaz argitaratu zuen artikulu bikaina), industri birmoldaketa (IKEIkoek arlo hau maiz jorratu dute; bestalde Euskal Herriko ekonomiaz ari den ekaineko ICE aldizkarian idazlan polita zuen gai honetaz) eta elektronika (IKElren barruan berak burutu du eta sektore honetaz eramandako ikerketa). Hala ere, kaseta biztu eta elkarrizketari ekin genionean «euskalduna hiztun makal» delako esaera ez zen zertu kasu honetan. Langabeziaz esandakoarekin bakarrik orrialde pilo bat bete zitekeen. Hori zela eta, ondorengo lerroetan honetaz bakarrik ihardungo dugu.
ARGIA.–Orain dela hiru bat urte JAKINen argitaratu zenuen artikulu batetan, Hego Euskal Herriko langabezi tasa 17koa zela zenioen. Hala ere, zifra hori azpibaloratua egongo zela (20ren bat gutxi-gorabehera) eransten zenuen. Gaurregun zer zifraren inguruan dago langabezi tasa hori?
Iñaki Garaialde.–Bai, langabeziaz hitzegiten denean problema nagusi bat definizioarena da. Badago definizio bat. OITrena, nazio gehienek onartzen dutena eta zera dio: langabetua da lanik gabe aurkitzen den pertsona eta lan bila dabilena. Definizio hertsi honen arabera aurtengo udararen hasieran euskal Komunitate Autonomoan zegoen langabezi tasa 20koa zen eta Nafarroan 16koa. gutxi-gorabehera. Horrek esan nahi du artikulu hura idatzi zenetik langabezi tasa gora dihoala. Espainian ere gauza bera gertatzen da eta azkeneko datuen arabera 17koa izango litzateke.
A.–Baina errealitatean kopuru hau handiagoa da, ezta?
I.G. Bai. badaude pertsona batzuk, lanik gabe aurkitzen direnak edo lanik inoiz izan ez dutenak, lana bilatuta ere aurkituko ez luketela uste izanez? etxean gelditzen direnak lan bila ibili gabe. Pertsona hauek etsita daude. Ekonomia zuzpertuko balitz lan bila hasiko lirateke. Hala ere. pertsona hauek ez daude langabetutzat joak aurreko definizioan eta ez daude beraz, lehen emandako langabezi tasan sartuta.
Oso zaila eta nahiko subjetiboa izaten da kolektibo honen zenbatekoa neurtzea; zenbaitek kolektibo hori langabetuen 20 izatera iristen dela diote. baina oso subjetiboa da. Dena dela, nahiz eta gaizki neurtuta egon, lehenago emandako langabezi tasa ofiziala, 20 alegia, oso kezkagarria da. Inoiz ez da holako zifrarik eduki hemen gerra ostean.
A.–Eta zein dira etorkizunerako perspektibak?
I.G. PSOE-k hauteskunde-kanpaina egin zenean oso promesa famatu bat aldarrikatu zuen: lau urteko mandatuan 800 mila lanpostu berri sortuko zutela. Orain hasi dira hitzegiten 690 mila bakarrik izango direla eta nire ustez, lana izango dute zifra horretara iristen ere.
Orain prestatzen ari diren hiru urtetarako planean, esate baterako. Espainiarako hazkunde-tasa orokorra nahiko txikia izango dela, 2 edo holako zerbait, hitzegiten ari dira. Eta 2 igotzen baldin bada barne-produktua, zaila izango da, nire ustez, 800 mila lanpostu sortzea. Suerte izango dute langabetu gehiago ez bada egiten.
A.–Zein litzateke PSOE-ren politika arazo honekiko?
I.G.–PSOE-k alde batetik, egiten ari den ekonomi birrestrukturazio edo birregiturapenaz hemengo egitura produktiboa konpetitiboago bihurtu nahi du, orain dituen harako «peso muerto»ak kendu, arrazionalizatu. Eta konsziente da hortik desenplegua ziurrena handitu egingo dela, gutxienez bolada batean. Horrek suposatzen du Liburu Zurian esaten den bezala, 150 mila edo 200 mila lanpostu galtzea.
Beste aldetik egongo zen aurreko jarrerak ekarriko dituen zenbait kostu soziali erantzuteko politika, politika soziala alegia. Honen bitartez kostu horiek. elkartasunaren izenean, banatu nahi dituzte. Ez dakit talde sozial guztien artean: behintzat langileen artean bai. Esate baterako, sozialistek orain eskuartean daukaten desenplegu-babeserako lege-projektu berriaz nahiko dute ziurrena jende gehiagori eman desenplegu-laguntza baina laguntza gutxiago bakoitzari.
A.– Horrek ez du antza handirik Frantzisko sozialistak boterera igo zirenean egiten hasi zirenekin, ezta?
I.G. Frantzian sozialistak igo zirenean, beste politika tankera bat eraman zen aurreneko momentuan; politika keynesiarragoa: enplegu sortu etab. Hemen sozialistek ez dute pentsatu ere egin holako politika bat eramatea. Hemengoek bide ortodoxo batetik eraman dute politika. Lehen esan dudan bezala, horrek esan nahi du birregituraketak konpetitibitatea bilatzea, «peso muerto>> direlakoak kentzea etab.
Problemarik larriena da, nire ustez, politika horrekin helburu sozialak (800 mila lanpostu berri sortzea etab.) nahiko zail bihurtuko zaizkiela. Politika horrekin gelditzen diren enpresak agian egoera hobean aurkituko dira, diru gehiago izango dute etab. Baina enpresak hobeto egoteak ez du esan nahi lanpostuak sortuko direnik; ez du esan nahi ere, behintzat oraingoz ez da argi ikusten, inbertsiorik egingo denik. Badirudi enpresariak ez direla animatzen; etorkizana ez da nahiko argi ikusten inbertsio sostengatuak egiteko.
Alde horretatik, badirudi PSOE-ren politikaz etxea garbitzen ari dela, baina zaila izango zaiela helburu sozial batzuk (adibidez, enplegu-sorkuntza) lortzea. Eta ez nago oso ziur, baina akaso beste helburu sozial batzuk ere lortzea (esate baterako, desenpleguaren babesa eta zerbitzu sozialak hobetzea...) ez da erreza izango holako politika bat eramanez gero.
A.–Zenbait jenderen eritziz krisia sortu edo biztu da alokairuak asko igo zirelako eta, horrela, enpresen irabaziak + janu zituztelako. Horren arabera, langabeziak zeregin + hezitzailea–jokatuko luke eta krisialditik ateratzeko lagunduko luke: langileek beren lanpostuak galtzeko bildurrez beren alokairuen murrizteak onartuko lituzkete, modu horretan, enpresarien irabaziak berriz hazi litezen aukera emanez.
I.G.–Ez dago hain garbi zein diren krisiaren arrazoiak. Normalki kausa asko daude kausa horiek ere haien artean erlazionatuak daudelarik. Gure kasuan, esate baterako, egia da lansariak igo egin zirela. egia da ere oso txikiak zirela 70 urteetako hasieran Europakoekin konparatuta, eta horregatik bazegoen margen bat alokairu horiek igotzeko. Frankismoaren bukaeran zegoen inestabilitatearekin, bada, kapitalak nolabait ordaindu egin zuen alokairu handiagoekin bake sozial pixka bat.
Egia da, orduan, hori krisiaren arrazoia, edo arrazoien artean bat, izan daitekela Espainiako kasuan. Baina egia da ere Euskal Herriko industriak duen problema alokairuena baino gehiago beste bat dela, hots, krisiaren hasieran ez zela hau aurrikusi eta enpresak expantsio-plan ikaragarrietan sartu zirela, horiek finantziatzeko kredito pilo bat hartuz; baina krisi hura ez zen kojunturala, estrukturala baizik eta orduan enpresek aurkitu zuten merkatua ez zela haiek pentsatzen zuten bezalakoa; hau guztiz birrinduta zegoen eta horregatik ezin zutela saldu haiek uste zutena. Bestalde gehien igo diren kostuak ez dira langile- kostuak izan , finantzarioak baizik, expantsio-inbertsioei loturik zeuden kredituen korrituenak etab. Kostu hauek izan dira EH-ko konkurrentzialtasuna urritu dutenak; alokairuenak haina gutxienez.
A.–Dena dela ezin da ukatu langabeziak langileekiko betetzen duen paper + hezitrailea–.
I.G.–Lehen esan dudan bezala, nik ez nuke esango langileen alokairuen igoerak errentabilitatearen murriztearen kausa bakarra, edo azken kausa, direnik. Baina behin krisian zaudenean, honetatik ateratzeko soluzio bakarra alokairuak jaistea, merketzea da. Bueno soluzio bakarra agian ez, baina bai garrantzitsuenetako bat. Eta alde horretatik desenplegua kapitalismoaren mekanismoa da langileek alokairuen beherapenak onar ditzaten eta errentagarritasunera berriro bihurtzeko. Bestalde krisialdiak, batez ere luzeak eta soluziorik gabe ikusten direnean, langileria desmoralizatu, zatitu, egiten du. Alde horretatik indarrak kentzen dizkio langile-mugimenduari.
A.–Orain dela hiru bat urte idatzitako artikulu hartan langabeziaren kontra josteko eta bai langileei bai kapitalistei on egingo lieken gauza-bezala akordio sozial baten premia aipatzen zenuen.
I.G.–Bueno, formula baino desioa zen, ideia general bat. Arazo hau gehiengoaren onean soluzionatu nahi bada, holako zerbait egin beharko litzateke. Izan ere, krisitik ateratzeko, nik esango nuke, bi bide nagusi daudela. Bat izango litzateke merkatuaren indarrak utzi lanean, eta haiek ekonomia birmolda dezaten. Holako birmoldaketa naturala edo basatia izango litzateke, eta kostu handiak izango lituzke, bai ekonomikoak eta bai sozialak.
Horregatik normala da ekonomi birmoldaketa hori zuzendu nahi izatea eta, akordio baten bitartez, gehiengoarentzat kostu gutxiena eskatuko lukeen soluziobide bat bilatzea. Hau litzateke krisitik ateratzeko bigarren bidea.
A.–Oraindik uste al duzu orduko + formula–hori egokia dela?
I.G.–Han esaten nuen bezala, ez kapitalak ez langileriak ez daukate momentu honetan ez indarrik ez organizaziorik bestea txikitzeko. Orduan konpromiso batera, akordio batera, iritsi behar dute problema modu arrazional batean konpontzeko.
Egia esan, zenbat eta denbora gehiago pasa, iruditzen zait langileria hainbat eta ahulago aurkitzen dela. Orain orain dela lau edo bost urte baino ahulago aurkitzen da langile-mugimendua, indar gutxiagorekin, nahiz eta gobernuan gobernu sozialista bat izan. Alde horretatik ez lirateke berdinak izango orduan lortu zitekeen akordioa, orain. lortu daitekeena eta agian hemendik hiru urtetara lortu litekeena.
A.–Baina zein lirateke holako akordio batetik langile-mugimenduak lor litzakeen abantailak?
I.G.–Nire ustez, orain egiten ari dena baino askoz hobea izango litzateke: desmoralizazio gutxiago eta kontrol gehiago. Agian soldatak eta langabezia, akordioa izanda ere, berdin mugituko ziren, hots, langabeziak gora joko zuen, alokairuak prezioak baino gutxiago igoko ziren... baina behintzat kontrol bat izango luke langileriak prozesu honetaz eta zenbait neurri sozial eta babes-lege (desenplegu-babesaren hedapena...) eta, agian, egitura sozialetan ere aldakuntza batzuk (demokrazia gehiago bai enpresetan, bai Seguritate Sozialean; denok ordaintzen baina orain oso gutxi kontrolatzen ditugun instituzioetan) lortu litzake akordio horretatik.
Gaurregun, akordio egonik edo ez egonik, langileak bere neurrian ari dira bere zati edo partea jartzen krisitik ateratzeko, baina beste talde sozialak ez dago hain garbi berea jartzen ari direnik. Orduan, akordio batean gutxienez langileek izango lukete berak jartzen duten esfortzuaren arabera besteei eskatzeko legitimitate bat. Orain beren partea jartzen ari dira, beren situazioaren txartzea jasaten dute akordio egongo balitz bezala, baina horren truke ez dute ezer lortzen, edo ez behintzat gauza handirik.
A.–Eta enpresariak?
I.G.–Zenbait enpresarirentzat ere langabezia itzel batek, orain daukagun bezalakoa edo handiagoa, kalteak ekarri litzake; kontsumo-industriaren eskaria, adibidez, jaitsi erazi dezake. Bestalde, artikulu hartan esaten nuenez, lehendik erradikalizatuta dagoen gizartea ustegabean zapart egiteko moduko egoeran sar liteke. Hau ere problema bat da. Bueno, orain ez dirudi hainbesteko problema denik haientzat; azkeneko urteetan langileriaren desmoralizazioa nahiko indartsua izan bait da eta mobilizapen gutxi bait daude.
Alde horretatik enpresariek, pentsatzen dut, orain agian gutxiago emango lukete; bildur gutxiago diote langileari orain, orain dela hiru urte edo zortzi urte baino. Hala ere, uste dut langileriak nolabaiteko akordioa lortzea (bere mobilizapenarekin batuz, oso akordio txarra ez izateko) orain dagoen situazioa baino hoboa litzatekela; zenbait neurri sozial, zenbait kontrapartida, zenbait kontrol ezartzeko ankera emango lioke. Alde horretatik pentsatzen dut holako exijentzia batzuk lortzeko posibilitatea badagoela gobernuan sozialistak egonez.
A.–Akordio hori zein mailatan egin beharko litzateke: Estatu Espainol mailan, Euskal Herrikoan...?
I.G.–Espainian, nahiz eta autonomi estatua dela esan, politika ekonomikoa ez dut esango zeharo baino bai neurri handi batetan behintzat, Madrilen eskuetan dago: bai politika monetarioa, bai kanpo-merkataritza osoa, bai politika fiskalaren zati handienak... Alde horretatik, Madrilekin kontatu gabe zaila da benetako akordio bat burutzea. Nik esango nuke politika ekonomikoa egiten den mailan egin beharko litzatekela akordioa.
Hala ere, area batzuetan, politika arlo batzutan, Euskal Gobernuak eta Nafarroako Diputazioak badaukate autonomia bat, eta horren arabera akordio partzialak egin litezke. Hala ere argi dago Estatu-mailan holako akordio orokorrak egiten ez badira, pakto edo akordio nahiko estuak liratekeela.
A.–Zer neurri har litezke langabeziaren arazo larria gutxitzeko?
I.G.–Lehenago esan dudan bezala, ,ekonomia ortodoxoko neurriez ekonomian hazkundea lortuko balitz ere ez dago argi nahiko lanpostu sortuko zenik, bai langile berriak bai orain dauden langabetuak lanean jartzeko. Alde horretatik, neurri zuzenagoak, zuzenki enplegua sortzen dituztten neurriak bilatu beLarko lirateke: adibidez, desenpleguan errotazio gehiago egon; arlo sozialetan (sanitatean, hezkuntzan, aisia-aktibitateetan eta.) enplegu berriak sortu; behin-behineko enpleguak...
Beste neurria izango litzateke orain dagoen lana banatzea, hau da, lana daukan pertsona bakoitzak gutxiago lan egin jende gehiagok lan egiteko. Hala ere neurri honetan zaila da akordio bat lortzea edo nola artikulatu behar den erabakitzea: adibidez, lan gutxiago egiten bada diru gutxiagorekin edo berarekin? Lana murrizten den aldi berean lanpostuak sortu?... Badaude, beraz, zenbait arazo tekniko, baina nire ustez, exploratu edo ikertu behar den bidea da hori.
Eta azkenik, langabeziaren aldetik eskatu daitekeen politika langabeziaren aurkako babesa handitzea izango litzateke: desenpleguaren saria edo prestazioak jende gehiagori ematea; protekzio-sistema berri bat sortzea... Holako neurriak hartzea, nire ustez, posiblea da, eta are errezago akordio baten barruan.
TRIKUHARRI
4-7

GaiezEkonomiaLanaLangabezia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakGARAIALDE2
PertsonaiazGARAIALDE2
EgileezTRIKUHARRI1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude