Minbiziari Aurrea Hartu


1983ko maiatzaren 01ean
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
A. Giner-Sorolla, minbiziaren ikertzaileari elkarrizketa

Minbiziari Aurrea Hartu
{cienzia)-25 hilabetekari katalanean agertu den elkarrizketaren berri ematen dugu hemen, aldizkari honek A. Ciner-Sorolla ikertzaile famatuari eginikoa. Gizon hau Sloun-Kettering Institute-ko Minbiziaren kontrako Drogen Ikerketa eta Garapenerako Laborategian ari da lanean.
Zerk sortzen du minbizia?
Minbizia hiru arrazoigatik sor daiteke, kausa fisikoak, kimikoak eta biologikoak (birusak, bakterioak,...) Causa fisikoetan aspaldidanik ezagutzen diren irradiazioak ditugu: izpi ultramoreak, gammak, eta X izpiak. Medikuen artean, batez ere erradiologoen artean, aspaldidanik ezagutzen dira estal ez daitezkeen gorputzzatietan izaten dituzten minbiziak: eskuetan, aurpegian, eskrotoan, etab. Kausa kimikoetan (eta hauetaz arituko gara gehienbat artikulu honetan) konposatu kimikoek gure gorputzean sor ditzaketenak sartzen dira. Ramazzini konturatu zen mojek bularminbizi gehiago izaten zutela beren kideko emakume ezkonduek baino. Horren arrazoia hormonetan dago, ezkonduetan sexu-hormonak gehiago jariatzen bait dira aktibitate sexualik ez dutenetan baino. Agente kimikook ez dute nahitaez gorputzetik kanpokoak izan behar, aurreko adibidean bezala, barnean sortuak ere izan daitezke. Zera gehitu nahi nuke aurrerago jarraitu aurretik, minbiziaren sorrera luzea izaten dela, hogei edo hogeitamar urtetakoa. Eta bestalde gaur, hiltzen direnetatik seitik bat minbiziz hiltzen da.
Hogeitamar urteteko inkubazio duela diozu minbiziak, gaur gertatutako okerra hemendik hogeitamar urtetara agertuko dela esan nahi al du horrek?
Bai, minbizi kimikoaren ernarialdia batezbeste hogei-hogeitamar urtetakoa da. Datu zehatzak ditugu horretaz, e.b. asbesto edo amiantozko fabriketan lanean aritu eta gero lantegia utzi dutenen artean, lana utzi eta handik 30 urtetara agertzen da minbizia. Baina, industria kimikoan ez du minbizia duten proportzio berean lan egiten jendeak, alegia, minbizi gehiago dagoela, industria kimikoan lan egiten duen jendea baino. Horren atzetik lan asko egin da eta iaz txosten serio bat argitaratu zen elikadurak, janariek duten eragina agertuz.
Zabal diezaguzu puntu hori
Hasteko txosten honek nabarmentzen duena: GEHIEGI JATEN DUGU! Gizakia de neurriz gain jaten duen animalia bakarra. Ikerketa serioak egin dira laborategiko animalietan jan-kopuruak eduki lezakeen eragina ikasteko. Honela, hiru sailetan banatzen baditugu animaliok, batekoei jan gehiegi emanez, bigarrenei behar hainbat eta hirugarrengoei gutxiantzean zera ikusten da: gutxi jaten dutenak dutela mimbizirik gutxiena eta berauek dutela bizitzarik luzeena.
Munduan zehar gizakien artean egin diren behaketek ere horixe bera adierazten dute, haragi gehien jaten den tokietan dela koloneko, hestelodiko minbizirik gehien.
Bestalde, beren borondatez beren burua eskainitako pertsonetan egindako ezperimentuek adierazten dutenez, koipeki eta proteina gehiegiz elikatutako pertsonetan minbizi gehiago sortzen zen; dirudienez, hauen besteetan bakterio-flora alteratu egiten zen eta anaerobio bilakatzen eta honela azido biliarrak gai minbizisortzaile edo kantzerinogeno gertatzen.
Baina, dudarik gabe, jatorri kimikoko minbizietan TABAKOak sortutakoa da nagusi.
Entzun dugunez, EEBBetan (Minnesotan e.b.) debekaturik dago leku publikoetan erretzea.
<Bai, zabaldua dago areto askotan erretzca debekatzeko ohitura, gure Institutuan bertan e.b. areto gehienetan debekaturik dago. Generalitatek kanpaina haundi bati haserá eman dio. Jakin dudanez, Barcelonan 1960an 100.000tik 27k zuen biriketako minbizia, 1978an 47k. Espaina estatuan 10.000 hiltzen da urtero eta Estatu Batuetan 120.000. Ez naiz ezer inbentatzen ari. Bemzopire izeneko gaia da tabakoko minbizisortzailea.
Egunean 3-4 zigarro erretzea arriskutsua al da benetan?
Ez erretzea beti da hobe, baina zuk esan duzuna ez da arrisku handikoa. Biriketako minbizia dutenetan badira erretzen ez dutenak ere. Oraindik eztabaidan badago ere, badirudi zigarro-keak duen konposaketa ikusita, erretzen ez dutenengan eragin handiagoa duela erretzen dutenengan baino, azken hauek inmunizatuta bai daude kearen kontra.
Ba al da beste minbizisortzailerik?
Gatza ere hala da. Neurriz gain hartuz gero gai minbizisortzaileak ematen ditu urdailean, estomagoan, batez ere nitrosaminak. Hala ikusi da, gatza asko hartzen den tokietako jendeetan minbizi gehiago izaten dela.
Eta alkoholak sortzen al du minbizirik?
Zuzenean ez, baina erre eta gainera alkohola hartzen badu, batez ere edari fuerteak, alkoholetan disolbatu edo urtu egiten dira minbizisortzaileak eta gorputzera errazago sartzen dira. Bestalde, ezaguna da alkoholak gorputzaren defentsak ahuntzen dituela nahiz alkohola bera elikagai edo alimentu izan berez. Bitaminarik gabeko alimentua da, ordea eta eritasunen aurkako defentsarik gabe uzten du gorputza.
Nola laburtuko zenuke janariei buruz esandakoa?
–Proteina gutxi jan (haurrek gehiago har dezakete),
–Koipeki gutxi jan
–Gatz gutxi
–Ez erre
–Ez hartu alkoholik
-Fruta jan, batez ere garrazkiak (laranja, limoi, etab.)
-Berdura freskoak jan.
-A, C, E, bitaminak eta flabonoideak dituzten janariak jan (aza, Bruselazak, azalorea) Zuntz edo fibra asko duten janariak hartu. Horrela janariok hesteetan denbora gutxiago egoten dira heste-pareten ukituan eta minbizizortzaileek ez dute denborarik gorputzean sartzeko. Gainera, zuntz hauetan zurgatuak geratzen dira gaiok.
Ez du honek esanahi fruta eta berduraz lehertu arte jan behar dugunik, jan-neurri edo dieta orekatua da egokiena. Esne gehiegiak koloneko minbizia sortzen du, bestalde urdailekoa baztertzen du. Herri aurreratuetan minbizi hau galdu da, nahiko haragi eta esne hartzen delako eta batez ere, agian, goizero hartzeko ohitura duten laranja-zukua dela medio.
Minbizisortzaile dira baita ere janari kondatu edo pasatuekin batera jan genitzakeen onddo eta bakterioak, hauek gero barnean nitrosaminak sortzen bait dituzte eta ondorioz minbizia. Orain kontserbazio-ahalmen gehiago dugu eta janariak sanoagoak jatea minbiziaren kontrako erremedio oso ona gertatu dela.
Bukatzeko, Barbarid eta beste ikertzaileek zer aurkitu dute minbiziaren kontrako?
Lan ikaragarriak egin dituzte zululetako ADNan omen dagoen gene bati buruz. Gene hau, agente kimiko fisiko edo biologiko baten eraginez piztuko omen litzateke eta ondorioz minbizia sortuko. Agente biologikoen artean birus baten kasua ikertu dute bereziki. Maskuriko minbizidun zeluletan aurkitu dute beste elementu bat ere. Baina oraingoz ez dago esaterik erremediorik aurkitu dutenik. Esku artean daukagun erremedio bakarra MINBIZIARI AURREA HARTZEA DA.
Bakadit prebentzioa eskerrik gabeko bidea dela, azken batetan gaiso egon eta sendatuz gero mila esker zor dizkiola dirudi medikuari, baina hark emandako aholku batzu bide direla gaisotzen ez denak ez dio inoiz eskerrik emango, ez bait daki honek aholku hauek jarraitu gabe inoiz gaisotuko zen.
Martxcl
12-13

GaiezGizarteaOsasunaGaixotasunaMinbizia
PertsonaiazGINER1
EgileezMARTXEL1Gizartea

Azkenak
Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]


Eguneraketa berriak daude