ARGIA.eus

Egin ARGIAkoa
Oparitu ARGIA
Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia
igandea 2025eko ekainaren 08an

«Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz»
1982ko ekainaren 06an
Rafael Castellano idazleari elkarrizketa

-Rafael Castellanoren Konpainia Atseginean
«Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz»
Inperioaren kapitalean jaioa, duela hamahiru urte etorri zen Deban bizitzera. Gaur egun ikaragarri ezaguna da idazle hau, egunero "Egin"en idazten duen kolumnarengatik batez ere.
Azken bolada honetan, elkarrizketa dexente ere egin ditu, eta hori dela eta, egun guztian argazki-makina eta magnetofoia bizkar gainean eraman ohi du uneoro.
Oraingoan, aldiz, geu izan gara magnetofoia eta kamera hartu dugunok. Entrebistadorea entrebistatua.
ARGIA.- Madrildarra omen zara jatorriz...
RAFAEL CASTELLANO.- Bai, Madrilen jaio nintzen gerra bukatu bezain laster, eta eskola frantsesera bidali ninduten gurasoek. Izan ere eskola frantsesa zen orduko eskola laiko bakarra, eta horregatik.. Han bukatu nuen nire batxilleratoa, eta ez dakit zer ikasi nuen baina idazten behintzat nahiko ona nintzen.
"Urbete Pasa Nuen Ilea Gorriz Tintaturik"
ARGIA.- Zure lehen ofizioa antzerkilaria izan omen zen, ezta? Nola bururatu zitzaizun horrelakorik?
R.C.- Bai, ni egun bakarrez joan nintzen unibersitatera, entzule bezala ekonomikak ikastera. Eta egun bakar horretan erabat aspertu nintzen. Hori horrela, kalearen bestaldean kontserbatorioa zegoen, eta arte dramatikoetako eskola ere. Eta orduan, aldatu egin nuen ekonomiketatik arte dramatikoa ikastera. Han ere berandu zen eta entzule gisa sartu nintzen.
ARGIA.- Nola hasi zinen lanean antzerki munduan?
R.C.- Ikastetxe hartan hiru urte pasa ondoren, "Teatro Reina Victorian"n hasi nintzen profesional bezala lan egiten"La vida con papa"izeneko obrarekin. Obra hartan, ile gorriarekin atera behar nuen, eta urtebete pasa nuen ilea gorriz tintaturik. Kalera irtetzeko, jakina, kristoren txapela jartzen nuen.
ARGIA.- Zenbat denbora pasa zenuen antzerki lanetan?
R.C. Lehenengo obra horrekin urtebete egin nuen, eta gero beste batetan ere ibili nintzen. Honetan ile gorria ez, baina bai errubioa. Eta honekin ere Bartzelonara eta, joan ginen. Baita Donostiara ere, Antzoki Zaharrean.
Lan Intelektuala Inoiz Ez Da Ondo Pagatzen
ARGIA.- Idazteko ohitura edo zaletasuna noiz hasi zinen lantzen?
R.C.- Idazten? Urte haietan ere. Gure aitak ipuinak idazten zituen "La Codorniz"erako, eta egun batetan esan zidan: "Zergatik ez dituzu zeuk egiten". Eta orduan hasi nintzen asteoro asteoro nire ipuinak idazten, misterio, terror edo antzekoak, badakizu, nobela gotikoa, banpiroak eta horrela... horrela hasi nintzen idazten.
ARGIA.- Eta antzerkia utzi al zenuen ordurako?
R.C.- Ez, ez, idazten hasi nintzenean biak batera egiten nituen. Gerora, bai, antzerkia utzi egin nuen, denbora gehiegi sartzen nuelako. Egunean bi emankizun, arratsaldean eta gauean, eta eguneko hamar duro besterik ez. Gehiegi zen.
ARGIA.- "La Codorniz"en antzerkian baino hobeto pagatzen al zizuten?
R.C.- Ez, ez, gaizki, dena gaizki. Lan intelektuala inoiz ez da ondo pagatzen, inoiz ez. Gaur egun ere ez. Eta hortik aurrera, nire bizitza bohemia hutsa izan zen. Pisu zaharretan bizi, oso diru gutxi, etabar, etabar. Baina hori toki guztietan kontatu dut, eta ez du pena merezi horrekin jarraitzea.
Hemen Madrilen Baino Gustorado Nengoen
ARGIA.- Nolakoak izan ziren zure lehen kontaktoak Euskal Herriarekin?
R.C.- Beno, ni urteoro etortzen nintzen udan oporrak pasatzera. Kuadrila ere banuen hor, Deban. Denak bertakoak, eta batzu euskaldunak. Haiekin ikasi nituen nire lehen. hitzak euskaraz, eta nire lehen abestiak. Hurrengo urteetan, politika ere nahasiz joan zen, eta Euskadiko politikaren barruan sartzen hasi nintzen. "Aita, zer egin duzu" eta, kantatzen genuen... Baina halere beraneante bezala etortzen nintzen.
ARGIA.- Noiz eta zergatik erabaki zenuen hona bizitzera etortzea?
R.C.- Duela hamahiru urte. Alde batetatik, langabezian gelditu nintzen, lanik gabe, izugarrizko neura pilo batekin, eta lasaitu nahi nuen. Bestaldetik, hemen gustorago nengoen Madrilen baino Orduan, bakarrik egoten nintzen idazten, eta nire kolaborazioak korreos bidaltzen nituen. Eta horrekin justu-justu bizi. Gero ere, lagunak: hemengo lagunak hangoak baino hobeak nituen.
ARGIA.- Nola sartu zinen hemengo giro literarioan, nola erlazionatu zinen hemengo idazleekin?
R.C.- Ni oso berandu hasi nintzen hemengo idazleekin harremanetan. Duela oso urte gutxi, "Berriak", astekariarekin hasi nintzen erlazionatzen, eta horren bidez Luis Haranburu editorea ezagutu nuen. Horrek liburu bat eskatu zidan, eta "Vascos Heréticos" idatzi nuen. Hori publikatu nuenean Felix Maraña etorri zitzaidan eta "Kantil", literatur aldizkariko bileretara joan nadin eskatu zidan. Horrela konektatu nuen "Kantil"aldizkariarekin, eta hori izan zen nire lehen kontaktua hemengo idazleekin.
"Ni Beti Automarjinaturik Bizi Izan Naiz"
ARGIA.- Eta zer dela eta, ez zinen ordurarte erlazionatu beste idazleekin?
R.C.- Eske ni ordurarte marjinaturik bizi nintzen, automarjinaturik. Ni beti neure borondatez aparte bizi izan naiz, nire herrian, etxean sartuta, eta akabo. Inoiz ez naiz egon hemengo rolloko jendearekin.
ARGIA.- Zergatik automarjinazio hori?
R.C.- Ez dakit. Deba herri bat da, ez da kapitala. Orduan han ez dago girorik. Eta gainera nik ez nuen beharrik sentitzen besteekin erlazionatzeko. Niretzat idaztea kartujoen lanen antzekoa da, etxean sartu bakarrik eta han lan eta lan. Niri zenakuloak eta horrelako bilerak ez zaizkit gustatzen. Madrilen bai, joaten nintzen kafetegietara, baina ez zenakulo literarioetara, denetatik hitzegitzen zen, ez ziren soilik literarioak.
«Editorearena Da Munduko Laguntasunik Importanteena>'
ARGIA.- Eta Bilboko idazleekin edo, erlaziorik ba al duzu?
R.C.- Nik Bilbon editorea daukat, eta horrekin bai, noski. Baina gainerako idazleak ez dut batere ezagutzen. Bilbon editorea ezagutzen ditut, eta horrekin bai, editorearena da munduko laguntasunik inportanteena.
ARGIA.- Orduan, literatur girotik oso aparte zaude, ezta?
R.C.- Ez, mundua literatura bait da, eta ni naiz literatura, eta zuek ere literatura zarete. Dena da literatura. Eta ni munduan baldin banago, literaturaren barnean nago...
ARGIA.- Nahiko abstraktoa gertatzen da hori...
R.C.- Ez da batere abstraktoa. Literatura ez da zirkulu itxi bat. Ezin dira egin zirkulu batzu, eta mugak ipini literatura eta munduaren artean. Ez da logikoa. Literatura dena da
"Militantzia Guztiak Baztertu Behar Dira''
ARGIA.- Eta nola erlazionatzen zara kanpoko mundu horrekin?
R.C.- Nire erlazio publikoak egunoroko kolumnaren bidez izaten ditut. Jendeak eskutitzak bidaltzen dizkit, ipuinak, beraiei gertatutako gauzak, etabar. Nik uste dut, gainera, nire irakurlea oso berezia dela. Nire eritziz nire kolumnak irakurtzen dituena ez da irakurle militantea, baizik eta "Egin"eko sektore demasieprogresista-anarko-akrata-abertzale (baina ez gehiegi), eta nire ustez nire kolumnak azeptazio handia dauka sektore horretan. Konpromezu pertsonal handia daukana, baina ez militantzia. Jende askok ez du "Egin", erosten militantziagatik, konpromezuagatik baizik.
ARGIA.- Badirudi zuretzat militanizia zerbait txarra dela....
R.C. Bai, bai, nire ustez militantzia guztiak baztertu egin behar dira. Bi militantzi moetak daude. Alde batetatik, batzuk ez dute ikasi nahi euskaraz idazten edo hitzegiten militantziagatik. Eta horiek asto galantak dira. Hori egiteko izugarrizko astoa behar da izan. Baina bestaldetik ere militantzia utzi egin behar da euskara ikasteko edo idazteko orduan. Adibidez, literatura egin behar da euskaraz, baina literatura hutsagatik, ez militantziagatik.
"Ni Neu Naiz'' Da Nire Partidu Politikoa"
ARGIA.- Zergatik hasi zinen euskara ikasten?
R.C.- Inguru kulturalak hala bultzatu ninduelako. Nire ingurua euskalduna zen. Orduan astoa izan behar nuen horri uko egiteko. Orduan hartu nituen gramatika txiki batzu, eta etxean bakarrik hasi nintzen euskara ikasten.
ARGIA.- "Egin"etik aparte, "La Voz"en eta «El Diario»n ere kolaboratu izan duzu. Diferentziarik nabaritu al duzu?
R.C.- Bai, noski, diferentzia oso handia da. Azken fnean, nire "Egin"eko kolumnan nahi dudana jar dezaket, eta inork ez dit ezer esango. Alde horretatik askatasun osoa daukat. Beste egunkarietan, folklorismo hutsean gelditzen bazara ondo, bestela jai duzu. Eta folklorismoaren barnean ere, segun eta zein mugatan.
ARGIA.- Bukatzeko, azkeneko galdera egingo dizugu: lehen zure irakurleen ideologia definitu duzu; zeurea nola definituko zenuke?
R.C.- Beno, ez dakit. Nik uste dut Bakunin edo Kropotkin hilak daudela, beren modeloa asmatu zutela, baina gaur geronek geurea asmatu behar dugula. Garai honetara eta leku honetara egokitutako modeloa egiten asmatu behar dugu. Esan dezagun, halere, nire partidu politikoa "la triple N", dela, hau da, "Ni Neu Naiz"
Josu LANDA. Iñaki URIA

Egun bakarrez joan nintzen unibertsitatera eta erabat aspertu nintzen.
"Inguru kulturalak bultzatu ninduen euskara ikastera"
«Niretzat idaztea kartujoen lanen antzekoa da, etxean sartu bakerrik, eta han lan eta lan».
22-24

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakCASTELLANO2
PertsonaiazCASTELLANO2
EgileezLANDA2Kultura
EgileezURIA3Kultura
ASTEKARIA
936. zenbakia
1982ko ekainaren 06a
ASTEKARIA PDF-an
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
“Galdera da lan batek noiz balio digun, ez geuk distira egiteko, baizik eta kolektibo gisa”
Lander Arretxea
#2
Bihotzetik berriz pasatzea
Uxue Gutierrez Lorenzo
#3
“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada
Ordiziako Euskal Eskola Publikoaren komunitatea
#4
Efemeridea: Iruñea eta Durango batu zituen giza kate erraldoiak, erabakitzeko eskubidearen alde
ARGIA
#5
“Ez nintzateke ase sentituko, lau urteren ostean, hemengo kulturaz eta hizkuntzaz ezertxo ere ez baneki”
Danele Sarriugarte Mochales
Azoka
Azkenak
2025-06-08 | Basilika
Kairos #02: Haragiaz, Maialen Sagues eta Lorea Floresekin
MULTIMEDIA - Basilika
2025-06-07 | ARGIA
Euskara hutsezko plaza bete dute Ziburuko Azokan

1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]

2025-06-06 | Jon Fernández González
EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da

Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei. 

2025-06-06 | Jon Fernández González
Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin

Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
 

2025-06-06 | Beranduegi
5x19: Kevin Auschwitzen
MULTIMEDIA - Beranduegi
2025-06-06 | Maria Ortega Zubiate
Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen

Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.

2025-06-06 | Xabier Letona Biteri
Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira

Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.

2025-06-06 | Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk

Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.

2025-06-06 | Uxue Gutierrez Lorenzo
Idoia Asurmendi
Bihotzetik berriz pasatzea

IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.

----------------------------------------------------
 
Termometroak 30 gradutik gora markatzen ditu, uda giroa nagusi da eta Bilboko kaleak herritar aztoratuz beteta daude. Horrelako egun... [+]
2025-06-06 | Jon Fernández González
Torturaren 21 biktima berri aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.

2025-06-06 | Maria Ortega Zubiate
111 Akademiak banatuko duen azken saria jaso du Miren Amurizak

Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.

2025-06-06 | Hainbat sinatzaile*
Non daude kaparrak?

Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]

2025-06-06 | Florence Lazar
Hostopean
MULTIMEDIA - dokumentala
2025-06-06 | Ordiziako Euskal Eskola Publikoaren komunitatea
“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada

Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?

Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]

2025-06-06 | Xabier Letona Biteri
GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.

Eguneraketa berriak daude