"Radiocadena" irratiko Manu Oñatibiari, "Donostia Irratia"ko Manolo Gonzalez koordinatzaileari eta "Donostiako Herri Irratia"ko Jose Mª Otermin ardunadurari elkarrizketa.
Euskarazko Irratsaioak Zertan Diren
Eusko Jaurlaritzak nahiz Gipuzkoako Aldundiak emaniko subentzio batzuren bidez lau irrati euskarazko irratsaio luzeak ematen ari dira.Esperientziarik luzeena daramana Donostia/Loiolako Herria Irratia da, urte eta piko egunoro zazpi ordu t'erdi ematen pasa bait du. Duela gutxi hasitakoen artean, Bilboko Herri Irratia zazpi orduz, Donostia Irratia lau orduz, eta Radiocadena (Voz de Guipúzcoa) beste lau orduz ere.
Horien berri jakiteko bi bidetatik abiatu gara. Lautatik hiru irratiren arduradunengana jo dugu bertako berri eman diezaguten. Herri Irratitik, J.M. Otermin; Donostia Irratitik, Manolo González; eta Radiocadenatik, Manu Oñatibia; Haien erantzunak daude, beraz, alde batetatik. Bestaldetik, lau irratietako programazioa eskaintzen dugu lauki berezietan, batez ere jende gehienak ez dakielako zein ordutan iharduten duten, eta ildo horretatik interesgarria izan daitekeelako.
Beste gai asko alde batetara geratzen dira irratien alor honetan. Bata, subentziorik jasoa ez dutenen kasua. Horietaz beste batetan ihardungo dugu agian. Bestetik, Iparraldeko bi irratiak, Adour eta Gure Irratia. Horietaz hitzegin izan dugu ARGIAn, eta berri gehiago izatean berriro itzuliko gara. Azkenik, Jaurlaritzak sortzekotan omen dagoen Irrati Nazionala geratuko litzateke. Baina horretaz, egia esan, berri zehatz gutxi dago, eta hobe da ziurtasun handiagorik izan arte, bere horretan uztea. Hor dituzue, beraz, laukiak eta elkarrizketak.
Manu Oñatibiarekin hizketan
Radiocadena: "Euskararako Zaletasuna Sortarazi Nahi Dugu"
ARGIA: Diputazioaren subentzio horren bidez ematen dituzuen lau ordu horiekin zein asmo dituzue edo?
MANU OÑATIBIA: Gure ustea da lau ordu horiekin ez dela gauza handirik egiten. Gure asmoa litzateke hogeitalau ordu, edo gutxienez hamabost edo hamasei. Dirua izanez gero, nik uste posible izango litzatekela. Bainan besterik ez dagoen bitartean lau ordurekin hasi gara, eta nik uste dut ondo izango dela piska bat zailtasuna eta bideak ikusteko, eta gero zabaltzen joango gara.
ARGIA. Eta jendeari begira zein helburu dituzue?
OÑATIBIA: Alde batetatik jendeari euskara entzunarazi, euskararako zaletasuna sortarazi, euskara ikas dezatela, pentsa dezatela euskara dela gure oinarririk jatorrena eta hori dela gure helbidea. Bestetik, euskal eresiaren bidez euskal sena sartu gure herritarren artean, eta baita ere jakinduria zabaldu bestelako eresiekin.
ARGIA.-Estilo jakin baten atzetik al zabiltzate irratigintzan?
OÑATIBIA. Ahal dela, egun alaia eta atsegin bat pasaraztea. Besterik gabe.
ARGIA: Eta zuen entzulegoaren arauera, zein ongori ateratzen dituzue?
OÑATIBIA: Kontutan harturik gure eremuan goizez iharduten dugun bakarrak garela, gure ustez entzuie gehienak-etxekoandreak izango dira eta horregatik aukeratu ditugu sukalkintza, sendakintza eta antzeko gaiak.
ARGIA: Zein zalitasun aurkitu duzue lan horretan?
OÑATIBIA: Batik bat, bitartekoen urritasuna. Lau ordu horiek egiteko posibilitatea sortu zen, eta "La Voz de Guipúzcoa"koek jarri zizkiguten tresnak edo medioak. Bainan oso eskas ibili gara eta gabiltza, bainan badirudi orain asmo berriak dituztela, gela guztiak berritu, baita materialea ere. Dena dela, gu oso pozik gaude. Gauzak hobetzean hobeto egingo dugu.
ARGIA: Eta zaudeten ekipoa osatzeko nola egin duzue?
OÑATIBIA: Azken-25 urteotan ordubatan eta onda median egunoro programa bat egin ohi dugu, eta piska bat horretan ihardutako jendearekin kontatu dugu. Urte horietan piska bat ikusi dugu zeinek balio duen, eta jende hori oinarri bezala hartuz eraiki dugu oraingoa: Basarri, Etxebeste, Joxe Miguel, neroni, etabar.
Manolo Gonzalez Koordinatzailearen hitzetan:
Donostia Irratia: "Ser Katearen Estiloa Gorde Nahi Dugu"
ARGIA: Diputazioak ordaindutako ordu hauek erabaki baino lehen, zein ahalegin egiten zuen Donostia Irratiak horren alde?
MANOLO GONZALEZ: Egia esan, orain arte irrati honetan ematen zen euskara oso gutxi zen, baina kontutan izan behar da Donostiatik ez dela guztia egiten, hau da, zati handi bat Madriletik ematen dela.
ARGIA: Eta zer nolako plantelamenduetatik abiatu zarete ordu hauek plantelatzerakoan?
MANOLO: Honako zera izan dugu kontutan: euskarazko portzentaiez gain, irrati bakoitzaren estilo edo dinamika dago, hau da, hitza eta musikaren arteko oreka, erritmoa, etabar.
ARGIA: Eta hori, zuen kasuan, nora gaUzatuko litzateke?
MANOLO: Beno, aurretik garbi dago oinarri bat, Donostia Irratia irrati komertziala dela, estilo berezi bat daukana–programazioan nahiz informatiboetan-, eta lehen mementutik saiatu gara euskara erdararekin berdintzen, hau da, erdaraz egiten den gauza bera euskaraz egiten. Gure asmoa ez da irrati bat euskaraz eta beste bat erdaraz egitea. Irratia dago besterik gabe, eta horren zati batzu euskaraz daude eta beste batzu erdaraz.
ARGIA: Eta konkretuki, zein pisu eman diozue hitzari eta zein musikari?
MANOLO: Noski, zeren alde batetatik estilo hori gorde beharra baldin badago ere, intzidentzia eta publikoa ere kontutan izan behar da. Eta kontutan izan behar dugu entzulego euskaldan batengana zuzentzen garela, eta entzulego horrek orain arte oso posibilitate urri izan dituela era guztietako irratsaioak entzuteko. Ondorioz, hitzak ere pisu handia beharko du irratsaioetan. Baina bestalde, guk ahalik eta arinena egin nahi dugu gurea, eta horrek esan nahi du hitzari ere leku handiegirik ezin diozula utzi.
ARGIA: Eta orain arteko entzulegoarekin pusketzearen arriskurik ikusi al duzue?
MANOLO: Garbi dago konturatu behar dugula FM delakoaren bidez aritzen garela, eta orain arte askoz musika portzentuia handiagora ohitua zegoela bertako publikoa. Jendearentzat FM eta musika gauza bera izan da. Orduan ezin diozu derrepente musika kendu eta hitz pilo hat sartu. Orduan, gu haseran musika dezente sartzen hasi ginen eta orain jaisten ari gana.
ARGIA: Argitu ezazu piska bat gehiago irrati komertzialaren kontzeptua...
MANOLO: Irrati komertziala esan dudanean zera esan nahi nuen, publizitatetik bizi den irrati bat dela, bere entzuiegoa kontutan izan behar duen irratia. Zeren Irrati Nazionalak nahi duen dirua galdu dezake, hori ezer gutxi inportik zaio. Baina guk erabat begiratu behar diogu diruen gorabeherari, eta horrek ekartzen dio SER katearen estiloari entzulegoarengana gebiago iritsi nahi izatea.
ARGIA: Eta publizitatearekin zerbait berezi nabaritu al duzue?
MANOLO: Beno, guk oraindik ez dugu publizitaterik sartzen eta ez dakigu sartuko dugun ere. Baina garbi dago publizitatearekin euskara galtzen ateratzen dela. Publizitatea egiten duenak ahalik eta jende gehienarengana iritsi nahi duelako, eta jende gehiagok daki erdaraz euskaraz baino. Dena dela, euskarak duen kontrako zera hori egin ditzakegun programen bidez neutraliza dezakegu.
ARGIA: Zein funtzio ikusten diozue alde horretatik irratiari, hau da, euskararen normalkuntz prozesuan?
MANOLO: Irratiari ez zaio eskatu behar gizarteari bere orokorrean dagokion zerbait. Euskararen normalkuntzarako dauden asmoak beteko balira, eta gizartean euskararen maila igoko balitz, irratiaren entzulegoa handituko litzateke, eta hori irratiaren alde joango litzateke. Baina irratiak ezingo du inoiz euskaldunik sortu. Baldintzak sor ditzake, baita jendearengan ikasteko bokazioa, baina ez gehiago.
ARGIA: Zein erizpiderekin jokatu duzue lokutoreak eta ekipoa aukeratzeko?
MANOLO: Egia esan nahiko larrugorritan harrapatu gaituzte irrati guztiok euskarazko irratsaio hauekin. Herri Irratiaren salbuespenarekin jakina. Baina euskarazko ohitura baten falta kontutan harturik ere, profesionalak ere falta dira. Ez dago euskaraz irratia egiteko profesional askorik. Hortik abiatuta gure ekipoa bi erizpidez aukeratu dugu. Bata, euskararen jabe izatea maila dezente batez. Eta bigarrena, gure estiloko programetara egoki daitekeen jendea izatea. Dena dela, ekipoko jende gehiena lehendik zegoen irrati honetan lanean.
ARGIA: Bukatzeko, zer edo zer gehitu nahi al duzue?
MANOLO: Bai, gure hau esperientzia bat dela, eta oraindik ez dugula balorazio bat egiterik. Hemendik hilabete batzutara elemendu aski izango ditugu zerbait esan ahal izateko.
Jose Mª Otermin arduradunarekin hizketan
Donostiako Herri Irratia: "Bigarren Mailako Medioa Da Geurea"
ARGIA: Badira hilabete batzu gobernuaren laguntzaz euskarazko programazioa eskeintzen ari zaretela. Zeintzuk dira izan dituzuen arazoak?
OTERMIN: Arazoak askotxo dira, eta ez txikienak euskara berarenak. Pentsa ezazue alde batetik lokutoreak aurkitzeko izan ditugun lanak, alor honetan inor ez bazegoen eta prestatu den jendeari ofizioa irakasteko asmatu behar izan ditugunak nolakoak izan diren, eta bestetik hauekin kalitate minimo bat lortzeko inongo esperientziarik gabe egin behar izan ditugun saioak.
ARGIA: Jendeaz aparte euskarak berak zer arazo sortzen ditu?
OTERMIN: Erdaraz klitxeak eginak daude, bai informatibotan, bai kirol programatan, bai musikaletan... Klitxeak, hau da esaldi eginak erabiltzen dira irratsaio gehienetan, adibidez: "El delantero centro remató a puerta..." edo "La audiencia nacional ha dictaminado..." Euskarak ez du izan horrelakoen tradiziorik, eta guzti hau sortzen joan behar izan dugu. Horrela gertatzen da hasieran behintzat zenbait gauza arrotz gertatzen zaizkigula belarrira. Hau denborarekin konponduko litzatekeen arazo bat dugu.
ARGIA: Arazo linguistikoaz aparte, beste arazorik sortzen al du euskarak?
OTERMIN: Bai Noski,. Mundu euskalduna oso mugatua da, Julio Caro Barojari adibidez ezin diozu euskaraz elkarrizketarik egin, Oteiza bati ere ez, Bandres bati ere ez,... Honekin esan nahi dut asko mugatzen zaizkigula interesa duten gaiei buruzko elkarrizketak egitea. Oso nabarmena da hau kirol munduan, bai kirolarien aldetik, bai antolatzaileen aldetik gehienek erdaraz egiten dutelako.
Adibidez CAT-en gauza gehienak erdaraz ematen dira, ez dago euskaraz egiten duenik; pentsa zenbat kontu izaten diren festa, jaiak, ekitaldiak direla eta hauetaz ezin beraiekin euskaraz egin.
ARGIA: Entzulegoaren aldetik, baduzue erantzunik? Badakizue zein motatakoa den? Zenbatekoa den bere Kopurua?
OTERMIN: Hortarako entzulego kopuruaren neurketak egiten dira, hauek oso garestiak izanik ez ditugu. Gobernuaren, edo ente ofizialen lana izan beharko luke honek. Kopuru hauek ez izateak itsu lana egitera bultzatzen gaitu. Guk asmatu behar dugu gutxigorabehera gure entzulegoa nolakoa den, etxeko andreak, gazteak, haurrak,... Dena den kartak eta deiak jasotzean entzulegoa nolakoa den susma dezakegu.
ARGIA: Euskararen normalizazioan, zein izango litzateke Herri Irratiaren papera.
OTERMIN: Ez da erraza honi erantzutea Lehen esandakoekin konturatuko zineten onezkero bigarren mailako medioa dela gurea; ezin dugu besteekin konpetitu. Herrian euskara normalizatzea zaila bada, irratian ere halaxe da. Gure ahaleginak alperrikakoak ez direlakoan gaude, bainan ez dakigu noraino heltzen garen, zein den edo zein izan daiteken gure fruitua entzulegoarengan. Esan behar da lehen euskararekiko militantzia bat bazegoela, gaur egun militzantzia hau epeltzen ari da. Beldur naiz irratian egiten ditugun ordu hauek azken orru garratz bat baino ez den. Norbait sano dagoenean, ez da bere osasunaz harduratzen, orain euskara gaixo dagoelako ari da adibidez EHE taldea lanean. Behar bada horregatikantxe ari gara gu ere saio berezi hauekin.
19-21, 22
GaiezKomunikabidIrratiaEuskaraz irr
PertsonaiazOÑATIBIA1
PertsonaiazGONZALEZ2
PertsonaiazOTERMIN1
