"LANGABEZIAK LURJOTA UTZIKO GAITU"

1982ko otsailaren 14an

BALERE BAKAIKOA, ECONOMIAN DOKTORE BERRI:
"LANGABEZIAK LURJOTA UTZIKO GAITU"
Euskal ekonomia kolonia motakoa al da? Galdu ala irabazi, zer egiten du Euska1 Herriko ekonomiak ingurukoekin dituen harremanetan? Ba al du irtenbiderik gure ekonomiak? Gai latzak, bainan nahi ta nahi ez aztertu bekarrezkoak. Gure orriotan makina bat idatzia da ARGlAtarrok lagun eta lankide zahar dugun Balere Bakaikoa. Denhora asko ez dela arazo horiek aztertzen dituen tesis bat dela medio doktoretza lortu duena, bestalde. Trikuharri eta biak aritu dira solasean.
ARGIA. Aizu, Balere, noiz eta nola sartu zinen ekonomiaren munduan?
B. BAKAIKOA. Bueno, hirurogeigarren hamarkadaren azken aldera «perito» estudiatzen ari nintzen eta nere lagunak, han Peritosetan eta Peritosetatik aparte, bazeuden ekonomi munduaz kezkatuta zeudenak, ekonomiaz eta euskal politikagintzaz. Garai hartan ETA mugimendua oso sortu berria zen eta haren inguruan zebilen jende hau, eta ni ere kutsatu egin nintzen pizka bat. Orduan pizkana-pizkana lagun horiekin hasi nintzen ekonomi munduan murgiltzen, ekonomi sistemak aztertzen... Gogoratzen naiz hirurogeita seiean edo hola talde bat sortu genuela, talde politiko-ekonomikoa, beste talde batzuk ere funtzionatzen zuten soziologi.mailan, filosofi mailan eta hola.
Gero perito bukatu nuenean hirurogeitazortzian, aurretik baneukan pentsatuta Lovaina aldera edo atzerri aldera joatea ekonomi ikasketak gehiago sakontzeko. Baina gauzak okertu ziren pizka bat eta hirurogeitazortzian Manzanas erahil zutela eta, atxilotuak izan ginen eta kartzelan gehiago ikasten salatu nintzen. Gero hirurogeitabamarrean hasi nintzen karrera egiten eta bost urtetan bukatu. Ordutik aurrera joan naiz sakontzen atzerrian, hemen, gauza batzuk argitaratzen...
ARGIA. Talde horien sorrerarekin batera sortu al zen Beltzaren teoria hori, Euskadi kolonia bat zela defendatzen zuena?
B.- BAKAIKOA. Gu hasi ginenean oraindik ezagutzen ez bazen ere Beltzaren teoria, pentsatzen dut, bere baitan teoria hori desarroilatzen. joango zela. Nik uste dut, orduan Euskadin sortzen ari zen mugimenduak oinarri zientifikoak eduki behar zituela, ezta, eta hola bi joera nagusi atera ziren: bat SAIOAKen tendentzikoa, eta bestea Beltzarena.
ARGIA. SAIOAK taldeak zer defendatzen zuen?
B. BAKAIKOA. Horiek esaten zuten EHko prozesu ekonomikoa Espainiako estatuan integratua zegoela eta orduan integrazio horrek eskatzen zuela nabitanahiez estrategia politiko unitoraio bat estatu mailan sozialismoruntz. Eta behin sozialismoa lortu eta gero, EHak autodeterminazioa izateko, berjabetasun hori eskuratzeko, eskubidea izango zuela, marxismo leninismoak onartzen zuen bezala.
ARGIA. Horren kontrakoa Beltzarena da, ezta.
B. BAKAIKOA. Bai, horren erantzuna izan zen Beltzak eta Beltzaren ingurukoek, GATAZKA taldekoek, emandakoa. Ni ere talde horren inguruan nengoen asko influitua. Teoria honek aztertzen zuen atzerri-kapitalek zer eragina izan zuten lehengo mendean EHko industrializazioa eman zenean eta horretarako Leninen kolonialismoaren modeloan, modelo berdintsuan, kokatzen zen gutxigorabehera. Nik hola ulertzen nuen behintzat eta hola explikatzen eta defendatzen nuen.
ARGIA. Beltzak argitaratu zuen liburuan, ostera, ez dira kontzeptu hauek, azalean behinik behin, aurkitzen.
B. BAKAIKOA. Bai, gero Beltzak liburua atera zuen, "Nacionalismo Vasco.." eta ja hor, kolonialismoaren hitza eta kontzeptuak desagertzen dira. Gaurko egunean gauza sakonagoak ere badaude dudarik gabe; hor daude Portillaren azterketak... Orduan kolonialismoaren teoria horiek zaharkituak gelditu dira.
ARGIA. Ez al duzu uste teoria horren eragina zure lehen 1iburuan ezin nabariagoa dela, «Euskadiko dependentzia ekonomikoa>, delakoan?
B. BAKAIKOA. Nik suzia beranduxeago hartuta, nire lehenbiziko liburuan ideia hortik doa, ezta. Liburu horretan erabiltzen dudan argumentoa da, batik bat, EHko langileriak balio bat sortzen duela eta balio hori EHko nazioan ez dela gelditzen, ez burgeseriarentzat eta gutxiago langileriarentzat, ezta. Orduan kendu egiten diotela bere borondatearen aurka eta beste leku bateko burgesiak eta batez ere, beste aparato politiko batek erabiltzen duela, aparato politiko hori sendotzeko eta guri, hemen, sistema bat bortxaz ezartzeko. Dena dela, uste dut Europan koloninz mintzatzea gaur egun nahiko gogorra dela. Afrikako herri batzuek pairatzen ari diren zapalketa ekonomikoa, politikoa eta kulturala bai, baina hemen beste era batetara...
ARGIA. Horrez geroztik ez duzu inoiz gai hau bertan utzi, ezta?
B. BAKAIKOA. Horretan aurrera jarraitu dut eta oraingo dotoretzako tesian, uste dut, beste urrats bat eman dudala, hor, liburu horretan, ukitzen ez nuen gai bat ukitzen dudalako, merketal harremanena alegia.Klaro, liburu hori idatzi nuenean ezin nuen gai hori ukitu inongo datorik ez zegoelako. Hori izan da beti Estatuaren politika: datoak ahal den gutxiena zehaztea, ematea... orduan eta orain ere bai. Dirudienez, lehengoan nahiko iturri onetik jakin nuen, Banco Bilbaok bi urtetik behin ateratzen duen "Renta Nacional de España y su distribución"' liburua, ez dutela atera nahi ikusirik Gipuzkoa eta Bizkaia hogeitapikogarren postuan daudelako; horrek ondorio batzuk izango lituzke kupoa neurtzerakoan etabar.
ARGIA. Dena den, bi talde horietaz aparte eta beste ideologia batetan kokatuz, EHan zehar Ansolaren teoria ere nahiko hedatua egon zela uste dut. Hau da, "deskapitalizazioaren teoria"
BAKAIKOA. Lehentxeagotik datorren ideia da hori, Beltza eta SAIOAK sortu baino lehentxeagotik. Nik Gurutz Ansolari entzun nion hitzaldi bat, hirurogeitazortzian edo zazpian izango zen gutxigorabehera, piso batean, hor, zentroan, Donostian, eta ordurako deskapitalizazioaren lehen urratsak ematen zituen.
ARGIA. Deskapitalizazioaren teoriak zer esaten zuen?
B. BAKAIKOA. Berak esaten zuen, gutxigorabehera, hemen EHan, hemengo industriak eta hemengo kapitalak, zedukan zama tributariogatik eta azpiegitura ezagatik (autobideetan etabar, inbertsio publikoa falta zelako), behartua aurkitzen zela beste leku batzuetara joatera. Gainera Aurrezki-Kutxak ere, kanpora diru pilo bat bidaltzera behartuta zeuden kanpoko enpresen akzioetan betetzeko zituzten "coeficientes de inversion obligatoria"', horiengatik.
Hortik aparte, kontutan eduki behar da garai haietan "Planes de desarrollo economico y social" edo horiek zeudela estatu mailan zona eta polo batzutan desarroiloa bultzatzeko; leku horietan zerga gutxiago ordaindu behar zituzten enpresek, abantailak izugarrizkoak, lurrak dohan ematen zituzten... eta orduan, horren erreakzioa ere bazen, ikusirik Vigon edo Sevillan edo Huelvan eta Badajozen... enpresak haruntza eramateko bazeudela abantaila batzuk, eta dudarik ez enpresa batzu haruntza joan ziren.
ARGIA. Ideia honek euskal politikagintzan ohiartzunik izan al zuen?
B. BAKAIKOA. Ez dakit gogoratuko zaren, baina Lorenzo Zabala ETAk bahitua izan zenean... Lorenzo Zabala horrek Ermuan fabrika bat zeukan eta bere enpresan istiluak egon zirela eta, kanpora joan behar zuen edo joateko asmoarekin edo hola zebilen...
ARGIA. Eta ETAz aparte zeuden mugimenduetan?
B. BAKAIKOA. Garai hartan -ez dakit zenbaterainoko lotura baina uste dut izan dezakeela- mugimendu bat zegoen, ETA-berri ingurukoa zera esaten zuena; hemen produzioko indarrak desarroilatu behar dira kapitala ahalik eta gehiena sartu, produkzioa handitu... eta horrek bultzatuko gaitu, nahitanahiez, Europan sartzera; horretatik kontradizioak sortuko dira, eta kontradizioen leherpena bezala sozialismoruntz iristea izango da. Orduan kapitalak kanporuntz baldin bazihoazen, hemengo desarroilo hori na.hiko mugatua, nahiko murriztua, egongo zen eta lehen aipatu ditudan helburu horiek (Europako merkatu batuan sartzea...) urruti gelditzen ziren. Deskapitalizazioarekin ezin zitekeen joan helburu horietara.
ARGIA. Teoria zahar horiek alde batetara utziz; goazen zuk orain dela gutxi burututako tesira. Hor ukitzen duzu gei garrantzitsu bat; Espainia eta EHaren artean ematen den produktoen elkarganbioa. Zer ondorio atera duzu gei hori aztertzean?
B. BAKAIKOA. Elkarganbio ezberdinaren modeloak 1972rak Banco Bilbaok ateratako Input-Output taulen datuei aplikatuz, iristen naiz demostratzera EHan produzitzen diren ondasunak lan-denhora gutxiagotan produzitzen direla Espainiatik etortzen direnak baino.
ARGIA. Hau da, EHak merkantzien elkarganbioaren bitartez, lanordu gehiago duten produktuak ekartzen dituela honuntza berak haruntza bidaltzen dituen produktuen trukean, eta beraz elkarganbio horretan onuradun irteten dela?
B. BAKAIKOA. Bai. Adibidez, Espainiatik ekartzen diren produktuak hemen produzituko balira, hamar miloi kostatu beharrean -orain kostazen zaizkigun bezala- hamabi miloi kostatuko lirateke.
ARGIA. Hori ez al doa, apur bat behintzat, lehen defendatzen eta gorago azaldu diren teoria horien kontra, plusbalioa EHtik Espainia aldera eramaten zela esaten zutenen kontra alegia, edo Ansolaren teoriaren kontra?
B. BAKAIKOA. Bai, nik uste dut baietz. Bai, lehen egiten ziren azterketak alderantzizkoak ziren edo behintzat ematen zuten erresultadoa alderantzizkoa zen. Hirugarren sektorea hartzen zen, sektore publikoa hartzen zen eta sektore publikoak hemendik irabazi batzuk edo plusbalioaren puxka bat kanporuntz eramaten zuela ikusten zen, baina merkantzien harremanak... Klaro, garai hartan Gurutz Ansolak ere ez zituen ezagutzen zer-nolakoak ziren merkatal harreman koriek.
Eta noski, honek ez du esan nahi, merkatal harremanak alde batetara utzita, beste arloetan estatuak abantailak lortzen ez dituenik, adibidez hirugarren sektorean, aurrezki-kutxen bidez, zerga sisteman...
ARGIA. Zuk argitaratu duzun beste liburu bat krisiari buruzkoa da; zure artikuluetan ere gai hau maiz asko agertzen da eta jeneralean sistema kapitalistaren desarrolloarekiko imajina ezezkor eta pesimista samar ematen dute. Krisi honen irtenbideaz asko sinisten ez duzula dirudi horietan.
B. BAKAIKOA. Bai, bueno, posibilitatea izan dut beste leku batzutan egoteko, hango krisi ekonomikoa gertutik jarraitzeko, eta nahiz baldintza askoz hobeagorekin egon, adibidez ifar-ameriketan, orain, momentu honetan aspaldidanik ezagutu izan den krisiarik handiena dago Reaganekin. Inglaterran ere berdin daude Tacherekin, eta, berriro diot, nahiz eta horiek estatu garatuenetakoak eta kapitalismo "razionalenetakoak", izan, krisiak jotzen ditu eta krisitik ezin aterean dabiltza.
EHko ekonomia izanik leku guzti horietakoa baino askoz irrazionalagoa, estatu osokoa bezalatsu, irteerak kapitalismoaren barroan ematea oso zaila iruditzen zait, zeren eta hemengo kapitala, lehen esan dudan bezala, askoz ere astoago, askoz ere ezjakinagoa da eta gainera botere ezaren ondorioak ere nabaritzen dira. Orduan, nahiz orain hainbeste aipatzen den industri birmoldaketa hori eman, eta hori nahitanaiezkoa da orain euskal ekonomia pixka bat zuzentzen hasteko, nahiz hori eman, hemen kristorena etorriko dela eta batik bat langabeziak lurjota utziko gnituela uste dut.
ARGIA. Bukatzeko, zer plan douzkazu epe laburrera eta ez hain laburrera?
B. BAKAIKOA. Alde batetatik neure instrumento teorikoak sakontzen jarraituko dut, batik bat, marxismoaren ikuspuntutik, Bestalde, UZEIrekin batean, textu-liburu bat egiten ari gara "Ekonomiaren hastapenak", izango direla helburu honekin; EHko fakultate gehienetan ekonomia ematen denez gero–behintzat kurtso bat– horientzako materiale bat prestatzen ari gara, zeren bezeria nahiko handia dago, urtetik urtera bezeria hori handitzen doa eta euskara exijitzen digu klaseak emateko. Lehen ekonomi hiztegian eman genuen laguntza, texto honetan ere eman beharra daukagu. Akatsak egongo dira, dudarik gabe, baina urtetik urtera, ziur nago, hobetzen joango gara eta gainditzen problema horiek.
TRIKUHARRI
5-7

GaiezEkonomiaLanaLangabezia
PertsonaiazBAKAIKOA1
EgileezTRIKUHARRI1Ekonomia

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Efemeridea: Boliviako poliziak Monika Ertl hil zuen, Che Guevara mendekatu zuen gerrillari alemaniarra

ARGIA

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude