Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Martin Orbe, U.E.U.ko idazkariari elkarrizketa
U.E.U
Martin Orbe –U.E.U.ko idazkaria– berarekin egin dugun elkarrizketan esaten zigun ez duela uste behin bakarrik joan den askorik egotea eta gainera urtez urte gehiagotzen ari dela ikasle kopurua, eta honek ez gaitu ezer harritu.
Bostehundik gora bildu dira aurtengoan eta han ikusi ahal izan ditugu batzuek belarretan, eguzki indarrez berotutako egosketak egiten, besteak, natur zientziakoak bere ikerketa ibilaldiak prestatzen edo bertso ikastarokoak, ikasten ari diren neurrian puntuak jarriz adarjole mintegitan
Jende artean jasotako eritziak monotono ere bihurtzen ziren arlo bat edo beste aipatuz gorespena egiten zutenean.
Kexa bila, indarrez ibili garenean –ez zaigu apologia errezarik oso gustoko eta–zenbait eztabaida sortu ditugu.
Hala batzuen ustez, berezitasun maila gehiegizkoa gertatzen da Sailak banatuegiak Unibertsitate eredua nahiko estu eta klasikoa bihurtzeraino. Honen ustez gai interdisziplinarioak bultzatu behar dira, ikuspundu estuetatik atera eta hezkuntza zabal eta osotuago batera abiatzeko. "Unibertsitatetik PLURIbertsitatera".
Beste batzuen kritika jende arteko jarrerari buruzkoa izan da Euskara, hizkuntzaren aldetik duten ardura gehiegizkoa dela esanaz, askotan, edukiaren tratamendua iluntzerainokoa: "adibidez, esaten zigun batek, gaur munduaren bilakaerari buraz aritu gara. Gai interesgarria noski.
Eta klase ondoren egon den eztabaida edukiari lotua baino gehiago izanda euskal lexikologiari lotua. Nola eskuratu daiteken hau edo ura..." Horrelako zeharkako xehetasun eta komentarioak agertzen dira zenbaiten eritzietan. Gehienetan euskarak berak eta honen egoerak jartzen dizkion mugak sortzen dituen eragozpenak salatuz, bainan U.E.U. aurrera doa. Eta bederatzigarren urtea egin duen honetan, aurrekoak geindituz indartsu ageri da. Martin Orbekin hitzegitea lortu dugu U.E.U.ren historia, egoera eta biziaren berri sakontzeko.
ARGIA: Aurten, ikastaroa hasi aurretik boste urtetan bsino propaganda gutxiago nabaritu dugu komunikabideetan. Iaz aldizkaria ere argitaratu zenuten, aurten berriz programa besterik ez duzute atera.
MARTIN ORBE: Egia da. Bi arrazoirengatik izan da: batetik propagandak apar bat bada ere, diru mordoa kostatzen du, bestetik hemendik pasatako jendea bilakatu da gure propagandistarik hoberena. Ikusi besterik ez da aurten jende gehiago etorri dela. Honek esan nahi du nonbaitetik enteratu dela nahiz eta kanal ofizialetatik ez izan.
A.: Nabaria da jendea oso gustora dabilela. Bueno, elkarrizketa hasteko U.E.U.-ren historia laburra azalduko bazenigu?
M.O.: Lehenik aurre historia txikia aipatu beharko genuke, hain zuzen Baionan egindako kultur asteak. Hiru izan ziren, 67-71 bitartean. Hirugarrenean han bildutakoek, batez ere Karlos Santamaria izan zen, pentsatu zuten aldatu egin beharko zela egitura eta edukiaren aldetik eta orduan Catalunyako Universitat d'Estiu modelotzat artuaz, han proposatu zen antzeko zerbait egitea. Ideia onartu eta hortik sortu zen. 72an egin ziren lehena eta bigarrena Donibane Lohitzunen. 74 eta 75ean Ustaritzen. Laurak ifarraldean eta bostgarrenetik aurrera Iruñean.
Berezitasunei buruz nik lehen etapa hori hurbildik ezagutu ez banuen ere, jaso ditudan datoetatik eta, Donibaneko bi urtetan batez ere euskal munduan betidanik sartutako jendea zen gehien bat, idazleak, kultur gizonak, etab.
A.: Hortaz, unibertsitari zentzurik gabe?
M.O.: Beharbada izango ziren batzuk, bainan kopuru txikia. Gero ikastoletako maixuak eta, jende kezkatua batez ere. Gero Ustaritz garaian gehitu egin zen irakasle kopurua, gaiak ere apur bat bereizten joan ziren. Ni gogoratzen naiz gaiak nabiz eta destinatarioen aldetik nahiko orokorrak izan, ba zegoen gutxienez halako asmo bat gaiak espezializatzeko; goizetan hitzaldiak egiten ziren, bainan taldeak nahiz eta denentzat izan hitzaldiak, berak apur bat bereiztuak ziren. Lehen ordukoa hizkuntzaz izaten zen, bigarrenean zientzia zehatzak, hirugarrenean giza-zientziak, eta gero arratsaldetan ba zegoen ere espezializatze minimo bat. Han bertan Ustaritzen, laugarrena bukatzean, proposatu zen ikastaroak gehiago bereiztea, bakoitzak nahiko lukeenaren aukera bat egiteko ematea.
Hau ikastaroei dagokionez, ikaslearen tipologiaz apur bat ere esan dugu. Gero Ustaritzeko laugarren ikastaroan beste bi aurrerapauso interesgarri eman ziren. Alde batetik han pentsatu zen urte osorako idazkaritza bat egitea, eta Ustaritz Garaikoak dira U.E.U.-ren agiria ezagunenak nahiz eta geroztik beste batzuk egin. Hegoaldean bost urte hauetan modeloa jarraitu dugu, ikastaro berezituak egitea, eta gero espezializazio barnean hobetzea lan eta lan eginaz.
A.: Honek eman al dio jendearengan zabaltasuna?
M.O.: Bai, dudarik gabe, hemen nabaria da gazte unibertsitarien potzentzia. Hori da inportantea, ihaz ere lizentziatuena oso haundia izan zen.
Liburugintza ere aipatzekoa da. Materiale bat eskutan edukitzeak ematen duen abantaila ikusiz, serio planteatu zen liburugintza hontan jendeak urte osoan egin du lana, eta bestetik aipatzekoa da Banco de Vizcayak argitaratzeko emandako laguntza.
A.: Zenbat liburu atera dira orainarte?
M.O.: Ba denetara larogeiren bat. Iaz bertan hogeitairu. Hau oso inportantea da.
A.: Aurrerago jo baino lehen, honek, hor inguruan, jende asko dabilela esan nahi du.
M.O.: Bai noski. arriskugarria da batzuk besterik ez aipatzea bainan zenbait liburu dago erabat espezializatua. Bat adibidez "Mekanika errelatibista esankorra", eta hemen fsikariek ziotenez gai honetaz erdaraz ere ez dago gauza handirik.
A.: Honetan UZEIk egindako lanak laguntza handia emango dizue, ezta?
M.O.: Noski, noski, hor ba dugu elkar laguntza bat, bata eta bestean jende bera ugari da eta batean edo bestean egindako lana oso baliagarria da. UZEIk beti apoiatu eta bertako langile asko izan dira hemen sail buru. Gero ere, ez litzateke Eluyar ahaztu behar.
Bera izan zen hegoaldean zutabe agusia eta berak eman ditu zenbait ikastaro berezi. Gainera Iruñeatik egiten denaren kanpo iaz eta aurten egin dugu zenbait ikastaro berezi, esate baterako Hondarribian Istitutoetako irakasleentzat, horren pisu osoa Elhuyar eta UZEIrena izan zen nahiz eta U.E.U. barruan egon. Aurten Donostian ere egin dugu.
Euskal boste erakundeetatik ere laguntza jasotzen dugu. Ezin ahaztu Euskaltzaindiaren babesean egin direla ikastaro guztiak, eta aurten ere inaugurapenean Juan San Martin gurekin izan genuen.
A.: Dato mailan nola joan da hazten?
M.O.: Lehen, Donibaneko edizioan 80-100 izan ginen, Ustaritzen 200300, Iruñen iaz 442 eta aurten 500dik gora.
A.: Eta zenbat jende ari da neguan zehar lanean ikastaroak, mintegiak eta liburuak prestatzen?
M.O.: Nik uste hamabostenbat talde garela.
A.: Neguan lanean dihardutenak gero ez dira hemen beti irakasle, ezta?
M.O.: Ez, batzuk datoz, besteak ez. Ba dago jendea urtean lanean aritu ondoren etortzen ez dena.
A.: Urtez urte jende aldaketa handia nabaritzen al da?
M.O.: Nik uste gutxi izango dira behin bakarrik etorri direnak. Askoren aldetik dago jarraipena.
A.: Zenbat pertsona pasako zen hemendik?
M.O.: Ba, 2.000tik gora bai. Azken urte hauetan ikastaro gehiago deudela kontutan artu behar da, adibidez Adarrakoa, pedagogoak hara joaten dira, etab. Horrela goaz bakoitza bere toki propioa hartzera.
A.: Alde honetatik U.E.U. non kokatzen da?
M O.: Gu joan beharko ginateke datorren unibertsitate horren azpiegitura sortzera. Beharko genuke irakaslego trebea, materiala, tankera edo ohitura bat. Honek (U.E.U.k) urtez urte mentalizazio bat suposatzen du. Unibertsitatea posible dela eta gorontza goazela seinale. Martxa txiki bat. Azpimarratu nahi nuke gu ez garela bakarrak. Beti esan dugu beste batzuekin batera ari garela hor lanean, hizkuntza unibertsitate honetan oztopo dugunez hizkuntza lantzen ari den jende guztia horretan ari da.
A.: Eztabaida bat sortu zen, alegia, adibidez Israelgo unibersitatea hartuz han gehiena inglesez egiten dela diote eta astakeria litzatekecla euskara dagoen mailan egonik, goi mailara jotzea. EGB eta ikastoletan oraindik erdi bilutsik gaudenean Unibertsitate gaiaz arduratzea. Zerbait aztertu al duzue hau?
M.O.: Nik ez dut uste hizkuntza bat sailka salbatu daitekenik, jo dezagun kale hizkuntza salbatzen dela, bainan gero komunikabideak inglesez direla... Hizkuntza bere osatasunean salbatzen da, bestela beti egongo da egoera diglosiko batetan, orduan hemen mailaz maila joan behar da kanpoak irabazten, bainan mailaka honetan beharrezkoa da goragokoen eragina. Adibide batekin esanaz: orain unibertsitatea euskaraz egitea ameskeria da eta har dezagun oinarrizko heziketa benetan euskalduntzen dugula, honek suposatzen du irakaslego euskalduna behar dela, eta irakaslego hau nondik sortzen da? Inbertsio txarra litzateke unibertsitatean dena erdaraz jaso ondoren nolabait euskaldundu beharko bagenu oinarrizko eziketa eman ahal izateko.
A: Bai, hori hiztegi eta liburu mailan ikus daiteke, matematikan, algebra modernoan eta, kontzeptuak zehazki jartzeko lana goi mailetan egin behar dena da.
M.O. Gutxienez irakaskuntzarekin zer ikusirik duten fakultateek euskaldundu behar ditugu bestela oso faltsoa iruditzen zait oinarrizko eziketa euskaraz eman daitekeenik esatea.
A.: Dirudienez, eta Argia bertan agertutako artikulu batetan aipatzen zen hemengo giroa ezker abertzalean kokatzen dela, ez U.E U.k nahi duelako baizik praktikan hala gertatzen delako. Honek ikuspegi politiko batekin lotura suposatzen al du?
M O: Nik uste modu batera edo bestera hemen itxura guztietako jendea dabil. Inork ezin esan dezake arazo politikoengatik baztertua izan denik. Dibisoria bat jartzekotan alderdi estatalista eta abertzaleen artean dagoela esango nuke. Gero gerta daiteke abertzaleen artean batzuk besteak baino gehiago salatzea eta esan daiteke ezker abertzale jendea dela gehien bat mugitzen dena. Aurten bertan Hezkuntza Konseilaritzak miloi erdiko laguntza eman digu eta Etxenike bera etortzeketan da bixita egitera. Berak behin baino gehiagotan esan dit honek beste tankera bat behar lukeela, kongresoen antzera edo. Gure artean eztabaidatu dugu hau eta pentsatzen genuen hori oso interesgarria izanik ere, behar bada bortxatu gabe ere bere bidetik juatea hobe litzatekela. Hortan ni pozik nago, asmatu dugula uste dut. Natur zientziakoak esate baterako negu aurrean ziurrena egingo dute beraien kongresoa, biologi inguruan eta lanean ari diren euskal biologoena eta hori noski, U.E.U.n dabilen jendeak bultzaturik. Orduan ba dirudi gauzak bere bidetik joanaz sortzen dituztela eremu berriak.
A: Honek unibertsitateari buruzko pentsaera bat suposatzen al du? Adibidez Europan zehar ba daude unibertsitate desberdinak modelo bat aukeratzeko .
Norbaiten eritziz bide egokiena litzateke herriak sortzen dituen beharrei buruz gai zabalak artuz eta gero horretara espezialisten lana jarriz Euskal Herriarekin lotuago dagoen unibertsitatea lortuko litzateke. Gehiegizko espezializazioaren aurkako iritziak ere jaso ditugu. Zerbaitegatikan aukeratu al duzute oraingo bide hau ala inguruko unibertsitatea ala delako?
M.O.: Egia esan, guk horretan ez dugu asko pentsatu. Bide hau batez ere ikasleei zerbitzu egokiagoa eskeintzeko izan da. Beharbada bide egokiena planteiamendu batzuetatik praktikara jo ordez alderantziz egitea izango litzateke; dabaneko espezialitateak hor daude, guk pentsatu beharko genukeena da horrek ea unibertsitate modelo bat ondo daraman ala ez.
Azpimarratu behar litzateke hemen ekintza interdisziplinarrak dexente egiten direla adibidez natur zientzietan jende askok ganza bakarra dela uste ba du ere biologo, botaniko, qeologoak nahiko ezberdinak dira eta elker lanean ibiltzen diranez ba dago hor ekintra interdisziplinario bat. Aurten gainera gehitu egin dira eta zuzenbide eta ekomoniakoak zenbait gauza elkarrekin egin dituzte, eta filosofia eta linguistikakoak ere.
A.: Ala ere zuen artean eztabaidatu duzute zein tankerako unibertsitatea egin nahi den?
M.O.: Egia esan ez asko. Alde horretatik Txomin Peilenek sarrera hitzaldian esan zuena asko gustatu zitzaigun (1). Berak aspimarratzen zuena Euskal Herrisk askotan egin duena kanpoko modeloei begiratu, bai kapitalista nahiz komunista bainan behar bada kanpoko modelo horiek bere akats guztiekin hartu ditugula zion.
Bi modeloak izan direla gizadiari eta naturari probetxua ateratzeko, estilo batean edo bestean bainan konsumista, produktibista eta berak proposatzen zuen Euskal Herria ahin txikia izanik bere posibilitate eta errekurtsoen inbentarioa eta horren arabera hori ez usturiatzeko egin unibertsitatea. Benetan natura apurtuko edo zapuztuko, ez duena. Oso hitzaldi polita izan zen, oso baliagarria.
A.: Horrek beharbada ardatz bat emango luke...
M.O.: Hori da, hori da, eta berak historian zehar aukeratu zituen adibideak oso nabarmenak ziren.
A.: Dena dela praktikan behintzat ba dago Euskal Herrirako unibertsitate proiekto bat, Gobernuak aurrera atera nahi duena eta ez dirudi zenizu horretan dijoanik.
M.O.: Hor bai politikariek, erretoreek, behin behineko unibertsitate bati erantzuna eman behar diote eta beren proiektoan ezin dagoena ertsi eta hemendik bost urtetara egina dagoenean berriz eraiki ezta? Dagoenarekin montatu behar dute. Dena den edozein unibertsitatearen barnean beti dago dialektika bat, eta proiekto hori hor ba dago ere hor egongo dira beste indar batzuek ere aurrez aurre beste zerbait eskaini nahi dutenak.
A.: Azkenik eta bukatzeko, zuei ere diruak jarriko dizkizue mugak. Asmoak asmo, horri lotuak ibili beharko zarete eta. Hasieratik asko aldatu al da?
M.O.: Beno, hasierako eskemarekin jarraitzen dugu, ikasleak ordaintzen dute eta nahiko garesti izanik ere ez ditu gasto guztiak kubritzen. Gero bigarren iturria subentzioak dira. Urtez urte igotzen dijoaz presupuestoaren araberan noski. Euskal Jaurlaritzaren subentzioa izan dugu ihaz eta aurten, Gipuzkoa eta Arabako Diputazioena ere. Zenbait Udaletxek ere bi modutara laguntzen du, subentzioak emanez eta herritarrak bekatuz. Gero bankaetxeak eta aurrezki kutxak ere laguntzen dute, adibidez liburuak inprimatzeko posibilitatea hauek emana da, gero laguntzen duten enpresa partikularrak ere ba daude.
A.: Eta presupostua zenbaterainokoa da?
M.O.: Aurten 6-7 miloikoa. Dena den esan beharra dago presupostu horretan ez direla normalki sartu beharko lirateken arlo asko jasotzen eta euskaltzaletasunaren bizkar dijoazela.
A.: Euskararen militanteen artean dugu festa...
Honeraino Martin Orberen hitzak.
Aurtengo U.E.U. bukatu orduko makina bat jende bilduko da datorren urtekoa prestatzeko, urtean zehar egingo den lana antolatzen.
Eta apurka apurka U.E.U.n inguruan ibili izan diren, dabiltzan eta arituko diren euskal ikasle, irakasle eta tunanteok Euskal Herriko gizarte honetan bere kutsadura ekintzailea, hizkuntza mundu honetan zabalduko dute.
Ea denon artean unibertsitate berri euskaldun horren hazia erein eta lantzen den.
18-21
GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaUEU
PertsonaiazORBE1
