Juan Mª Irigoien poliedroak kraskatzen.

1980ko abenduaren 28an

Juan Mari Irigoien idazleari elkarrizketa

Juan Mª Irigoien poliedroak kraskatzen.
Kalean aurkituko duzue agian, pertsonai kurioso hau (guk Barandiaanen aurkitu genuen, gu baino puntualago iritsi bait zen zitara), lau mosketeroen giroko aurpegia duen lumazko azpatari hau. Agurtuko ditu ezagun batzuk, Altzakoak behar bada, bera bezala, eskerrak erantzungo jasotako zorionei (R.M. Azkue saria irabazteaz, noski). Eta bere beltza hustuko, bere begi ederrak piztuko zaizkio bitartean elkarrizketari hasiera emateko.
Enteratzen gara sariaz 300.000 pezeta irabazi dituela, honen epaimahaia, Anjel Zelaia, Juan San Martin eta Eusebio Erkiagak osatzen zutela. Bere nobela irabazle honek 580 orrialde dituela, eta Poliedroaren Hostoak izandatu duela. Lehendik ezagutzen genituen bere beste obra bi: Hutstik esperantzara poesia: 74.go Irun Hiriko sarianren irabazle; eta Oilarraren promesa nobela. Konfestau digunez, bi urte izan ditu arratsladero lau ordu sartuaz nobela hau bukatzeko.
Ez dugu inoiz euskal letretan inongo mugimendutik kausitu, beti bakarrik ibili delako omen, bileretan galtzen delako... eta horrelako boteaz hasi ginen ezagutzen humanitate binera bat izango zen. Ez genuen ahantzi berarekin hitzegiten hasterakoan nola Joseba Sarrionaindia (alias "Sarri") R.M. Azkue sarian poesia arloan irabazlea izan zen. Joseba, Barandiaranen egotea inposiblea denez (zergatik inposiblea?) berari bidaliko zioagu kartzelara kuestionario bat, ea zakur eta zomorro artean hitzik aurkitzen duen guretzat.
ARGIA.–Hire bizitzarekin hasiko gaituk. Hi Altzako medikuaren semea haiz, ezta?
JUAN MARI IRIGOIEN.– Bai, Altzan jaio nintzen orain dela hogei eta hamabi urte. Eskola publikoetara hamar urte arte. Gero Mundaizen, Sagrado Corazonen hamazazpi urte arte. Gero injiniero ikasi nian Opusen geroago urtebete Venezuelan pasa nian, hurrengoa hemen, eta hurrengoa berriz ere han, eta gero berriz ere bueltan hona.
ARGIA.–Euskalduna jaiotzetik?
J.M.I.–Bai. Baina ingurua – Altzan jakina– erabat erdalduna. hamabi edo hamahiru urtetan ia-ia galdu nian. baina gero udan Oiartzuna joaten ninduan eta han errekuperatu nian. Baina orduko giroa erabat erdalduna huen eta epoka batetan nahiko larri ibili ninduan. Gurasoek gogor egin zidatelako mantendu nian.
ARGIA.–Eta lehenengo gauza idatziak?
J. M. I.– Ba lehenengoak erduraz. hamabi urtetako poemak.. Aitak ere Bazian literaturarako afizioa. Aitak Kijote hogei alditan irakurria zian. Eta bai, liburuak beti ikusi dizkiat etxean. Giro hori izan diat.
ARGIA.–Eta musika?
J.M.I.–Ba musika aldetik batez; neri zer falta zaidan galdetuko balidute musika piska bat jakitea izango hukek. Gustatuko zitzaidakek bai.
ARGIA.–Musika ez baina deportea bai, ezta?
J.M.I.–Deportea, bai, txikitatik. Kolejioan ere jokatzen genian kolegioko ekipoan, gero auzoko jubeniletan, Sportingen, gero Sansen.
ARGIA.–Eta jakin izan dugunez, Errealera igotzea ere nahi izan zuten, ezta?
J.M.I.– Horretarako, burua horretan behar duk. Alde batetatik, agian, hotz hartuta, ez nian miala ematen, eta beste alde batetatik buruak ea zidaan laguntzen. barruan beti gauza arraro batzuekin nenbilean Bestaldetik, niri futbola asko gustatu zeidak, baina deporte bezala, horren ingurugiroa batez.
Gero izan dizkiat. txikitxikitatik, halako prolema existentzialak, eta prolema existentzial horretan, fijazio bat bezala heriotzea eta batzuetan gertatu zeidak ba Atotxara atera eta publikoa garrasika, ez? Tu! eta tu! eta nik imajinatu ba funeral bat eta denak hilak. eta kajetan, eta nik nion: zer ari zarete. horrelako txorakeriak esaten... Halako fijazioak nizkian, eta horrela zaila duk futbolean egitea.
Hala ere, hor pasa nuen urterik onena suplente bezala pasa nuen. Eta hori bai. gustatuko litzaidake, futbola jokatzea, baina suplente izateko larunbat eta igandeak libre. Eta denbora libreak adibidez. Iiteraturarako robetxatuz.
ARGIA.–Eta irakurtzen noiz hasi hintzen?
J.M.I.–Irakurri. asko ez diat irakurri izan. Bueno. zerbait bai baina gutxi. Nik pentsatzen diat irakurri, horrela fuerte. 25-26 urtetatik aurrera. Baina bibentziak izan. bai. Beti bakarrik ibilia nauk. eta 14-l6 urterekin oso bolada dramatikoa izan nian. Adibidez, paseiuak bakar rik eta horrelako roilo mentalak izaten nizkian. Eta bibentziak. maila horretan, bai. Baina roilo mentalak izaten nizkian. Eta bibentziak, maila horretan. bai. Baina roilo mentalak nereak hituen. Nik sortutakoak, inork inposatu gabeak. eta nik bizitzan zerbait nahi baldin badut hori izango huke, egiten ditudan gauzak nik pentsatutakoak izatea. Bazekiat ezinezkoa dela, baina ideal bezala...
ARGIA.–Gero, beste nonbaiten ideia berdina irakurtzen baduzu ere...
J.M.I.– Bazekiat, bai, ez dudala ezer berri asmatuko, baina nik esperimentatuko diat lehenengo aldiz. eta behintzat neretzat deskubrimendu bat izan duk. Gero ideia hori beste batek izan duen ala ez, azkenean bigarren mailan gelditzen duk hori. Baina beste alde batetatik halako solidaritate kutsu bat sortzen duk, esanaz; "Niez nauk halako tipo arraro bat" edo "denok arraroak gaituk, ez?"
ARGIA.-Hi, hemen euskaraz idazteagatik, asko idazten duk, euskararak duen beharragatik, eta ez idazkera beharragatik, eta ez idazkera beharrangatik. Hi nola hasten haiz?
J.M.I.-Hamabi edo hamairu urterekin ni erdaraz hasi ninduan, baina gero hogei urte nituela hasi ninduan horrela, aditza eta egiturak ikasten; ordurarte ba, igual orduko Zeruko Argia irakurriz ibiltzen ninduan, a serio ikasi gabe.
Hogei eta piko urterekin hasi ninduen, orduan egin nian poema liburu hori: HUTSETIK ESPERANTZARA; baina ailegatu ninduan mementu batetara, ba planteiamendu etiko pertsonal batetara, eta nik askotan esan diat, eta oraingoz horrekin jarraitzen diat, frase batetan esateagatik, batzuentzat aberria hau eta bestea dela, neretzat aberria euskara dut eta kitto. Beti horrela izango ote den ez zekiat. Biharko egunean ez zekiat erotuko naizen. Agian erotu egingo nauk, eta esango diat euskara kaka zahar bat dela, eta ez gehiago idatziko, ez zekiat. Baina mementu honetan bai ikusten dudala gauza fijo bat bezala. Nere bizitzan dena kolokan ikusten diat, baina gauza fijo bat bezala hori ikusten diat, euskara.
ARGIA.- Hala ere, hik barruko grina exisatentzial hori idaztera bultzatzen, hauena hasieratik daukak, ez?
J.M.I.-Bai, bai beti.
ARGIA.-Hi euskal giro honetan nahiko hire kasa ibili haizela ematen dik, ezta? 64ko giro hartan ez hengoen inongo mugimendutan, ez?
J.M.I.–Ez. klasean, nerekin bahituen batzuk. euskararen aldekoak adibidez. Luis Bandres, Andoni Sagarna, Ibon Sarasola eta hasi ere, nerekin hasihuen Patri Urkizu. gero lehendabiziko urtean utzi egin bazuen ere injenieritza. Orduan bai. bazegoan halako laguntza bat. baina nahiko bizitza aparta egiten genian, hori duk egia. Bainagero idaztea nahiko gauza pertsonala izan huen. Venezuelan lehengo urtean hango idazle bat ezagutu nian. eta bigarren urtea harekin egin nian.
ARGIA.–Venezuelan. zer egiten huen?
J.M.I.-Beno, hogei eta bi urtetan nik oso krisi handi bat izan nian, oso hautsita nengoan, eta gainera beti txiki-txikitatik izan diat abentura zaletasuna. Beti irakurri dizkiat Salgari eta... jesuita majo bat etorri huen, eta injeniero bat ederki zetorkiola eta hala... gero klaseak ematen Caracas-ko Instituto batetan. Gero hurrengo urtea hemen igaro ondoren, bigarren urte bat han leher esandako idazlearekin. Parentesi bital batetan nengoan. Eta hark lagun bat behar zuela eta, esperientzia polita egingenian. Han, herriska batetan biok galdurik. Famili batetan bizi izan gintuan miserian, baina gustora behintzat. Caracas eta Maracasibo-n ezagutu dizkiat beste mundu batzuek. Adibidez, gaueko mundu hori. Eta neri behintzat oso aberatsa gertatu zeidak
Ahal baldin badut, behintzat, mundu guzti hori sartzea gustatuko zitzaidakek. Zaila duk bai. Lehengoan Koldo Izagirrerekin komentatzen nian gau inguruko hizkuntza hori euskaraz jartzeko aurkituko genizkian eragozpenak.
(...) Etorri ninduan eta. Orain klaseak goizetik, euskara eta dibujo teknikoa, eta arratsaldean etxean irakurri eta idaten, egunero lau ordutan edo.
ARGIA.–Noiz hasi hintzen literatur lana horrelako disziplinaz hartzen?
J.M.I.–Bigarren aldiz etortzerakoan nik esan nion nere buruari: Ba bueno. ordurako. banuen fijazio bat literaturarekin. eta uste nian nere aportea hortan zetzala. Nik nire lana zatitu dudanean. ez-dut. ezer gauza handirik egin. Bueno, zerbait bai, baina ez gustora. eta nik uste diat bakoitzak ahalegindu behar duela bakoitzaren ideala aurrera eramaten, baina ahal den gustoena. Nik sakrifizioan sinesten diat. baina maila batetaraino bakarrik. Agian egon nintekeen politikan erabat sartua eta zerbait egingo nukeen. Baina neretzat masokismoa izango hukek. Eta zergatik ez literatura alorrean. Neri gustatzen bazait! Bazekiat bai horregatik kritikak izan ditudala, baina azkenean bakoitzaren aukera duk, eta ke letxes! besteek zer esaten dutenen zain bahago, azkenean toki guztietatik zapaltzen haute. Ondo edo gaizki aukera bat duk, eta kito. Nik nahi dudana hau da: zerbait euskaraz idatzi, eta gainera ideia duk euskaraz idazten dugunon artean beti liburu bat edo bi idatzi eta kito. Eta nik gehiago nahi diat: urte batzutan bizi banauk egin egingo diat seguruena. Baina bizi ala ez bizi beste problema bat duk. Akaso bihar hilgo nauk.
Idaztea eta idaztea eta euskaraz. Hortik ikusten diat nere hondar pikor txikia, ez? Azkenean ezer ez, baina tira.
Hortan enpeinatua negok, eta oraingoz moralez. Nahiz eta batzutan eguraldi ona ikusten dudanean, eta niik han ipurdia iltzatua ikusi. Ba ni eroarena egiten ari nauk, eta ze kristo. Baina saiatze honek gogor irauten dik oraingoz. Noiz arte ez zekiat.
ARGIA.– Baina lehenagotik ere badaukak beste nobela idatzia ezta?
J. M. I.– Bai, Oilarraren promesa. Venezuelatik etorrita egin nian hori. Venezuelan Antonio Perez Esklarinekin ibili ninduan, lehen esan diadan idazlea. Eta harekin literatur zaletasuna handitu egin zitzeidan, eta esan nian: hona etorri eta nik euskaraz idazten hasi behar diat, eta euskaraz idazten ikasteko eta euskara ikasteko zer egingo dut? Eta nobela bat egitea erabaki nian. Eta horrela hasi ninduan. Eta egin nian. Hutsetik esperantzara baino zerbait lehenago. Bueno, garai berean GEROn publikatu ziaten.
ARGIA.–Eta Hego Amerikar idazleak han zeudela hasi al hintzen irakurtzen?
J.M.I.–Han hasi ninduan bai: Marquez, Rulfo, Sabato, Vargas Llosa, Arguedas...
ARGIA.– Ba omen zeudek batzuk ez hain ezagunak baina hain onak badirenak?
J.M.I.–Bai, nik uste diat idazle sudamerikar hauena ez dela moda bakarrik. Gainera, ondo eskribitzen dutela. Beste alde batetik James Joyce ere gustatzen zeidak, teknika aldetik asko. Baina ni bitalista sentitzen nauk. Nik teknika horiek ikasten baldin baditut ere, gero askoz ere bitalistagoa sentitzen nauk. Neretzat Joyce piska bat hotza, zerebralegia gertatzen zeidak.
ARGIA.(Berarekin izandugun solasaldi luzean, Juan Marik euskaldun izateaz harro dagoela aipatzen du, baina batzuetan amorratu ere egiten dela dio) Hi, Juan Mari, oinarrizko galdera honi jende askok ez ziok erantzunik ematen: Zergatik idazten duk euskaraz?
J.M.I.-Neretzat, postura etiko-pertsonal bat duk hasteko. Gauza bat funtsezkoa. Eta gainera apustu bat egin zioat nire buruari, euskaraz egin daiteezkela gauzak. Ba, askotan euskara arlotekeria gaietan erabiltzen duk, ezta? Oraindik gauzak askotan horrela zeudek planteiaturik.
Eta gainera, gustoa hartzen diodan mememtu batetara ailegatu nauk. Euskaraz hitz bat hartzen dudanean , konturatzen nauk hizkuntza bat edo bestea diferenteak direla, obra bat eskribitzea bakoitzaren hizkuntzan eta itzulpena gauza diferenteak direla. Eta nire hizkuntza euskara duk txikitatik.
ARGIA.–Aurrera goazik dagoeneko eta oraindik ez diagu hire. liburu berriaz ezer esan. Liburua nola egin duan jakitea interesgarria izango hukek, liburua zer den...
J.M.I.–Bueno. ni EGINen lanean ibili ninduan bolada hartan ideia buruan nian. Orduan Axular hitzez-hit irakurri eta aztertu nian, eta Kintanaren hiztegia ere bai, ia buruz ikasteraino. Eta ori bukatu nuenean nire buruari esan nioan dagoeneko ordua zela zerbaitekin hasteko.
Lehendabizi kapitulu batzuk egin nizkian, nik bizi izandakoak. Errepresio gaia hartuz. Jo dezagun errepresio politiko edo, erlijiosoan oinarrituta. Esan zeitekek sinbolo bezala "Cara al Sol" eta "Sagrado Corazón de Jesus". Orduan moldatu nizkian haiek. Baina gauza gehiago osatu. nahi nian. Bururatu zitzeidean karlistadak eta erabiltzea. Nere asabak hor finkatuz. O sea, nere boskarren balaunaldia atzeraka. Eta gainera sinbologi mailan karlistak lurra balira bezala eta liberalak haizea baolira bezala eralbiliz. Orduan karlistak ez dituk haragizkoak, lurrezkoak baizik. Eta beseak haizezkoak. Adibidez, lurraren propietateak, erabiliz. karlistak kontestu horretan mugitzeko. Gainera. pertsonai nahiko puroak erabili nizkian. bai alde batetatik. bai bestetik. Pertsonai nahiko eskematikoak gero bien arteko dialektikarekin jokatzeko.
Bi lehenengo karlistadetan nahiko puroak dituk. Adibidez. karlistentzat apaizak dioena dogma de fe eta kito, eta bese extremoan. liberal bat jartzen diat nahita. Agian, ez duk hemen horrelako liberalik izan.
Nahita jartzen dizkiat horrela, ezplikazio bat emateko. Liberala jartzen diat. ba. eleizaren aurkakoa. etabar, etabar. Adibidez, batak apaizen hizkuntza erabiliko dik. Besteak erabat diferentea. Baina bigarren karlistada pasa eta gero, gauza konplikatzen hasten da. Hirugarren belaunaldiak ezin du. ez noski burruka horretan jarraitu eta haien semeak erdi haizezkoak erdi lurrezkoak dira. Zilborretik gora. lurrezko.. eta zilborretik behera haizezko. Eta gero. laugarren belaunaldia zetorrezk gerra zibilekoa. Horiek konplikatuagoak dira oraindik. eta azkenean boskarren belaunaldikoa ni izango nindukek. Ez duk iadanik erdi haize eta erdi lur, baizik eta nere zelula bakoitzean emango litzateke zatiketa hori.
Eta orduan gauza bat egiteko orduan ba...nik, egingo diat hori, ezta? Baina beti atzetik duda bat dudala. Nahiz eta galdera beti atzetik izan. Gabardina balitz bezala Zergatik? Zer? Hori duk estrukturaketa aldetik.
ARGIA-Eta zergatik titulua, "Poliedroaren hostoak"?
J.M.I.- Bai, nere asaba horiek nere partek ere badituk. Haizezko eta lurrezko ziren horiek, ez ziren han gelditu. Maila batetan, nere parte dira. Eta nola familiakoak diren, halako arbol genealogiko bat osatzen dute. Horieek dituk arbol genealogikoaren hostoak. Eta hosto horiek poliegro baten eran itxi egiten dituk, eta poliedro horretan ni sartuta negok, eta ni nauk poliedro hori. Ni nauk nire aitona, nire aita, nire osaba. Poliedro horren barruan, poliedro hori ni nauk.
Gainetik gertatzen duk hemen askori gertatu zaiguna eta gertatuko zaiguna oraindik. Eta ez euskaldun izateagatik bakarrik, -honengatik gehiago- baina nere ustez bizitza hala delako; itxi egiten haizela. Eta orduan ito.
Orduan, poliedro horren hostoak askatu beharra sortzen zeidak. Azkenean kartzela bilakatzen bait da.Askatu egin behar horko aristak.
Horrela ailegatzen duk mementu bat poliedroa kraskatu egiten dudana, eta aldegin. Eta hori duk eguzkiaren deskubrimendua. Nere barruan dagoen besteni baten deskubrimendua. Hori izango huke gutxi gora behera.
Orduan ni nauk poliedroa, baina baita ere eguzkia. Ni ni nauk eta ihes egiten duena. Beno, ihes...zer da ihes egitea? Hori beste galdera bat izango huke, ezta? Izan ere, hasten baldin bahaiz galdezka galdezka, azkenean ailegatzen haiz dena ihes egitea dela. Jartzen baldin ba haiz zer den gaur hil ala bizitzea: jartzen bahaiz plan tragikoan...
Neri ironiak asko lagundu zidak gauza horiek gaindotzen eta azlkenean gauza batzutan sinisten diagu. Eta bizitzeko gogoa zeukat kristona. Nik ez zekiat, askotan esaten dut bizitza hau ez da ezer ere, eta zergatik bizitzeko gogo hau. Eta nik Jesukristona zeukat gogoa. Jo, gehiegi! Ez? Kontradikzioa? Beno, bat gehiago, eta ez txarra.
ARGIA.-Eta liburuaren bukaeran nondik jotzen duk?
J.M.I.-Beno, or deskubritzen diat, azkenean beste pertsonai bat.
Ni han nagoela, hemendik deitzen idatek. Beno, amets bat zeukat. Ametsetan pasatzen nauk zerutik, infernutik, purgatoriotik. Horrelako Dante-ren gisako zerbait. Eta orduan, -infernuan nagoela- torturatzen ari diren pertsona baten deia: "Mesedez hator", eta etorri egiten nauk. Pertsona hori erabat euritsua duk eta orduan deskubritzen diat nahiz eta eguzkia ere izan, ba nigan ere bizi dela beste pertsonai bat grisa.
Eta ez zekiat hori izan daitekeen bukaera. Zeren bazeukat beste bat horrela... katxondo gisa, erabat dsmadratuta. Eta oraindik ez zekiat sartu ala ez sartu. Hizkuntza desmadratuan egindako kapituluaduk hori. Kpituluaren izena: "Euskal munduaren hosto deskalabratuak". Beno, kapitulu guztiak hostoak dituk. Lehenengoa lurrezko hostoa, bigarrena haizezko hostoa, eta abar. Eta azkenekoa hosto deskalabratu hori. Dena katxondeo gisa.
Batzuetan iruditzen zeidak, ez zekiat, heterodoxoegia. Adibidez, nik aberrian sinisten diat. Bai, noski. Baina aberri hitz hau kantxondeoz erabiltzea... ba... ez zekiata zer gerta daitekeen. Igual letxe bat emango zidatek, eta igual arrazoiarekin, ez? Baina nik uste mundu guzti horiek sinistu behar direla, baina era berean desmitifikatu. Beste alde batetatik, nik ezin dezakedana zera duk, gezurretan ibili. Nik nere egi partikularra eman behar diat, ez?
Beno, hori izango huke azken aurreko kapitulua. Zeren nobela hasten diat -lehengo kapitulua- galdera batekin eta bukatzen diat beste batekin. Izan ere azkenean dena neretzat galdera bat bait da, dena da probisional, eta agian hemendik bost urtetara esango diat: Beno, hau tonteria bat duk, ez zekiat.
Lehen esan dudana adibidez, euskarari buruzkoa. Nik mementu honetan ikusten diat gauza bat fijo bezala euskararen asunto hori. Eta gainera aurrera jarraitzeko asmoa diat eta morala ere bazeukeat. Ez duk gutxi gaurko egunean, ezta? Baina hemendik bost urtetara? Agian erotuko nauk ordurako. Beste galdera bat hau huke, ez? Zer duk ero izatea?
Orduan... hori duk, neretzat dena duk probisional. Horregatik dik liburuak galdera bat hasieran. Hori pareka zitekek zergatik jaio naizenarekin. Eta azkenean beste galdera bat, beste arazo bat: heriotzea.
ARGIA.-Heriotzarekin bueltaka beti?
J.M.I.-Bai. Orain dena dela, beste arma bat eta lehen aipatu ez dudana eta oso inportantea dela iruditzen zaidana, zera duk, ironia. Behar bada, teorian, mementu trajikoetan askoz inportanteagoa dena.
Hor bazegok pertsonai bat, nahiko eskematikoa duk, memetu batetan esaten duena: "neri gustatuko litzaidakeena aberriagatik hiltzea duk". Eta batzuk bazeudek eta errespetagarriak gainera goitik beheraino. Eta nik esaten zioat: "Ba neri gustatuko litzaidakeena suizidatzea eta suizidatzea gainera irribarre baten aterpetik. Zerbait esateagatik. Eta agur egin biziari, hik bezain maite izan dudan bizi honi".
Hori ere, akaso, bastante heterodoxoa izango duk gaur egunean. Baina nik ezin diat gezurrik esan, ez?
ARGIA.-Eta gaia aldatzea baldi bada ere, euskal literatur gaurko munduan non ikusten duk hire lekua?
J.M.I.-Nire burua narratiban kokatzen diat. Ni agian -hau dena entrekomilatu egin beharko genikek- peta sentitzen nauk. Baina tira. Nobela eta poesia jenero diferenteak diren ala ez... Nik pentsatzen diat nahiko elkartuak daudela.
Nobelak askoz posibilitate gehiago dizkik.
Eta gainera -ez zekiat hau esan daitekeen, baina...-narratiba mailan ezer egin gabe zegok, ez? Apaizak kentzen badira eta seigarren mandamenduaren kontrako zerak...
ARGIA.-Narratiban ari zarete egun gehienak.
J.M.I.-Bai eta pozten nauk.
ARGIA.-64ko jeneraziokoek, politika giroa zela edo... gauza laburrak eta ateratzen zizkiaten. Gaur lasaiago edo behar bada desenkatuaz edo... bazirudik luzeago idazten dela.
J.M.I.-Bai, nik horretan sinisten diat.
ARGIA.-Hi, eta Euskal Herriko egoera literarioaz, zer?
J.M.I.-Presaka edo oso lanpeturik bizi naizelako ez diat gehiegirik irakurri. Beraz ez nagok oso enteratuta. Orain nahi diat lasaitasun piska batez, lehenik urte bete pasa kanpokoak irakurtzen, eta gero hemengo guztia irakurri. Dena dela, irakurri dizkiat batzuk... eta konfiatzen diat Bernardo Atxaga batengan. Xabier Leteren poesia ere gustatzen zeidak. Koldo Izagirrek ere posibilitate asko dituela pentsatzen diat. Saizarbitoria etabar. Beste alde batetik Ibon Sarasolaren hiztegiaren zai negok. Eta gaur egun pentsatzen diat gazteek preparazio handiagoa dutela. Gu baino lehenago hasi dituk irakurtzen, eta egun badituk liburuak eta lehen lortzen ez hituen posibilitateak ere. Egun Bilintx eta horrelakoak zuedek. Gu berriz, gehienak 24-25 urterekin hasi gintuen.
ARGIA.-Esaten diagu beti euskal literatura gazteek egiten dutela...
J.M.I.-Bai, eta hal duk. Idazleak konpensazio bat eskatzen dik, eta gazteek behar bada erantzun zezaioketek horri.
ARGIA.-Baina hik adibidez...
J.M.I.-Nik goizez lan egiten diat, eta horrekin arratsaldez idatz zezakeat.
ARGIA.-Betikoa, profesionaltasuna edo...
J.M.I.-Beno, hori duk azkenean, dirua aurrean izan behar diagu. Orduan, adibidez posibilitate bat izango huke literatura euskaratzea, eta hortik bizitzea, idazlea liberatzeko bide egokia iruditzen zeidak, idazteko denbora behar duk.
ARGIA.-Hire asmoak aurrerantzean?
J.M.I.-Bazeukat ipuin batzuk buruan, umeentzat zerbait abentura moduan edo... Eta hurrengo nobela pentsatuta zeukat, eta idatziko diat datorren urtean edo... hiltzen ez banauk behintzat! Giroa zera izango huke. Eguzkia eta desertua. Argelian kokatuz agian. Eta hemengoa gonbaratuz, gogoratuz. Hango infinitotasuna eta hemengo itxitasuna, lainoa, mendiak etabar. Igual lortzen diat, gainera, urte batez Argeliara joatea, ez zekiat.
"El cuarteto de Alejandría" adibidez, inglesez eta Alejandrian kokatuta zegok. Gainera euskaraz dena egiteko zegok. Beti esaten duk gainera euskaraz erraz eta sinple idatzi behar dela, eta... Baina nik pentsatzen diat euskara dugula eta kito. Hortik aurrera, batek barrokoa, besteak txurrigereskoa egin zezakeagu. Zer zekiat nik, dena...
ARGIA.-Ea, beste oinarrizko galdera bat. Zergatik eta zertarako idatzi?
J.M.I.-Nik, konpromiso bezala hartzen diat euskaraz idaztea, besteak arrazoi pertsonalak izango hituzke gehien bat.
ARGIA.-Eta azkenik, konkurtsoak?
J.M.I.-Ez nian presentatzeko asmorik, banian publikatzeko oportunitatea, baina kontxo, konpentsazio ekonomiko batetan pentsatu nian, publikatu eta dirurik ez. Orduan, Azkue saria agertu huen, eta presentatu egin nian.
Baina hori, ez duk sistema. Beste bost edo sei presentatu baziren, seguru beraiek ere merezi zutela. Eta zergatik haiek ez? Haiek hori gelditzen dituk, atera gabe. Hauek ez dituk bideak.

IÑAKI URIA. L. BASTIDA
17-21

GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaNarratiba
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakIRIGOIEN1
PertsonaiazIRIGOIEN1
EgileezBASTIDA1Kultura
EgileezURIA3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

Efemeridea: Boliviako poliziak Monika Ertl hil zuen, Che Guevara mendekatu zuen gerrillari alemaniarra

ARGIA

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

Azkenak

2024-05-13 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Analisia

Negu gorri, hondamendia iragarri

2024-05-13 | Cira Crespo

Ukelele baten atzean Hawaii aurkitu nuen

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Olatukoop

Hamar urte lanean, denontzako bizitza oparoagoaren alde

Gizartea eraldatzeko helburuz jaio zen Ekonomia Sozial Eraldatzailearen mugimendua Euskal Herrian duela hamar urte, Olatukoop sarean bilduta. Denbora honetan ez da gutxi egindakoa: hamaika kooperatiba eta ekimen jarri dituzte martxan, eta sarea zabaldu egin da. Baina erronkak... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

Eguneraketa berriak daude