Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

igandea 2025eko ekainaren 22an

Beti Gogoratzen Diren Gauzak

1979ko azaroaren 11n

Inprimatu

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Egin ARGIAkoa

Joxe Miel Barandiaran aitari elkarrizketa

Joxe Miel Barandiaran
Beti Gogoratzen Diren Gauzak
Urte honetako azken egunean, osasunak laguntzen badio eta Jainkoak nahi badu, Joxe Miel Barandiaranek–ataundarrentzat Perunexarrek–90 urte beteko ditu. Joan zen igandean Azaroak 4ean Eusko Ikaskuntza eta Euskal Herriko lau probintzietako Diputazioek omenaldi bat egin zioten. Berak agertzen zigunez, hau 22.omenaldia izan omen da.
Bitartean, Ataun San Gregorioko Sara etxean bere lanak egiten jarraitzen da, batzuek baztertzen eta beste batzuek goretsitzen duten lan isilean. Joxe Mieleletaz asko hitzegin da, haren hitzak leku askotan agertu dira, baina gaurko honetan bere hitzetatik kanpo bere herrikoen eritziak ere jaso nahi izan ditugu, hauk baitira pertsona bezala gehien ezagutzen dutenak.
Urteak Aurrera, Baina Etsi Gabe
–90 urte betetzen dituzu bainan oraindik fuerte zaude, zer sekreto daukazu horrelako osasunarekin egoteko?
–Askok galdetzen dit eta hauxe erantzuten diot beti: 25 urterekin duodenoan ultzera bat izatea eta bizitza guztian bere mendean egotea. Janariari kontuz begiratuz ibili behar zara bestela honek urrengo egunean aldaba jotzen du.
–Eguneroko paseotxoak egiten jarraitzen al duzut
–Bai, ahal dudan guztian egiten dut bueltatxo bat, eguraldi txarra egiten badu karreteraz egiten dut eta bestela mendira. Arratsaldez ibiltzen naiz eta ordu bete, ordu t'erditxo batekoak egiten ditut eta beti arratsaldez.
–Beraz eguna nola banatzen duzu?
–Goizean ohituraz seiretan jeikitzen naiz, aseoko gauzak egin, otoitzak eta zortziretako meza ematera joaten naiz. Itzultzean gosaldu eta ordubatak arte lanean jarduten, bazkaldu eta ondoren bizpahiru ordu geldi egon; siesta egitea ez zait komeni, medikuak esan zidanez. Denera lanean zortzi-hamar bat ordu sartzen ditut.
–Eskuartean zer lan duzu une honetan?
–Bai, lan gehiegi ibiltzen dut. Baditut hemen duela zenbait urte fitxetan jasotako lanak eta argitaratzeko moduan jartzen ari naiz, baina bitartean beste lan batzu ere izaten ditut, hitzaldiren bat ematea dela etab. Neretzat hitzaldia ematea txarra bada, egoera protokolariotan jendea nola tratatu behar dudan izaten da, don ala señor rnio jesucristo deitu behar diodan eta neri egoera hauk oso duingarriak egiten zaizkit. Ez nago ohitua eta ez naiz ohituko. Askotan oroitzen naiz, esanak aspaldiko kontuak direnik literatura ikasten nuenean bazen izen handiko poeta bat eta bere izena honelaxe idazten zuen: Doctor Don Juan Pérez de Montalbán, zerbaitegatik jartzen zuen. Bazituen bere gisakoak, hori maite ez zutenak eta bertso hau jarri zioten: El Doctor tu te lo pones / el Montalbán no lo tienes / conque quitándote el don / sólo te queda el Juan Pérez. Baina neri maixuak esaten zidana, mundua maila horretantxe dago, izenari begiratzen zaio. Guztiak ez dira berdinak bainan asko horrelakoak dira, izenak erabiltzen dituzte, etiketak, siglak, entenditzen ez dituzten tituloak, horien atzetik joaten da jendea eta horiezaz izaten dira haserreak ere.
Ataungo gazteetaz mintzatzen, esaten didanez ez omen diote berak esaten duenari garrantzirik ematen. Baina Joxe Miel nola ikusten duzu zuk gaurko gazteen egoera?
–Zaharrak esaten dute: gaurko gazteak! Hori lehenagoko zaharrak ere esaten zuten. Ni gogoratzen naiz noizbait erdaraz ikasi nuenean nola hauxe esaten genuen gazteok: Bai, bai, a la antigua usanza estrafalaria de la verdad siempre contraria, hau zaharrengatik noski. Nik esaten dut, apaju onak ginuztean geuk ere hori esaten genuenean.
Gaurko gazteak ez dira lehenagokoak bezalakoak, bizikera ez baita berdina eta hau berdina ez denean burubideak ere ez dira berdinak izaten; hau beti eduki behar da kontutan. Hezikera, hau da, kultura, ez da guk pentsatzen dugun bezala hemen zati bat eta hor beste bat, kultura dena batean dago, zerbait organikoa da eta bere zati bat aldatzen baduzu bestean ere aldaketak etortzen dira. Orain ez dago lehenagoko bizikera beraz hezikera ere ez da berdina. Lehenagoko gazteak abereekin edo lurrean lana egiten zuten eta bakoitzak hartzen zituen bere erabakiak, orain berriz fabriketan aritzen dira eta erabakiak ezin dituzte hartu, gaur masifikatuak gaude.
–Eta zure gaztaroa nolakoa izan zen?
–18 urte nuelarik bitartean eginiko guztia aztertzen hasi nintzen: apaizetako ikasten ari nintzen baina lebenago maisutako karrera egin nuen, badakizu zergatik? inork ez zezan esan bestela bizitzeko modurik ez nuelako apaiz egiten nintzela; halaz eta guztiz arazoak izan nituen, 1908. urteaz ari natzaizu.
–Haren bizitzaren pausoak aski ezagunak dira gure artean, Europa aldenik alde pasatua du bere ikeketetan, Euskal Herrian berriz dauden zuloak aztertu ditu; 90 urtetara iritxi da eta dirudienez bat baino gehiago bere biziaz kezkatzen hasi da eta bera ere bai.
–Bai, baina orain ez dut gauza onik egingo, Retanak ere esaten dit: Oiga Joxe Migel dese prisa. por mándarnos esos trabajos que a esa edad ya sabe Vd., las estadisticas dicen que no hay posibildades de una larga vida, por lo tanto dese prisa.
–Dena dela, oraindik osasunez oso ongi dago eta espero dugu oraindik urte luzez gure artean izatea. Eta bukatzeko Joxe Mial, atzetik jarraipenik izango al du zure lanak?
–Bai, etnologi mailan lau probintzietan badaude talde batzuk Etniker izenekoak ikerketa lanetan ari direnak; lan asko argitaratu dituzte, maila honetan jarraipean segurua da.
Bere lanean jarraitzen uzten dugu eta zenbait herritarren eritziaren bila goaz.
"Ez Dugu Gehiegi Baloratzen"
"Nere generazioko gazteengan Joxe Mialek nahiko pixua eduki zuen, hitzaldi mailan etab. nahiko harreman handia eduki genuen berarekin; haren ekintzen aurrean kezkatzen ginen; berarekin batera zenbait lan egin genuen, baina hori hor geratu zen>> esan zigun 28 urteko ataundar batek: gazteek beren bidetik jarraitu zuten eta Joxe Mielek beretik. Egia esan, inoiz ez dugu gehiegi baloratu Joxe Mielen lana. Hori bai, edozein gauzetan laguntzeko beti prest egon da, edozein momentutan esku bat botatzen zuen. Gero, deitzen genionean, berak ez zuela ezer merezi eta horrelako gauzak esaten zigun. Noski herrian inpresio txarrik ez du, baina beste aldera ere ez da gehiegi kontuan hartu" esanez jarraitzen du.
Ataun San Gregorion duela urte batzuek kultur mailan lan asko egiten bazen ere, aspaldi honetan arazo politikoa agertu da dena gainduz eta noski kultur lana alde batera utzi da.
Ikastolako haurtxoek ere badakite nor den Joxe Miel. Ikastolara joan eta ezagutzen duten galdetu diegunean ikastolako horma batetan dagoen argazki bat erakutsi didate noski argazkikoa Joxe Miel da. Andereñoarekin mintzatzen, honek ere lehenago agertua guztiz baieztatu digu: .Nik Joxe Mielen lana guztiz baloratzen dinat baina bere lan hori sekundario bezala utzi dinat esan digu. Beste batzuekin hitzegin ondoren eritzi berdintsuak jaso ditugu., hauk denak noski gazteenak dira.
Baina hurrengo generaziokoek beste modu batera ikusten dute Joxe Miel. Herriko dendariarekin eduki genuen elkarrizketa laburra ikustea aski da:
Ni gogoratzen naizela etorri zen hori Frantziatik, etxe berria nola egin zuten ere gogoratzen naiz.
–Eta nola ikusten zenuten?
–Hemen beti gizon handitzat jo dugu, berak ez du asko nabarmendu baina...
–Eta egiten duen lana zer iruditzen zaizu?
–Lan ikaragarria egin duela, zer esango dizut ba nik, eta ez diogula ematen daukan meritu guztia. Nik ikusten dut kanpotiarrek askoz handiagoa ematen diotela eta guk hemen etxean eduki eta... izan ere bera hain sentzilo agertzen zaizu.
–Zuk uste duzu herriko jendeak berarekin harremanik baduela.
–Ni egunero DEIA eramatea joaten naiz bere etxera eta orduantxe hitzegiten dut. Neri harrek gauza askotan lagundu dit, umeen eskola dela, etab. beti animatua bidali nau, beti kontseilu onak ematen ditu eta honetara jende asko joaten da.
Bakoitzak bere ikuspegitik, hain soila eta sentziloa den gizon hau badirudi herrikoek urruti aurkitzen den zerbait bezala hartzen dutela. Norbaitek zioen bezala "etxeko urrea baztertu eta kanpokoen bila joaten gara."
"Beti Oso Serioa Izan Da"
Bere jaiotetxean, Perunezarre baserrian bere hiloba bat bizi da; Joxe Miel baino 18 urte gazteagoa izan arren gaztaroko gauzak ez ditu ahaztu. «Uste dut 13 urte zituela atera zela baserritik eta latina ikastearren Baliarraina joan zela» esan digu Mariak.
–Gogoratzen zera apaiz nola egin zen?
–Bai, ondo gainera, harek meza oso gazterik eman zuen, Urte Berri eguna zela oso ondo gogoratzen naiz.
–Eta pertsona bezala nolakoa zen?
–Orain bezelakoxe ttiki ttikia. Bestela, beti oso serioa izan da. Ni gogoratzen naiz lezioa nola hartzen zidan eska koxkorra nintzela eta erantzuten ez banakien ere bera ixilik. tablea ere gogoan dut nola erkutsi zidan, lehenengo aurreraka eta gero atzeraka. Erakusten ona zen. Hori bakarrik ez gainera, konfesatzen ere berak erakutsi zidan eta ordutik gaur arte nik konfesioa berdin egin dut.
–Eta bestela zer moduz portatzen zen zurekin?
–Kanpora joaten zenean beti gogoratzen zen gurekin (bi hiloba baitira, bestea berarekin bizi dena da), postalak eta kartak bidaltzen zituen, bere bizitza guztia kontatzen zuen. Gerran adibidez, Uztailean hasi eta hurrengo urteko martxoan beste hiru injiniero frantsesekin Pirineotan egon zen eta kontatu zidan karta batean nola eguzkiaren bidea erakutsiz Ataun San Gregorio non aurkitzen zen erakutsi zien eta gainera egun horretan festak zirela esan omen zien.
Joxe Mielen Gaztetako eta azken urteetako hainbat argazki badu Mariak eta noski bere osabarenganako oroipen ederrak.
L. AUZMENDI
"Perunezarre", Joxe Miel jaio zen baserria.
Joxe Miel Barandiaran, Azaroaren 4ean Oiñatin omendua izan zen.
Ezkerretik eskuinera, Joxe Miel, Joxe antonio eta Joxe Inazio anaiak.
Abenduaren 31an 90 urte beteko ditu eta oraindik osasun ederrarekin aurkitzen da.
32-34

GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazBARANDIARA1
EgileezAUZMENDI1Kultura

ASTEKARIA

851. zenbakia

1979ko azaroaren 11

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Kultura gutxitua gara, baina gutxizalea ere bai batzuetan, eta gutxieslea askotan"

Sustrai Colina

“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Amets Aranguren Arrieta

“Ezin dugu prekaritateaz hitz egin metafora ulertezinekin”

Larraitz Fagundez Osa

“Berrikuntza egiteak prozesuan gorabehera asko dakar batzuetan, eta hala behar du”

Mikel Garcia Idiakez

Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Maria Ortega Zubiate

Azkenak

2025-06-22 | Basilika

Kairos #04: Bizi mugimendua, Nicolas Goñirekin

MULTIMEDIA - Basilika

2025-06-21 | Abarka Antzerki taldea

Besaulkiak

MULTIMEDIA - Antzezlana

2025-06-20 | Xabier Letona Biteri

NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.

2025-06-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena

2025-06-20 | Xabier Letona Biteri

Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.

2025-06-20 | Jon Fernández González

2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.

2025-06-20 | Beranduegi

5x20: Ez ahaztu espainolak garela

MULTIMEDIA - Beranduegi

2025-06-20 | Jon Fernández González

Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki

2025-06-20 | Eneko Imaz Galparsoro

Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]

2025-06-20 | Jon Fernández González

Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.

2025-06-20 | Maria Ortega Zubiate

Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.

2025-06-20 | Aimar Lopez | Antxeta Irratia

Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]

2025-06-20 | Gedar

Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.

2025-06-20 | Jon Fernández González

Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.

2025-06-20 | Jenofa Berhokoirigoin

Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]

Eguneraketa berriak daude