Euskal Teatroa sendotzen ari

1978ko urriaren 01an

Eugenio Arozena, "Intxixu" antzerki taldeko sortzaile eta zuzendaria eta antzerki biltzarreko zuzendariari elkarrizketa
Euskal Teatroa sendotzen ari
Orain dela gutxi euskal antzerki-eskola bat sortzeko berri izan genuen. Donostiako iraileko jaietan egin zen mahai inguru batetan, hain zuzen, euskal antzerkilariek parte hartren zutelarik. Mahai ingurua "Euskal Antzerkilarien Biltzarra" elkarteak bultzatua zen. Eugenio Arorenak, oiartzundarra "Intxixu" antzerki taldearen sortzailea eta gaurkozuzendaria, eta baita ere, antzerkilarien biltzarreko zuzendaria, hontaz eta hainbat gauzetaz hitz eginten digu orain, elkarrizketa honetan.
Z.A.– Nondik datorkio Euskal Herriari teatrorako zaletasuna?
E.A.– Nik beti, urrutira joanez, aipatzen dut prehistoriako kasua. Orduan gizana animalia jazten duk, bere bizibeharrek eraginda, ondoren ehiztatzeko.Hau izango litzateke lehenengo antzerkia Euskal Herrian. Eta pertsonaje hauk, nahiz eta grabaduetan gehiegi ez azaldu. ahozko literaturan asko,aipatzen dituk. Mundu hori, koba zulorena, izugarrizko mundu bat duk, eta ipuien bidez badugu horren berririk: behi gorria1 zaldi gorria, eta Mayi bera ere, koba zuloen indar berezien ezaugarriak dituk.
Euskal Herrian beti izan da imintziorako zaletasona, imintziotan ibiltzeko gogoa. Kasu nabarmenena baserrietan egiten zen arta zuriketarena-da. Orduan gauza asko egiten hituken, esate baterako sorgin afariak, eta hauk nola ziren jakiteko ikus ditzakegu Laboaren bertsoak: "baga, biga, higa...". Hartako giroa erabat librea zen. Zergatik giro hau arta zuriketan? Oraindik ere ehun urtetako zahar batek esango dik: "Zazpietarako, etxera erretiratzen ziren neskak. Orduan, aprobetxatu egiten zen arta zuriketa libertade osoa ibiltzeko". Amodio librea ,gazteen arteko tratuak, hori dena hantxe egiten zen Aurreneko etapan bertso eta kanta izaten zen, giroa prestatzeko ; bigarrenean,- dantza eta erreprensentazioak; eta hirugarrenean berriz, desmadrea. Askotan, bertsotan herriko apaizaren kontra jokatzen zen, giroa halakoxea baitzen.
'Labaiengo apezak
semetxo bat bedu
osaba erraiten dio
barak hala nahi du.
Ez da gaizki errana
konprenitzen badu
aitek meza emanda
semeak lagundu".
Eta subkonszientean nola geratu den ikusteko, kontatuko dizut orain
bertako gertaera bat; Larruquert-ekin Zubietara joan ginenean,,pelikula bat egitekoj arta zuriketa filmatuz. Sartu ginen etxe batera, eta esan ziguten"jarri hor, eta zu hor", eta orduan mutila eta ondoan neska, mutila eta ondoan neska gelditu ginen.
"Jendeak Ez Du Pastorala Konprenditzen".
Z.A.– Eta pastoralak, :ze zentzu dute?
E.A.– Pastorala baino lehenagokoak, saribariak izaten ziren, pastoralen antzeko jenero bat, baina pixka bat irri antzerti satiriko edo hola. Pastorala berriz, traxedia bat da,eta hala esaten diote xuberotarrek: "traxedia". Baita ere erabiltzen dute "bizitza" izena, bainan "Pastorala" sekulan ez. Pastorala nandik datorren esatea zaila duk. Dena den, nere ustez badago Grezia Zaharreko antzerkiarekin kutsu, bat, zeren pertsonaiak aurrera eta atzera ibiltzen dira, dantzatzen, eta gainera, hizkuntza rimatuaz. Batzuek esaten ditek teatro osoa dela, bainan ez dut nik horrelakorik uste. Pastorala artzai giroko teatro bat duk, artzaiek egina, eta besterik ez. Ez da teatro oso bat, hau ez baita izaten elementuen akumulazio bat. Teatro izateko ez da nahikoa pertsonaiak, korua eta elementu guztiak elkarrekin jartzea. Gaur egun, zoritxarrez, pastorala berez nola den, ez da konprenitzen. Ezta egileek ere, eta ezta xuberotarrek ere. Donostiarrak hara joaten direnean, eta pertsonaien ibilkera ikusten dutenean, "joño, hau duk ibilkera" esaten ditek. Bainan hori, artzai delako pertsonaia. Hemengo artzaiak ere hala ibiliko dituk. Badu bere espresibidadea baina guretzat gauza galdua delako.
Z.A.- Nola desarrollatu zen gerra ondoko euskal teatroa?
E.A.- Gerra ondoren bi mundu sortu dituk. Bata, egileena, etxean idatzi eta gero- publikatu egiten zutelarik, eta bestea, Maria Dolores Agirre eta "Jarrai", gerra aurrean eusko alderdiak bultzatutako antzerki xinple eta populistari jarraitu nahiean. Bainan lehenengo eszepzio legea jarri zigutenean, 1 968ean, dena hankaz gora geratu zen. Urnietako "Egi Bila" taldea jarraitu zen nolabait, bainan oso motel, giroa oso gogorra baitzen. 1969an "Intxixu" sortzen da, eta giroa lasaitzen doan bitartean, Debako taldea, Lurdes Iriondorena, Iparraldean Daniel Landartena ...Haundirik gabe, bainan kanpotik ikusita, nahiz eta jendeak esan oso gutxi egin zela, nik uste dut. historia aztertuz, gerra ondoko indar sonatuena izan zela euskal teatroa.
Beharbada, gerra bukatu eta berehala egon zen teatro indartsu bat. bainan oinarririk gabe,zeren beti politika ikusmoldetik egiten baitzen teatroa. Eta nik uste dut antzerki ikusmoldetik joko politiko bat egin behar dela. Aldrebes egiten badugu gero horrek ematen ditu ondorioak, diferentziak eta sesioak, eta honela desegin da talde asko eta asko. Orain ez da hori gertatzen. Orain finkatzen ari da teatroa. Iparraldean badira bost talde, eta denetara hamabi edo hamairu talde. Nik uste dut geroz eta gehiago sendatuko dela teatroa.
"Barka Bezatela Alderdi Politikoek"
Z.A.-Beraz, teatroaren oinarrizko zentzuaren bila zabiltzate.
E.A.-- Bai. nik uste dut teatroa herri adierazpen bat dela. Ez duk etxean egindako espresio bat. Teatroak beti izan behar dik erlazio-bat jendearekin. Ezin duk erori halako teatro "arkeologiko" bat egitera, eta ezta ere, ikurrin bat hartu eta harekin ibili.Nik uste dut objetibitatearekin jokatu behar dela, eta horregatik barka bezatela alderdi politikoek, bainam antzerkiaren filosofia,alderdiena baino altuagos egon behar du. Gaur egun behintzat, Euskal Herriko alderdi politikoek, beraien ikusmoldetik ikusten dute teatroa, bere filosofi ekonomiko-sozial ikuspegitik. Eta momentu batzuetan objetiboak izango dira, bainan beste- batzuetan subjetiboak. Azken hau gertatzen bada, eta gu alderdi politiko baten ikuspegitik atzean bagabiltza ez dugu salatzerik izango.
Z.A. Nola doa zuen elkartearen lana?
E.A. Elkartea aurrera eramatea, orain urte t'erdi jaio zenetik honera, ez da samurra izan. Aurrenekospausoa taldeak inguratu eta berotasun giro bat sortu izanzen. Zergatik? Talde bakoitza bere aldetik zebilelako. Adibidez, "Intxixu" eta "Egi Bila" ziren garai hartan gehiena egiten zutenak. Gaur egun "lntxixu k" berrogeita hamar emanaldi ematen ditu urtean, eta "Egi Bilak" hogeita hamarren bat. Beste guztiak berriz, hamar bakarrik ematen ditek. Hori planifikazio baten falta duk, antzeslariek elkarren berririk ez dutelako...
Orain eman behar dugun pausoa euskal eskola bat sortzea da, eta gero aztertu erdaldun diren lurraldeen egoera. Zeren badira Erriberan, Bizkaian, Iparraldean. eta baita ere Gipuzkoako zenbait toki, bi orduko emanaldi bat euskarazeraman ez dezakeena, noski, euskaraz ez dakitelako.
Z.A.Euskal eskolari buruz, ze asmoak dituzue?
E.A.- Bartzelonako mugimendua aztertu nabi genuke orain, eta handik irakasle batzu ekarri. Baita ere, aurkitu nahigenituzke deklamazioko irakaslesk. Egin behar duguna giro bat sortzea da, . hemendik bi urtetako benetako eskola bat edukitzeko, ez eskola tradizional bat, baizik eta kurtso batzu emango dituen eskola. Hortaz aparte, biltzarretako momentuko lanak, kanpoan ze teatro mota egiten den ikustea dira. Ikusi eta bereganatu, zeren eta ezin dugu autodidaktak izaten jarrai. Batez ere Europari begira jarri betar gara. Madrilgo antzerki giroa ez zait batere gustatzen. Eta ez da zentralismoagatik
"Muestra Itinerante": Maniobra Bat
Z.A.– Euskal Antzerkilarien Biltzarrak ezetza eman zion Eusko Kontseilu Nagusiak proposatutako "muestra itinerante de teatro"-ari. Zergatik hori?
E.A. Bueno, guk ez baietz eta ez ezetz, ez genuen erantzunik eman. Kontseilu hori osatzen duten antzerkiko jendeek, dudarik gabe, euskal jendea ez dute ondo ikusten. Bi mundu desberdinak gaituk. Aurreneko bilerara, hori tratatzeko, neu joan nintzen. Deia oso aldrebesa izan zen, bainan joatea erabaki genuen. Nik esan nien oso interesantea iruditzen zitzaigula ideia, bainan besteekin egongo nintzela, eta erabakiko genuela.Harrez gero ez genuen beste kontakturik izan. Gero, egunen batetan lagun batek deitu zidan, hurrengo egunean bilera bat zegoela esanez, eta nik erantzun nion aurretik eztabaidatu egin beharko genuela Biltzarrekoak. Hark, berriz, hori ez zela posible esan, eta besterik gabe, erantzuteko. Nik horrelakorik ez nuen onartu, eta kitto.
Martxa hau maniobra elektoralista bat iruditzen zait, zenbaltalderdi politikoassmatuta. Momentu honetan, gauza guztiak oraindik sendotu beharrean dandelarik, ezin da nere ustez hainbeste diru horretan erabili, lanean ari diren taldeei laguntzarik gabe utziz. Eta- gero, nola egin daiteke muestra hori hiru probintzitan, Nafarroa ukitu gabe?
F. IBARGUTXI

"Orain eman behar dugun pausoa, euskal antzerki eskola bat".
"Uste dut gerra ondoko indar sonatnena izan zela teatroa".
"Jsndeak ez du pastorala konprenditzen".
32-33

GaiezKulturaAntzerkiauzendariak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazAROZENA2
EgileezIBARGUTXI2Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Athletic zuri ta gorria, zu zara nagusia, baina zertan?

Juan Aldaz Arregi

Izan bedi Nurenberg berri bat

Imanol Satrustegi Andrés

Kartzelako hormak zeharkatzen dituen ama-alaben arteko harremana hitz eta iruditara eramana

Estitxu Eizagirre

Jaioberrien orpo-proban gaitz gehiago aztertzera behartuko du Osakidetza Espainiako Gobernuak

Mikel Garcia Idiakez

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Jenofa Berhokoirigoin

Azkenak

2024-04-28 | Jenofa Berhokoirigoin

BOLLOTOPAKETAK

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]

2024-04-28 | Olaia L. Garaialde

Gorputz hotsak

"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"

Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]

2024-04-28 | Axier Lopez

Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile

Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]

2024-04-28 | Miel Anjel Elustondo

Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz

"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]

2024-04-28 | Urko Apaolaza Avila

Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan

Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]

Eguneraketa berriak daude