Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2025eko abuztuaren 23an
MILITANTZIA ANTIFRANKISTA (II)
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Frankismopeko antzerkigintzan Alfonso Sastre pertsonaia berezi bat izan da. Antzerkigintzan, kultur giroetan, gizartean orohar, eta politikan batez ere. Sistema hautsi, dituen erro ustelak ateratzeko burrukatu du etengabe eta medio oroz diktaduraren aurka. Hori da militante antifrankista izatea. Beste asko ere izan diren bezala; anitz burrukalari behar izan dira frankismoa deuseztatzeko, eta asko erori dira bide bazterretan. Asko eroriko dira, bizidunok iraun eta ekin dezagun, oraindik ere dikatadurak zutik baitirau.
Antzerkian, beraz, hiru autore garantzitsu izan dira estatuan gerla ostean: Alfonso Paso, Antonio Buero Vallejo eta Alfonso Sastre; hirurak belaunaldi berberakoak. Lehena, burges, komertzial eta erreakzionarioa. Bigarrena humanista eta posibilista. Hirugarrena iraultzaile eta erradikala. Lehena estrenatzen gizendu da. frankismoaren parrepean. Bigarrenak posibilitasunaren kontzesio eta autozentsura eginez zirauen. Eta hirugarrena isiltasunera kondenatu du errepresioak: ezarririko gizarteari kritika iraultzailea egin diolako oportunista izan ez delako. Berak beti defendatzen duenez:
Dejemos las cosas en su sitio, no como estaban".
Hori hainbat eratan egin dugu. Literarioki, esate baterako: nik antzerki obra bat egin nuen euskal burrukalariari buruz (ASKATASUNA) ; eta hortaz pelikula bat ere egin zen ;artistiko laguntza. Bestalde, Madri-Sueziar telebistarako. Hau izan da; artistiko laguntza. Bestalde, Madrilen, Euskadi buruzko informaketan lan egin dugu. Gure lanetariko bat honetan zetzan: Euskadiko informazioa zabaltzean.Horrek zerikusi asko du politikarekin eta gutxi literaturarekin : euskal burrukaren informatzaile kazetari lan ren informaketarako kazetari lan klanilestinoa zen.Euskal burrukariekin aurkako torturak denuntziatuz hasi ginen eta geroeuskal ezkerrak eginiko material teoriko eta analisi politikoak zabaltzen saiatu ginen. Hontaz aritu da gure biziaren zati handi bat azken urteotan eta horrexek eragin zituen gureganako frankista errepresioaren azken topaketak.
Telefonoz hitz egiten ari gara, ni zuengana joan beharrean, eta juezarengana aurkeztu behar natzaio hilero. Aleia, beti bezala.
Eta zuek ere gauzak ez direla aldatu bizitzen duzuela iruditzen zait.
Niri harrigarria iruditzen zait, oraiindik Euskal Herriaren batasun rnistiko baten garaia dela kontsideratzea. Honen arauera, beranduago ( noiz?) agertuko lirateke kontraesan dialektiko horik. Ongi, bat nator, hori desiragarritzat hartu daiteke... lagun euskaldun asko "elkar joka ari gara" diote, zera esanez bezala: "Orain baturik ibili behar ginateke, eta geroago planteatuko genituzke gizarte ororen barne kontraesan bereziak".
Euskal gizarteak badu, beraz, kontraesan oinharrizko oso garrantzitsu bat: bere funts nazional eta estatu espainolaren arteakoa, eta kontraesan hau ahantziez gero bilakabideak ezin du funtzionatu... Euzkadiko P.C. eta tipo honetako erakunde espainolistak konturatu bide diratekeela uste dut...Kontraesan oso funtsezko bat dela iruditzen zait.
Baina beste kontraesan oso garrantzitsu eta oinharrizko bat dago, klase kontraesana. Eta klase kontraesan honek sortzen ditu lehengo eguneko maniestaldikoa bezalako gertariak. Nazional azkagaintzazko fenomenoak ez dira gertatzen nazionalitate baten termino mistikoetan; nazionalitate zanpatua ente puro eta metafisiko bezala nazionalitate zanpatzailearen aurka ari dela baizik. Nazionalitate orok du bere barnean klase burruka. Honek eragiten du ezker abertzale bat izatea, eta izate hau legalizatzen du ( ilegala izan arren ere). Eta ezker abertzalea iraultzaile denez geroztik kontraesan horik eutsi, mantsotu edo parentesi artean jarri daitezke une batez ; baina era batera nahiz bestera kontraesan hori argitara ateratzen dira. Euskadiko eragileak, beraz, konponente bikoitz hori duela iruditzen zait: nazional arazoa eta klase burruka.
Baina une honetan zalantzan nago, zeren eta egoera burges demokratikoaren finkapenaren dato batzuk baitdaude. Gainera, proiekto iraultzaileari uko egin dioten langile Alderdien laguntzaz gertatzen da, monopolioen Europari sinesgarri bihurtzeko.Orduan,Esatatu Espainola monopolioen Europan sartzen bada, proiekto iraultzailea epeatzeratu egingo litzateke. Normalean, nolabaiteko ezkertasunez, urruti ikusten dut aldaketa erradikal bat. Baina oraindik prozedura hori posible dela ikusten dut: oraindik.
Bestalde Espaina ez da izan ez da izate bat, eta analisia oso konplexoa izan behar da. Nazionalitateen arazoak oso konplikatua bihurtzen du mapa politikoaren analisia. Baina zailtasun honek, edozelan ere, ez dio eragozpenik jartzen bilakaera iraultzaileari. Esate baterako, Euskadi eragile eta aintzindari izan da antifrankista burrukan eta hemen burruka, batez ere azken urteotan, termino gorenengoetan bilakatu da.
Estatu espainolean, ostera, klase kontraesan bat izanik, maila desberdinetakoa da nazionalitate eta sektoreen arauera. Eta bestalde nazional askagintzaren aldeko burruken eragilea dagoelarik; prozedura askozaz ere zabalagoa, isurgaiagoa, agian dramatikoagoa, baina aldaketa posibilitateei irekiagoa ere bada.
1949-50 urteetan "Teatro de Agitación Social" deitu genunerako ahaleginak egin genituen. Urte haietan hitzok esatea ikaragarria zen, lehergailu bat ahozkatzea bezalakoa zen. Oso.gazte ginen, ez genuen aurretikako politikorik.Gerlako ume bezala, politika alorrean birjina ginen, eta horregatik egin genitzakeen planteamentu hain erradikalak.
Urte batzu beranduago ia ez zen hala. Batailak desestali gintuen, gu erredikalizatuz joan ginen, eta jokabide marxista iraultzaileak finkatuz gindoazen. 1961ean "Grupo de Teatro Realista" delakoa eratu genuen. Bederatzi hilabete bakarrik iraun genuen; baina gauza interesante eta harrigarriak egin genituen bitartean orduko Madrilerako. Ministeritza etendura bat ez baliaturik teatro politikozko tradizio tipi bat lortu genuen.
Orain arte, zoritxarrez, agiriak ez du arrakastarik izan. Ez naun harritzen Espainiar antzerkia, gaur, gauza oso usteldu bat da... Euskadiri buruz, antzerki propio bat sortu egin behar da, antzerki euskaldun eta iraultzaile bat. Zer eginkizun ederra euskaldunontzat! Eta zer zaila!
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
Euskalerria irratia
|
Miren Mindegia
#3
La Directa
|
Marc Español
#4
Eneko Imaz Galparsoro
#5
Eneko Imaz Galparsoro
Azkenak
2025-08-22
Jon Fernández González
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
2025-08-22
Eneko Imaz Galparsoro
Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
2025-08-22
Jon Fernández González
Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
2025-08-22
Eneko Imaz Galparsoro
Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
2025-08-22
Jon Fernández González
Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
2025-08-22
Iñigo Martinez Peña
Oporrak ere gaixotasun?
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
2025-08-21
Jon Fernández González
Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
2025-08-21
Eneko Imaz Galparsoro
Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
2025-08-21
Jon Fernández González
AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
2025-08-21
Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
2025-08-21
Eneko Imaz Galparsoro
Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]
Eguneraketa berriak daude