Euskal Herriaren Historia
aurre egingo dieten hedabide independenteak
GERO eta JAKIN euskal argitaretxeek Federiko Zabalaren Euskal Herriaren Historia delakoaren bigarren alea -Lur Ekonomiatik Merkantilismora- agertarazi dute berriki, elkar-lanean.
Federiko Zabala Alzibar Tolosan jaioa dugu 1916 urtean. Batxillera Ordurako ikastetxean egin zuen, eta Lege Ikasketak, berriz, Zaragozan. Horrez gainera, zenbait histori-ikastaro ere egin zuen Zaragozako fakultate berean.
1940 urtean ekin zion zenbalt artikulu idazteari, Donostiako "El Diario Vasco" delakoan lehenik eta "La Voz de España" izenekoan gero. Ondotik, R.S.V.A.P. elkartearen boletinean ere idatzi izan du, histori pertsonalez batipat.
1954 urtean, Caminos bajo la lluvia deritzan nobela argitara eman zuen. sasoi bateko Plazaolako trenari buruz moldatu eta egokitua.
1 969an, Juan Garmendia Larrañagarekin batera, Tolosako Monografia osatu zuen.
1971 urtean, Euskal Herriaren Historia delakoaren lehen alea atera zuen (Etor-jakin, eta orain, berriz, bigarrena. Bestalde, AUÑAMENDI editoriala erdal edizioa argitaratzen ari da bere aldetik.
Guzti honetaz, eta Euskal Herriko Historiaz bereziki, Zabala jauna mintzo zaigu Tolosako bihotz bihotzean, Kale Nagusian hain zuzen, Juanito Garmendia, Periko Elosegi, Agirre sendagilea eta beste hainbatekin lagunarteko berriketan aurkitu dugularik.
Federiko Zabala, trakets asko baina euskaraz mintzo da. Hala ere, bere obraren itzulpena inork egin behar izan dio.
Hau guzti hau euskal mugaz barru. Mugaz kanpo, aldiz, bisigodu eta arabiarren kontrako erasoak aipagarri. dirateke garai honetan. Araba eta Nafarroako hego aldean kokatzen dira gehienbat burruka hoik, Zangoitze eta Iruiñetik zehar, Lizarra eta Gasteizera doan sasi-muga baten Inguru-minguruan. Burrukaldi hautatik militar erakunde batzuk moldatzen dira, gero Nafarroako Erresuma sortaraziko dutenak.
Merkatalgoaren hedapenak, burdi.;nolak eta bestek ekonomi hazkunden bat lortarazten dute. Eta hazkunde honen inguruan, lur ekonomiarekin zerikusirik ez zuen gizarte mota berri bat sortzen da: merkatarlak, olagizonak etab. Jende mota berri hau hiribilduetan kokatzen da.
Giza-aldaketa giro honetan, Ahaide Nagusiak eta hirietakoak burrukatzen dira. Ahaide Nagusiak nekazari mundua errepresentatzen dute. Hirietakoek, aldiz, gizarte berria. Hiritarrak ateratzen dira garaile. Garaipen honetatik Euskal Herriko historiarekiko ondorio guztiz garrantzitsuak ateratzen dira.
Ondorioak hiru mailatan aipa daitezke, hots, politik, ekonomi eta gizarte mallan. Politikaz, foruak taxutzen dira. Ekonomiaz, nekazarienganako hirien nagusitasuna. Eta, giza mallaz, guztion berdintasuna, foruen arauera guztiok aitonensemetzat proplo izendatuz.
Nafarroako Erresumaren politik egiturari bagagozkio, azken euskal errege izan zen Antso Indartsu VII hil zenetik, Castillako Fernando Katolikoak Nafarroa menperatu arteko epea: osatzen du bigarren garai honek.
Gaur egun, euskaldun asko eta asko da Euskal Historia aztertzen ari dena. Estudiante askok eginik du hainbat tesia Euskal Herriko historiaz. Katedratiko eta irakasle mailan ere euskaldun mordoxka dugu. Ez dut esango Euskal Herriko Historiari buruzko kongreso bat moldatzeko aukeran gaudenik, katalanak bezalatsu, baina bai gutienik, bilerak, ihardunaldiak, asteren bat edo horrelako zerbait.
Arazo honek, Euskal Unibertsitatearen beharra gogorarazten digu. Ez Euskal Herrian kokatua legokeen unibertsitatea, euskal kulturari buruz zuzendu egon behar lukeena baizik, dela historiaz-dela hizkuntzaz dela beste edozenbat disziplinaz. Honek intelektual hazkunde ikaragarria erakarriko iiguke.
Euskal Berdintasuna delakoaren balioa neurtzeko orduko garaia behar da kontutan hartu. Ez ahaztu, Euskal Herrian XV mendearen azkenean edo XVI haseran azaltzen dela "berdindatun" hori. Sasoi haretan ez zegoen beste inongo estatutan berdintasun susmorik ere. Castillan zein Frantzian, kargu publikoak nobleziaren eskuetan zeuden, gutiengo baten aukeran. Gipuzkoan eta Bizkaian, ordea, edonor izan zitekeen.
Edozein modutan, Gipuzkoa eta Bizkaiari buruz behintzat, berriz diot euskal berdintasuna aztertzeko nahita nahi ez behar dela garai haretako giroa ezaqutu. Mendebaleko mundu zibilizatuak ez zuen parekorik lortu Frantziako iraultza arte, XVIII menderarte hain zuzen.
Euskal Herria demokrazia isla bat zen garai haretan. Egiaz, euskal berdintasun batez hitzegin daiteke. Jakina, orduko euskaldunak ere, besteak beste, aingeruak ezik gizonak zirelarik.
Bost sexologoren formazioa jasoko dute Nafarroako hamabi ikastetxetako irakasleek: sexualitatea ikasleekin lantzeko edukiak eta proposamen pedagogikoak eskainiko dizkiete. Skolae programaren segida izango da, nolabait.
Global Sumud Flotillak deituta, dozenaka ontzi itsasoz ahaleginduko dira Israelek ezarritako blokeoa hausten. Ekimenera mundu osoko aktibistak batu dira, tartean lau euskal herritar. Deialdiari babesa adierazteko, Gazarako Mugimendu Globaleko Euskal Herriko delegazioak hainbat... [+]
Logikoena zen, uztailaren 26ko lehen zaplazteko argiaren ondoren. Baina abuztuaren 23ko bigarrenak ihesbide politiko ia guztiak itxi dizkio Lairen gobernu taiwandarrari. “Gogorarazpen bozketan” beren hautetsi-tasuna gal zezaketen oposizioko Kuomintageko zazpi... [+]
Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]
Jeffrey Kruse buru zen Defentsa Departamentuko inteligentzia zerbitzuek eginiko txosten baten arabera, AEBek Irango gune nuklearrei eginiko erasoek ez zuten Teheranen gaitasun nuklearra "guztiz suntsitu", bizpahiru hilabetez atzeratu baizik. Trumpek, ordea, adierazi zuen... [+]
473 plaza eskaini dituzte eta 84 ez dira bete. Lehen Hezkuntzan, aldiz, ia lanpostu guztiak bete dira.
Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]
Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]
A zer zortea gurea! Inork nahi ez duen edozein industria-proiekturentzako puntu bero gogokoena gara gu! Ezkerraldea eta Meatzaldea, beti prest beste leku batzuetan gogaitzen duen guztia beso zabalik hartzeko. Petronor? Ederto. Lindane-hobi bat? Aurrera. Dorre elektrikoak gure... [+]
Ontzidia abuztuaren 31n irtengo da Bartzelonatik. Euskal Herriko lau kide joango dira bertan, munduko beste 40 herrialdeetako solidarioekin batera.
Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]
Herritar talde batek bainua hartzen zegoela gorpua aurkitu eta Polizia deitu zuen. Iruñera eraman dute gorpua autopsia egiteko, eta heriotzaren zergatia argitzeko. Gizonak 51 urte zituen.
Arabiar Emirerri Batuen bitartekaritzarekin lortu dute preso trukea gauzatzea. Zelenskik adierazi du Ukrainak "askatasunaren alde" borrokatzen jarraituko duela, herrialdeak independentzia aldarrikatu zuenetik 34 urte bete direnean: "Bakea behar dugu, eta gure... [+]
Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean bost kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak.
Futbola herriaren opioa zela zioten batzuk; garrantzitsuak ez diren gauzetan garrantzitsuena dela pentsatzen dute hainbatek; kapitalismo basatienarekin lotzen duenik ere bada… Nire iritziz, gizartearen isla soila da; herritarron gabezia eta arazo askoren isla.
Ez zait... [+]