Euskal Herriaren Historia

1976ko otsailaren 01an

Federiko Zabala, "Euskal Herriaren Historia" liburuaren idazleari elkarrizketa.
Euskal Herriaren Historia
Lur Ekonomiatik Merkantilismora. Histori-zaletasuna. Euskal "Berdintasuna"

GERO eta JAKIN euskal argitaretxeek Federiko Zabalaren Euskal Herriaren Historia delakoaren bigarren alea -Lur Ekonomiatik Merkantilismora- agertarazi dute berriki, elkar-lanean.
Federiko Zabala Alzibar Tolosan jaioa dugu 1916 urtean. Batxillera Ordurako ikastetxean egin zuen, eta Lege Ikasketak, berriz, Zaragozan. Horrez gainera, zenbait histori-ikastaro ere egin zuen Zaragozako fakultate berean.
1940 urtean ekin zion zenbalt artikulu idazteari, Donostiako "El Diario Vasco" delakoan lehenik eta "La Voz de España" izenekoan gero. Ondotik, R.S.V.A.P. elkartearen boletinean ere idatzi izan du, histori pertsonalez batipat.
1954 urtean, Caminos bajo la lluvia deritzan nobela argitara eman zuen. sasoi bateko Plazaolako trenari buruz moldatu eta egokitua.
1 969an, Juan Garmendia Larrañagarekin batera, Tolosako Monografia osatu zuen.
1971 urtean, Euskal Herriaren Historia delakoaren lehen alea atera zuen (Etor-jakin, eta orain, berriz, bigarrena. Bestalde, AUÑAMENDI editoriala erdal edizioa argitaratzen ari da bere aldetik.
Guzti honetaz, eta Euskal Herriko Historiaz bereziki, Zabala jauna mintzo zaigu Tolosako bihotz bihotzean, Kale Nagusian hain zuzen, Juanito Garmendia, Periko Elosegi, Agirre sendagilea eta beste hainbatekin lagunarteko berriketan aurkitu dugularik.
Federiko Zabala, trakets asko baina euskaraz mintzo da. Hala ere, bere obraren itzulpena inork egin behar izan dio.
Bere Obra
-Ikus dezagun, lehen-lehenik, zertan den zure historia, zenbaitek esan duenez, euskal historiarik zehatzena.
-Euskal Herrlko Historiaren sintesia bat da. Euskeraz eta erderaz agertzen ari da. Euskal argitaraldia hiru aletan azladuko da. Lau edo bostetan, ordea, erdarazkoa. Orain arte bi ale atera dira argitaraldi bakoitzeko. Euskarazkoa aurretik doa, ale lodiagoak baitira.
-Nola berez genitzake obraren hiru aleok?
-Lehena, Lur Ekonomia dugu, IV mendean hasi eta XIII arte. Bigarrena, Lur Ekonomiatik Merkantilismora, hau da, XIII eta XYI mendeon artekoa. Hirugarrena, azkenik, XVI' mendetik aurrera.
Lur Ekonomia
-IV mendean hasten zara. Eta-lehenago?
-Bueno, IV mendean hasten dela diot, aurrez egitan dato guti bait dago historia zehatz bat harian konta ahal izateko. Izan ere, IV mendetik atzera bagoaz laster asko prehistoriarekin topo egingo dugu,. Barandiaran eta beste hainbaten azterketekin hain zuzen. Honetaz esan beharra dago, euskal prehistoria euskal bistoria baino landuago eta ezagunago dugula, ez baita hartaz ekipo on. bat baino gehiago alferrik aritu.
Zein litzateka 1ur ekonomia delako aro honen gertakeririk garrantzitsuena?
-Mugaz barru aztertuz gero,aro hau artzain eta nekarari kulturaz oinarritierik dugu, baserria, jabegoa etab. Lur ekonomia honetan bi zutabe ditu gizarte erakundeak: bata, odoaren ahaldetasunak sortzen duen klana, eta hauzogoa, bestea. Klanak mamituko du gizarte antolaketa, eta hauzogoari babesa eskainiko dio. Hauzogoa, berriz, aintzinako euskal gizartearen instituzioetan oinarrizkoenetako bat da. Euskal Herria politika erakunde honen gain dago tinko. Klan eta odol-ahaidetasun zentzu hoiek sortaraziko dituzte gero, erdi aroan, taldeen arteko burruka eta haserraidiak.
Hau guzti hau euskal mugaz barru. Mugaz kanpo, aldiz, bisigodu eta arabiarren kontrako erasoak aipagarri. dirateke garai honetan. Araba eta Nafarroako hego aldean kokatzen dira gehienbat burruka hoik, Zangoitze eta Iruiñetik zehar, Lizarra eta Gasteizera doan sasi-muga baten Inguru-minguruan. Burrukaldi hautatik militar erakunde batzuk moldatzen dira, gero Nafarroako Erresuma sortaraziko dutenak.
Merkatalgo Ekonomia
-Lehen aipatu ditugun leinu eta taldeen arteko burrukaidiek berezten dute, alde batetik, merkatalgo garai hau.
Merkatalgoaren hedapenak, burdi.;nolak eta bestek ekonomi hazkunden bat lortarazten dute. Eta hazkunde honen inguruan, lur ekonomiarekin zerikusirik ez zuen gizarte mota berri bat sortzen da: merkatarlak, olagizonak etab. Jende mota berri hau hiribilduetan kokatzen da.
Giza-aldaketa giro honetan, Ahaide Nagusiak eta hirietakoak burrukatzen dira. Ahaide Nagusiak nekazari mundua errepresentatzen dute. Hirietakoek, aldiz, gizarte berria. Hiritarrak ateratzen dira garaile. Garaipen honetatik Euskal Herriko historiarekiko ondorio guztiz garrantzitsuak ateratzen dira.
Ondorioak hiru mailatan aipa daitezke, hots, politik, ekonomi eta gizarte mallan. Politikaz, foruak taxutzen dira. Ekonomiaz, nekazarienganako hirien nagusitasuna. Eta, giza mallaz, guztion berdintasuna, foruen arauera guztiok aitonensemetzat proplo izendatuz.
Nafarroako Erresumaren politik egiturari bagagozkio, azken euskal errege izan zen Antso Indartsu VII hil zenetik, Castillako Fernando Katolikoak Nafarroa menperatu arteko epea: osatzen du bigarren garai honek.
III Alea
-Eta zertaz izango da hirugarren alea?
-Hirugarren alea, XVI mendetik XV111-aren azkenerarte, bi partetan berezi ahal izango dugu. Lehena ekonomiari buruz, laborantza, artzaintza, industria eta merkatalgoa azalduz. Bigarrena giza-historiari atxikia, klase berrien sorrera, eta foru politik errejimena aztertuz.
-Nola daiteke historia, horrela, batpatean, XVIII mendearen azkenetan amaitzea?
-Bai, asmoa hiru aletakoa zen hasera, baina orain ikusten dugu ez dela posible Euskal Herriaren historia bat XIX mendearen aurretik amaitzea, karlistadak, foruen galtzea eta ondorengoak aipatzeka. Laugarren ale bat izango da segurutik.
Histori-Zaletasuna
-Euskaldunok atzera sarri begiratzen dugun Herri bat gara. Arbasoen lilura handia da gure artean. Hala ere, orain dela hamar-urte edo arte herri xume mallan behintzat folklore aztarren eta prehistori ikerketetaraino ablaken zen gure begirakunea. Gaur egun ez doa, ordea, gure bista horren urruti. Honuntzago finkatzen da gazteon zaletasuna. Historia ia gertatu berriak kezkatzen du gaurko jendea. Zer inasatu da?
-Bai, histori-zaletasuna gero eta handiago da, euskal historiaz konzientziatze bat nabari da gure artean. Jendéa gero eta jakitunago dugu histori galez, eta jakintza hau, malla orokor batez aztertuz baino, mendeak eta gertakariak zehaztuz datorkigu. Bestalde, zer esanik ere ez, gertakariak zenbat eta hurbilago historian barrena, hainbat eta eraginkorrago direla.
Gaur egun, euskaldun asko eta asko da Euskal Historia aztertzen ari dena. Estudiante askok eginik du hainbat tesia Euskal Herriko historiaz. Katedratiko eta irakasle mailan ere euskaldun mordoxka dugu. Ez dut esango Euskal Herriko Historiari buruzko kongreso bat moldatzeko aukeran gaudenik, katalanak bezalatsu, baina bai gutienik, bilerak, ihardunaldiak, asteren bat edo horrelako zerbait.
Arazo honek, Euskal Unibertsitatearen beharra gogorarazten digu. Ez Euskal Herrian kokatua legokeen unibertsitatea, euskal kulturari buruz zuzendu egon behar lukeena baizik, dela historiaz-dela hizkuntzaz dela beste edozenbat disziplinaz. Honek intelektual hazkunde ikaragarria erakarriko iiguke.
Interpretazio Kontua
-Kaleko jandearen zentzutan, 1/2historia+ hitza-.gertatuaren+ seinale da, eta 1/2egiaren+ sinonimo. Histori gertakariak modu bakar batez izanik, no1a daliezke horrenbesteko interpretazio desberdinak?
-Historia ez da zientzia zehatza. Noski, historilariak behar du objetibo izan.Baina gizakume da, bere ideia eta grina bereziekin. Eta gertakarien interpretazioak desberdinak izan daitezke, zein politik edota sozial ikuspegiren arauera aztertzen diren.
Euskal Berdintasuna
-Eta, zorioneko euskal 1/2igualitarismo+ horretaz zer?
-Euskal "Berdintasuna" hor dago. Uka ezina da. Gipuzkoako eta Bizkaiko foruek aipatzen dute. Baina, kontuz, berdintasuna bai, bai gizarte mailan eta balta legearen aurrean ere, baina honek ez du esan nabi diruz guztiak berdinak zirenik.
Euskal Berdintasuna delakoaren balioa neurtzeko orduko garaia behar da kontutan hartu. Ez ahaztu, Euskal Herrian XV mendearen azkenean edo XVI haseran azaltzen dela "berdindatun" hori. Sasoi haretan ez zegoen beste inongo estatutan berdintasun susmorik ere. Castillan zein Frantzian, kargu publikoak nobleziaren eskuetan zeuden, gutiengo baten aukeran. Gipuzkoan eta Bizkaian, ordea, edonor izan zitekeen.
-Eta Araban eta Nafarroan?
-Bi hauk muga-probintziak ziren. Hainbat burruka egin behar izan zuten kanpotik zetozten erasoaldien kontra, eta zenbaitek lurra lantzea utzi zuen harmadari ekiteko. Militar kasta bat sortu zen, noblezia mota bat alegia.
Edozein modutan, Gipuzkoa eta Bizkaiari buruz behintzat, berriz diot euskal berdintasuna aztertzeko nahita nahi ez behar dela garai haretako giroa ezaqutu. Mendebaleko mundu zibilizatuak ez zuen parekorik lortu Frantziako iraultza arte, XVIII menderarte hain zuzen.
Euskal Herria demokrazia isla bat zen garai haretan. Egiaz, euskal berdintasun batez hitzegin daiteke. Jakina, orduko euskaldunak ere, besteak beste, aingeruak ezik gizonak zirelarik.
L. A. ARANBERRI
22-23

GaiezGizarteaHistoriaBesteak
GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakEntzikloped
PertsonaiazABALA3
EgileezARANBERRI1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Batasun estrategikoa lantzen ari gara Europako Alderdi Komunista sortzeko"

Xabier Letona Biteri

Infiltratutako beste polizia bat atzeman dute Madrilgo hainbat kolektibotan

Gedar

Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai

Gorka Bereziartua

Grebaren eta langile borrokaren balioak aldarrikatu dituzte sindikatuek Maiatzaren Lehenean

Urko Apaolaza Avila

“Gustatuko litzaidake pentsatzea bidea urratu dudala atzetik datozenentzat”

Aimar Gutierrez Bidarte | Aiaraldea

Azkenak

2024-05-05 | Ainize Madariaga

Maskaraden hegaletan

Lehentze franko ditu Pagolako maskaradak: lehentze da Pagola herriak maskaradak ematen dituela; lehentze ere da Kabana pertsonaia neska batek jokatzen duela; lehentze ere da maskaradako txirulariak oro neskak izan direla, Urdiñarbeko barrikaden denboran; lehentze da... [+]

2024-05-05 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-05 | Zigor Olabarria Oleaga

Pertson(alismo)en politika

Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez Sánchez. Bost egun errepikaren errepikaz. Enpatxura arte eztabaidatu da “hausnarketa” egun batzuk hartzeak zenbat duen zintzotik eta zenbat jokaldi politikotik. Baina deus ez bere egiteko... [+]

2024-05-05 | Maria Ortega Zubiate

Alejandra Burgos eta Karla Guevara, El Salvadorko trans aktibistak:

"LGTBI komunitatea eta emakumeak beti egon gara salbuespen egoeran"

Pasa den otsailaren 24an Egia, Justizia eta Erreparaziorako ekitaldi bat antolatu zuten Bilbon, Mugarik Gabe erakundeak, Bizitu Elkarteak, Feministaldek, Mujeres del Mundok, Zehar Errefuxiatuekin elkarteak eta Colectiva Feminista Para el Desarrollok. Hiru indarkeriak ardaztu... [+]

2024-05-05 | Olaia L. Garaialde

Euskara okupatu, marisolasteko

Urtez urte eta belaunaldiz belaunaldi hitzak aldatzen doaz, eta horiekin batera hitzen esanahia. Modu asko daude norbere burua izendatzeko: soropil, biziosa, marioker, ez-binario, maritxu, eta beste. Pertsona sexu-genero disidenteen beharrak asetzeko euskara zikintzeaz eta... [+]

Eguneraketa berriak daude