Ernanitarren omenaldia aita Iturriaga'ri


1964ko maiatzaren 17an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Zendoia'tar Aureliori elkarrizketa

Ernanitarren omenaldia aita Iturriaga'ri
Jatorri datorkigu euskal gaztedia.
Etzan arritzeko Iturriaga jatorrari, bere erriak, Ernani'k, -euskal- erri iaio onek, omenaldi bat erabakitzea. Gaurtik-gaur Ernani baitauka "Rebelde" alako itxure... sentidu onian noski. Jatorra, kutsu-galtze gabekoa. Eusktartasuna goi mailaraino erabili duena... eta halaxe etzan arritzekoa aita Iturriagari opa dioten euskal-jai alditxoa ain ondo eratzea "rebelde" batek biar zuen agur beroa eskaini zioten. Motelak eta odolgeldiak ginala erakus-arazi baitzigun bere prediku eta idaztietan. Eta geiago esango det, ereje bezala tratatuba izan zan, egizko kristautasunaren fabore gure izkuntzan jokatu bait zuen, bildurrik gabe eta orregatik, bai, desterrua ezagutu zuan. Euskal zale bikain ajtorriz, kristoren ideiarekin bat baino geiago astindu zuen bere esate zorrotz eta mardularekin... Alaxe Ernanira agertu nintzan. Aste osoa bait zuten Iturriaga goraipatzeko, gure izkuntzan. Eta neretzat esan nuben, zer edo zer ederki-lantxo bateko jasoko nuela. Alako gora-berak zirala ta, lagun, jarri zaitez "Aitor" teatroko tokitxo batean eta esaidazu zer izan dan umetxo hauen lana. Eta orduntxe bertan, auen jokaera ikusiaz, txurkaitzazu malkoak eta txaloak berotu ditzala, euskal- kabitxotik irten diren gaztetxo auek, beren txikitasunean, bereziko gizontasun bat agertu baitigute. Ortxe dituzu benetan aita Lekuonaren mende ainbeste gaztetxu. Ondik asiak beren etorrerazko euskeran eragingarri dala aitzallentzat. Lau mutikotxo oiek ez dituzte berrogei urte alkarrekin. Eta antxze dira lauak bur-belarri, bertso-ikasi batzuei buruz... Baino emen dezute aurrez aurre sendoia tar Aurelio mutikoa. Trebea bere saioetan. Bildurra artu nuen koskor onen aurrean.
-Nola diteke, erabaki sakon auek, kantuz, ain errez irauteak? Or baizan-bat. Bost-ajola dio. Puntoak txirtxilatzen ditu. Merezi bait du "profesionaleen" tartean sartzea. Etorrera bat baitauka nik ezin ulertua. Seriyo-seriyo inguratu zait. Zarauzko mutikoarekin etorri bait zaigu. Arzallus'tar Jose Maria Lasalle'tarren anaiak, txiki hauek eragingarriak, neregana urbiltzeko deitu dio.
-Izena?
-Zendoia'tar Aurelio.
-Itzegin zaidazu.
-Abestuz.
-A!...
-Tolaretxipi'k esan bait dit gaur bertsotxo bat kantatzeko. Eta oso pozik hasten naiz orain "ZERUKO ARGIA" jartzeko amaika urterekin asi naiz eta prest nago jarraitzeko. Bizi guztia emango det nik, gure euskera indartzeko".
-Txokala! Ume koxkor mardula. Egite orrekin joka dezazula opa dizut beti-betiko.
"Z. ARGIA'k" euskeraren alde joaktzen duen ezkero, bear baitu euskera erabiltzen dan tokien gora-berak. Eta Ernanirekin asi geran ezkero, hortxe billatu ditugu gure ondorenak: umetxoak, zarauztarrak bezala. Eta auetxe mordo eder bat konpondurik or atera zaizkigu ere "Aitor" Teatroan, gure izkuntzaren jaramona gallendurik bizitasun osoan.
Mariezkurrena'tar Maritxuk osatu ditu talde alai batzuek. Gure emakumeak gaur-gaurkoz, sendo eta trebe dakauzkigu "trintxeran". Ara emen aurrez-aurre poxpolin taldea: Elosegi tar Maria Luisa, Idarreta tar Iñaxi eta Larburu tar Itziarrek dakazkigu euskerazko olerki zati kutsuenak, aurrarentzat erabilliak. Ortxe dituzute, ernaniarrak Euskal erriari eskeini dioten poxpolin lore sorta ederra. Bejondeizutela!...
Ala ta, segi dezagun.
"Ito badakit-Etxaniz'tar Nemesio'k euskerara ipiñi diguela. Eta gañera gaurkoa ez baita. Nolatan ulertzen ez detana da, sustrai gabeko lantxo batek ain erakusgarria izatia. Euskerako gaiak, pikante xamartasuna palta duela? Antzerkiak, gaurko erara jarriak ez daudela? Baliteke. Eta "apunte" txiki auekin Etxaniz'tar Nemesio'k astindu zuen ain erorita genduen edertia. Bañan "intentzio" batzutik ez da goiko mallara pasa. Ezin dugu ere geiago esaktu, adiskideak! Bañan grina pixkaren bat sortuta balego, alako ondore berpizte garri bat nabaituko genduela teatro-anbientean.
Gai ezkaxa naiz izanik, ortxe genituen ernaniar taldekoak, jator, ernai, abots-onekoak, deklamazio griñari emanak bañan "artifizialidaderik" gabe. Bañan esaten det, Ez al da obea izango egite on bat aurkeztutzea, kutsu gabeko deklamazio on bat baino?
Ontan emen datorkit Periko Salegi. Aspaldikoa. Berogei urte Ernaniko antzezlarien buru. Jatorra, baiño "gaztatu" xamarra.
-Zenbat gazte eduki dituzu zure mende?
-Erruz. Baino gaztetasunak zearka naiz utzi, emen nago ulertzen dedadanez beintzat, gure euskal teatroari eusteko.
-Eibar'en izan zineten. Erabakiak ondo artuak al ziren?
Ez naiz "modernismoko" teatroaren zale. Uste dut gaurkoz, gurea bear dugula. Euskalduna ziaro. Goi-gorako bearra dala esaten dutenak, uste det ziur ez dabiltzala. Ara, esango dizut, naiz eta moteltasun guztiarekin gure obra bat eratu, gurea delako sendo eta zindo, errespeto guztiarekin goraipatu beharko dugu. Ez dezatela esan atzerritarrak bear dituguela. Emen mamituak, usaitzen ditugunak.
-Nerekein zera. Amerikanoen obrak ezagutzen al dituzu? Ain oraingoak diotenez, T. Williams'en lanak, komeni altzaizkigu?
-Amarretik bat jartzea komeni litzake. Besterik ez. Aski gera kanpotarren ajolagabekerien oiturak argitarazteko. Eutsi dezaiogun gureari. Zer iruditu zaizu nere taldeak egin duen lana?
-Ernaniarral euki dezakezute, bearra da eta, euskal-torkera berri bat. Baiño, egiñ-alean izan go altzinateke garrantzizko teatro lan bati buruz emateko?
-Eta nor zera, naiz "kapitalatik" etorria izan alako galdera oriek egiteko? Zer egin dezute zuek? Gure asmoa da lan egite. Geiago esango dizut. Zeiñ aitu naiko zenduke lenengo, "sesteto" bat edo "orkesta" bat? Antzerkirako ikusi duzunez Ernani'n amabitik gora izango lirake diñak papertxo bat egiteko... Zer gertatzen dan? Profesionalak batu egin dirala teatro-lanak gutxien artean praktikatzeko, ala dirutsuago irteten baitira eta ikusten desunez abiatu gaituzte "kapillismo" auetara...
-Atrebentziz. Zure denboretako euskal-artista on onena zuretzat nor izan zen?
-Eduardo P. Izagirre, tolosarra. Etzekien jatorriz izkuntza. Baña lanara joa izanik euskal-artista onena bezala era bat altxa zan. Ikusi egin behar onen egitea.
-?
-Ilusio guztiarekin Euskal jendea agertzen da Donostiara, or baitzerate antzezlari-trebeenetakoak...-(eztultxo bat)-... Bainan tristia da neretzat ez degula aspaldian ikusi-olatu berriak agintzen duelarik- jostirudi parragarri bat. Euskaldunok ez gara ain pentsakorrak. Eta esaten dizuten bezala "akademi" tarrak ez gera. Par-irria nai degu, ori errexago ulertzen baitugu:
-Segi ezazu horrela. Eutsi gureari.
Gaur gaurkoz, "Iziartxo" da neretzat euskal antzerki egokiena.
-?
-Udara oni kontu. Gure gaztediak sortuko du, gauko eragozpen auen aurka, tajuzko izango dan ederti motibu bat. Ernaniarrak zeuen ideia baldin bada beintzat, eutsi dezaio kezute tajuzko lan bati. Ikusi degunez, merezi dezuten edertiari beartuak zerate. ERriak laguntzen dizute. Ala izan baita "Aitor" teatroaren betekada oietan.

Ementxe antzeslariak: Jatortasuna dariotela buru-belarri. Zubeldia'tar Iñaki, Artola'tar Maria Pilar'ek, Lizeaga'tar Tomas'ek. Larretxea'tar Imanolek, Olano'tar Jesus M'ek Perurena'tar Begoña'k eta Etxeberria'tar Ixiarrek, lortu zuten errex, ardurarekin erabaki ziguten teatrotxoa.
Zati batean Bereziartua eta Olaskoaga abeslariak erenteritarrak, trebeak bere. Ortxe erakutsi baiziguten gaurko erara ere, gizonki biotzak eragiten duen indarraz gure izkuntza edozein doñuan, xamurki edo indartsu betetzen duela aitzalleen adimena...
Eta igande eder onetan, ainbeste bilduak gauden garaitxoan, gure bertsolariak eman diote bukaera jai-aldi zoragarri aueri...Gaur eta beti euskotartasuna eragiten duenarekin Z.ARGIA gertuko dala esan naiaz, agurtzen zaituztet bene-benetan.
TOLARETXIPI X.
8

GaiezKulturaAntzerkiaAktoreak
PertsonaiazENDOIA1
PertsonaiazITURRIAGA1
EgileezTOLARETXIP1Kultura
GaiezKulturaEkitaldiakOmenaldiak

Azkenak
Astelehenean hasiko dira Zaharraz Harro! jaiak Gasteizko Alde Zaharrean

Astelehenetik igandera askotariko 106 jarduera antolatu dituzte auzoko bizilagun eta eragileek, parte hartzea, auzo harrotasuna eta autogestioa ardatz. Aurten Poliziak bortizki hustu berri duen Korda espazioa izango dute gogoan. Hamazazpigarren edizioa da aurtengoa.


Gasteizko lorezainak hiru hilabete greba mugagabean
“Egoera oso zaila da une honetan, baina langileek borrokari eutsiko diote”

Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainak greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belarrak eta sasiak janda ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean... [+]


Sergio Ayucar (BSH): “Prozesuari eustea oso gogorra izaten ari da; mediku-bajak bikoiztu egin dira”

Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]


Kanpaina bukaerako ariketa

Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.


2025-06-23 | Irati Diez Virto
Askari izena duen haragijale txikia

Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]


2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Arrosa basatiaren izen saltsa

Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]


2025-06-23 | Garazi Zabaleta
Azpigorri
Bertako ahuntz arrazaren txorizoak

David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]


NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Eguneraketa berriak daude