SANTA ENGRAZI, HAUZO LANEAN BERRITUA
ZERUKO ARGIAren irakurleak dakieenez azken urtebete honetan Santa Engrazi Ermita berritzen ihardun dira hauzo lanean. Urtebete luzean egindako lanen ondoren, bukaeran aurkitzen dira.Lan honen ezaugarri bat utzi nahiaz edo, jai bat antolatzekotan dira, aipatu hauzo langileak, Santa Engrazin.
Euskal Herri guztian, eta batipat mendizaleen artean, ezaguna dugu Santa Engrazi gailurreko ermita. Eta berritu duten ermitaren berro gehiago jakin asmoz Joxe Mari Zunzunegi, zestoar historigilearengana jo dugu. Berak azaldu digun zenbait puntu aipatuko dugu hemen.
Santa Engraziko histori azterrenak jakiteko bi bide omen ditugun batipat: egizta ditzakegun datoak, eta kondaira edo ustezko berriak.
Lehenbizikoak aipatuko ditugu bereziki, horiek ematen bait digute seguruenak: Arkeologi aldetik begiraturik lehen aztarrenak XV. Mendearen bukaerakoak dira. Gotiko aroko ate bat eta lau leiho (bat azken berritze honetan aurkitua hain zuzen) ditu gure ermitak.
Hormek, zenbait garaitan neurri desberdinak agertzen dituenez gero, behin baino gehiagotan aldatuak izan zirela dirudite. Horrela bada, Santa Engrzi Ermita, gutxienez eta historiari zientifikoki begiraturik XV. mendearen azken aldekoa dugu nahiz eta historigile askoren ustez lehenagokoa izan. Bainan oraindik behar bezala aztertzeke dago arazo hau.
Idatz agirietara jotzen badugu berriz, beste zenbait berri aurki dezakegu: Oinatiko artxibuetan, Joxe Mari Zunzunegik aurkitu duenez, garai batean "freira" delakoak egon omen ziren ermita zaintzen. Gurpen haundiko eliza omen zen eta jende askok uzten omen zuen diru laguntza.
Horrela, Elkano ospetsuak ere dukat bat utzi omen zuen ermitaren beharretarako. XVII. Mendeko "freira" batek ere honela dio: "Bizkaiko nagusigo osotik dator jendea".
Aipatu dugun bezala, eta garaiko ohitura zenez, ermitaren ondoan zegoen etxetxo batean, bizpahiru "freira" zeuden. "Freiraok" elizetako beharretara loturik emakume ezkongabeak omen ziren. Azken berritze honetan, aipatu etxetxoaren aztarrenak azaldu dira.
XVIII. mendean Karlos III.k deuseztatu zuen ohitura hau.
"Freiraon" berri jakiteko, aipagarri dateke Oinatiko artxibuetan agertzen den hau: "Maria Etxeegaray freirak bere kide Maria Celayari zapi zuri bat uzten dio testamentuan eta limosnetan jasotako 500 dukat ermitarako".
Bestalde, aipagarri zaigu dorreko ezkila ere. Metro eta erdi diametroko ezkila da eta horrelako elizetako ezkilek ez bezalako neurriak ditu.
Kondaira edo ustezko iritziei bagagozkie aldiz, Aurre-Romaniko garaiko gurketa ere ezagutu omen zezakeen Santa Engrazik. Kristautasuna sartu aurretik jentil eliza bat ere izan omen zezakeen bainan berriok guztiok ez dute batere segurtasunik, oraindik ez bait dira zientifikoki aztertu.
Juan Erentxunek ere, Adriani Iruineko gotzaiaren esan bat aipatzen digu: "Santa Engrazi gure eliz barrutiko elizarik zaharrenetarikoa dugu". Bainan, oraindik gauzaok, esan dugunez, aztergai besterik ez dira.
Berritze lanei buruz, idatz agirietan azaltzen denez, 1771. Urtean zenbait berrikuntza izan zuen ermitak.: karaitzez egindako kanpandorrea soilik, J.M. Zunzunegiren ustez.
Duela zazpi urte ere, orain dabiltzanak berak hain zuzen, beste berrialdi bat eman zioten azkeneko honen mailakoa izan ez bazen ere: korua kendu, erloju jira itxi, hormak barru aldetik masaz hartu, bi zutabe berri sartu, teilatuan erretila egin eta ezer gutxi gehiago.
Joxe Mari Zunzunegiren ahoz historia apur bat jakin ondoren aipatu hauzo langileengana jo dugu, berritze lanak nola burutu dituzten eta maiatzeko jaia zertan den jakin asmoz. Horretarako zenbait galdera zuzendu diegu antolaketa lanetan gehien saiatu diren hauzo langileetako bi adiskideri. Aurrean ditugu lanotan hain ezagunak diren zestoar bi gazte: Martin Unanue "Martija" eta Alberto Mendia "Motxa". Larunbat arrtsa da eta etengabe lanean ihardun dira gaur ere. Zenbait berriketa alde batera utziaz, harira jo dugu lehen galderaz:
Horrela, gure ermita uste baino egoera okerragoan zegoelarik, Gibert arkitektoarengana jo genuen kontseilu eske.
Ezkila gogortu eta tximistorratz berria ipini dugu. Bestalde barruan zeuden irudiak berritzera eraman dira. Eliz Barrutian jasorik zegoen San Inazioren irudia ere han izango dugu hemendik aurrera. Zoruak ere badu berritzeko premiarik, bainan gerorako utziko dugu.
Besterik gabe agurtzen ditugu bi langile prestuok maiatzaren 18rarte, gure zorionik beroenak eta Joxe lehen bait lehen senda dadila opatuaz.
Gure aldetik lanerako batasuaren eredu bezala agertzen ditugu hauzo langileok. Elkarren artean hasitako egintza erabat bukatu dute alaitasun ederrean. Beste hainbat herri egintza ere badugu gure herri honetan. Horrelako elkartasunez jokatuko bagenu zenbat gauza erabakiko ote genituzke?
Argentinako hainbat hedabidek Desgaitasun Agentzia Nazionalaren buru den Diego Spagnuoloren audioak zabaldu dituzte. Argentinako Gobernuan eroskeria dagoela aitortu eta azaldu du horietan Spagnuolok, eta ustelkeria kasu horren buruetako bat Argentinako presidente Javier Mileiren... [+]
Europako energia-enpresarik handiena da jada, eta bi handienetako bat munduan.
Irailaren 10a izanen dute protestarako lehen hitzordua. 2018 urteko Jaka Horien mugimenduaren segipen gisa ikusten dute anitzek deia, nahiz eta alderdi politikoak eta sindikatuak dinamikari lotu izanak ezberdintzen dituen biak. François Bayrouren austeritate politikaren... [+]
2025ean hazkunde ekonomiko txikia (%0,6) ez da gai izango langabezia-tasak %8ko muga gainditzea saihesteko; Zor Publikoak bi bilioi euro (BPGren %115) gainditzen ditu EK-k ezarritako %60aren oso gainetik, eta Gastu Publikoak estratosferan jarraitzen du.
Horri gehitu behar... [+]
Europako azken urteetako joerari jarraiki, derrigorrezko zerbitzu militarraren harrabotsa Alemaniara heldu da: SDP Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata buru duen Defentsa Ministerioak borondatezko soldadutza ezarriko lukeen lege proiektua onartu du, "beharrezkoa" denean... [+]
Flamenco On Fire jaialdian ospatu dute ijito komunitatearen, flamenkoaren eta pilotaren arteko harremana. Iruñeko Alde Zaharreko Mañueta pilotalekuan antolatu dute jaialdia, eta bertan omenaldia egin diete lau pilotari ijitori.
Eskubide linguistikoen ikuspegi integratzaile baten eskaintza dugu gaurkoa.
Espainiako supremazismo linguistikoa osasuntsu eta bizkor ageri zaigu, “hooligan” samalda anitz baten babesaz eta komunikabide indartsuez sustatua. Azken aurreko lagina Santi Martinezena... [+]
Euskal Herri osoan —beste herrialdeetan bezalatsu— jairik ez da falta. Negu giroan ere asko badira ospatzen direnak, uda-garaian ez da festa gabeko egunik. Egun-argi luzeak eta gau epelak jendea etxe zuloetatik kanpora, kalera ateratzeko aproposak dira eta jai giroan... [+]
LABek jakin ahal izan duenez, Iruñeko garraiolari bat hil da asteazken goizaldean Erriberrin, lanerako zerabilen kamioia bidetik atera eta irauli ostean.
Azken asteetan bolo-bolo dabil Poliziaren eta, zehatzago esanda, Ertzaintzaren gaineko eztabaida. Tamalez, eztabaida piztearen arrazoia ez dira horiek Euskal Herri Langilearen kontra erabiltzen dituzten biolentzia eta jazarpen sistematikoa. Horren ordez, Ertzaintzaren eta bere... [+]
Hainbat lagun errepidera atera dira Palestinako banderak eta Gazako genozidioaren aurkako mezuak eskuan, eta Israelgo taldeko txirrindularien taldekako asteazkeneko erlojupekoa oztopatu dute. Etaparen ondoren argitaratutako ohar batean, taldeak manifestarien "ekintza... [+]
Bozketa arauei dagokionez hainbat aldaketa bideratu zituen maiatzaren 21ean bozkaturiko legediak. Bozkatzeko prozedura argiturik, abuztuaren 27an eman du hauteskundeen agendaren berri Frantziako Gobernuaren bozeramaileak.
LAIDA ikerketa taldeak Bermeoko Arrantzaleen museoan abuztuaren 28 eta 29 antolatutako ikastaroan egingo duen hitzaldiaren sintesia da Arestiren ekarpen artistikoa nabarmentzea.
Abuztuaren 9an errekor berria ezarri zuen Estefi Etxebestek (Ituren, Nafarroa, 2002) Sunbillako Ramon Latasa pilotalekuan. 100 kiloko harria 59 aldiz goratu zuen, eta 2014an Idoia Etxeberriak ezarritako 56 altxaldiak gailendu.
Artikulu honek badu testuinguru bat lerroburuaren gainetik, Hernaniko Udalean Kontxita Beitiak aurkeztutako Euskal Euskal Errepublikaren aldeko mozioa onartu ez izana. Harira!
Prozesu heterokronikoa
Kultura judeokristau, musulmana eta platonismoaren ustez, denbora aurrera... [+]