"Mitxelenaren Idazlan Hautatuak" argitara berriak.

1972ko ekainaren 04an

Mitxelenari elkarrizketa.
MITXELENAREKIN ELKAR HIZKETAN
"Mitxelenaren Idazlan Hautatuak" argitara berriak.
Orain dela hamabosten bat egun argitaratu da Mitxelenaren idazlan hautatuak liburua. ETOR editorialak ondotxo ohiturik gauzka. Argitaraturik dituen liburuak hor daude lekuko bezala, ez baitira batere gutiesteko. Halaz guztiz ere, UNESCOk aurten ospatzen duen liburu urtea begiz jorik, inoren aurrean eta inongo lekutan lotsaizunik gabe harro agertu daitekeen liburua argitaratu digu. Ez dugu hitz alferrik idatzi nahi. Liburua nonahi eros daiteke. Bera da aski gora mintzo. Jadanik belarriratu zaizkigun iritziak ezin eta hobeak dira. Gure zenbait gizon ospetsuz, zineaz eta eta euskerara buruz ematen dituen iritziak batipat arras interesgarri jo ditugu. Dena jakitate haundi batez emanak trinko, argi eta zehatz.
Oso liburu inportante eritzi dio Zeruko Argiak K. Mitxelena jaun errenteriarraren liburuari. Arrazoi berorrengatik berarengana jo du eta zenbait galdera egin dizkio.
–Zure liburu honetako artikulu bat baino gehiagotan "belaunaldien borrokaz" mintzatzen zara. Gure artean biziki nabari da borroka hori. Lehen eta orain. Zer deritzazu? Azken hamar urte honetako euskal idazleek izango dute agian onik eta txarrik. Lebengoek bezalatsu. Zer on eta zer txar?
-Oraingo jendea euskal kultur gaietara isuriagoa aurkitzen dut, besteak beste, gure sasoikoa baino. Egia ere da bazela orduan orain ez den beste lanbiderik. Eta, gezurra badirudi ere, hauxe da oraingoei aurkitzen diedan alderik onena: lotsa galdu dutela. Harako guk genuen lotsa gaizto hartaz ari naiz. Etsirik geunden euskaraz "paxamodu" mintzatzea, ahoz nahiz izkribuz ("talerablemente", zion Oriraiztegik), apur batzuek bakarrik egin zezaketen gauza zela, eta errazegi jotzen geuden erdarara, mordoilokerian ez amaitzearren. Orain, berriz, lehen bakarka baizik erabiltzen ez ziren gaiak ere ausarki darabiltzate, dotoretasanaz gehiegi kezkatu gabe.
–Herri xehea galduz omen doa auskera, nahiz azkenaldi honetan euskal literaturak gora handia egin izan. Kolpe huts egiten ari ahal gara? Iiteraturaren loraldiak zergatik ez dakar ondore hoberik euskara bizia indartzeko? bide desberdinetatik, desberdinegitatik, ote dabiltza herri hizkera eta literatur hizkera?
–Herriaren artean, oraingoz, gure hizkuntza ez dea aurrera: inora mugitzekotan, atzeraka dabili. Gaitz hori, ordea, ez dugu arestikoa, aspaldidanik datorren eritasuna baino. Euskal literaturaren loraldiak, nik uste, ezin dezake hortan berehalako eraginik izan: eragin hori zenbait urteren buruan baizik ez da nabari izango. Bateraisu, urrutiko helburu bakar bati begira, ari behar genuke guztiok, baina nor geure sailean, gogoko ez dugunean ez baitugu gauza zuzenik egingo. Baina geiko, erdiko eta beheko mailako lanen premia gorrian gaude eta ez dut uste bata bestearen etsai denik. Ez luke, behintzat, horrela izan behar.
–Batasunerako hiruzpalau urte honetan daramagun bidetik arinegi omen dabil zenbsit gazte. Arantza zun aholketu ziren urratsak handitu egin omen ditugu eta herria –inoiz euskarazko liburuok irakurtzen dituen herria–ezin omen dakigute jarrai. Denbora ttipian urrats handiegiak egitera behartu omen dugu. Zer deritzazu? urrunegi joanak ahal gara denbora ttipiegian?
–Daramagun lasterra neurtzea ez da erraz; are gaitzago eraman behar genukeena mugatzea. Baditugu, bestetan bezala, ezinegonak eta lasaiak. Presakaegi ibili nahi luke agian zenbaitek, eta ez da harritzeko. Urte gehiegi iragan zaizkigu "bertan goxo" geundelarik. Orduko geldiak dakar oraingo lehia. ainbat falta zaigun ikusten duenak, nola esan urronegi joan garenik? Irakurle sail bakoitzak –eta irakurleak ere prestatu behar ditugu, ez bakarrik idazleak– gogoko duen bazka hartu behar luke idazleengandik. Hemen eta bestetan, inorentzat ez diren irakurgaiak ditusu okerrenak.
–Gure artean, dakizunez –Salamankara ere helduko baitzaizu agian hen,engo zaraten oihartzunik– iritzi desberdinak eta, okerrago dena, borroka latz xamarrak ditugu era askotako puntuetan. Batzu baizik aipa ez ditzadan, ikastola, erlijio, herria, politika eta abarretan. Zer gertatzen zalgu? asmo garbiz ari ahal gara? herriaren interesak ala nor bereak aldez ten ari gara?
–Antzinako etxe zahar hora lurrikarek iharrosi digute; zimenduak berak ere kilin-kalan dabiltza. Konpon dezagun, nahi baduzue, konpon daitekeena; jakinaren gainean, haatik, ez dugula hor bizitza egokirik aurkituko berriz, eta eraberriturik nora-ezean, eraikitzen hasten ez bagara. Nola ez zitzaigun horrelakorik gertatuko? Har ezazu aipatzen duzan erlijioa Mundu osoa "arre"-ka ari zenean, hemen ari ginen–hobeki esan, hemen ari zitzaizkigun– 'izo" eta "izo". Begien aurrean dltugu jobabide itsu horren ondorioak Gure arteko bereizkuntzak urritseko modua? Niri bederen urteek eta lagunizaileak (ez naiz adiskideez ari) bilatu behar direla non eta noiznahi Etsaiak, bilatu gabe aurkitzen ditugu: gogorrenak eta hurbilenak zein diren erabakitzea nekezago izaten da.Politika legea izateaz gainera, kristau legea ere badela deritzat horri. Besteen azpijanaz eta sator-lanaz (geureez ahazturdik) surnindurik ibili beharrean, pentsa dezagun inoiz edo behin besteek ere, nor bere bidetik, ongiaren irrikaz dabiltzala. Eta, alderaniziz, darabilizagun asmo guztiak ere ez direla geurok darabiltzagulako, artezak eta zuzenak.
–Batek baino gehiagok galdatzen du Mitxelena zergatik dagoen Salamankan: ez ahal genuke hemen behar? ez ahal lioke gure herriari hemendik bertatik on handiago egingo? gure zaharkeriaz ote dago dagoen tokian, hemen egon beharrean? Esan nahi ahal diguzu –mintza zakizkigu kupidarik gabe, ahal baldin baduzu– noren erruz zauden, norbaiten erruz baldin bazaude, Salamankan, ala, beste itsu haren gisara "inoren erruz ez itsu, baizik Jainkoaren goresmenerakon", euskararen eta gure herriaren on beharrez ahal zauden?
–Salamankan nago hemen duten bezalako lekurik hor ez dugulako: ez da orain astirik hori horrela zergatik gertatzen den aztertzeko. Estaduak Unibertsidadea zor digu, unibertsidade osea, eta euskaldon jendea sartua behar genuke unibertsidade horretan, gero besteri –ikasle eta irakasle euskaldonei– laguntzeko. Behartsuago gara "aberatsak" sail horretan, neure begiez ikusten dudanez, bestetango errumesak baino. Hor sartua nagoeino, uste dut indar gehixeago dudala lehengo (hor duzue, esate baterako, "Eusko-Ikaskuntza" ) eta oraingo zenbait euskaldunen gogoaren alde jokatzeko. Bide horretarik "gorago" joateko eskaintzak izan ditut. Nik, ordea, ez dut inora joan nahi, Euskal herrira izan ezik, baina Euskal herrira eta bide horretarik. Ez naiz, eta hau argi bedi, bestelako Unibertsidadeen etsai: bada, nik uste, guztientzat lekua eta guztien premia gure artean. Nik, ordea, bide bat hartu nuen jakinaren gainean, ateak zabal-zabalik ez zeudelarik gainera. Nekearen nekez hartu nuen "posizioa" ez dut inolaz ere, erretira deIa garbiro entzun arte, utziko.
-0O0-
Hor dituzu irakurle erantzunak, alderen araberakoak: zorrotzak. Patsadan irakurtzea merezi dute. Irakurtrea eta zenbait gogoeta egitea.
BENGOETXE.
1

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakBesteak
GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazMITXELENA3
GaiezBENGOETXE1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude