Eduardo Txillida eskultorea

1972ko martxoaren 19an

Eduardo Txillida eskuloreari elkarrizketa.
Gure artistak.gaur eta hemen
Eduardo Txillida eskultorea
Duela zenbait egun, Yulen Lizundia nere adiskidearekin batera, Eduardo Txillida, gure euskal eskultore haundiarenera jo nuen; honi eman berria baitiosaria Barecelona-ko Kritikoen Bazkunak 1971. Azalketa batengatik, sari hauxe baita katalandar artisten artean saririk gogozkoena. Etxean: isiltasun bizia, surtako egurrak xinpartaka, haren emaztea. Braque bat, Miro bat, sumeriar eskultura bat eta Martin Heideggerek eskultoreari eskeini harrizko prueba, rorra gelako apaindura guzia. Toki garbia, barnekorra, hutsa, bere edozein obra bezala. Elkarrizketa zabala, hersturarik gabea.
–Adizu, Txillida, zer deritzazu gure kultur-panoramari, oro har?
–TX.: Lan bikaina ari da egiten, bai literaturan eta orobat artean Liburu-argitalpenak arreta haundiz moldatuak ateratzen dira. Besteen aldean, bentaja bat badugulakoan nago; ia dena egiteko dugula oraindik, gure erroetatik, gure izatearen muinetik egiteko, gainera. Nik eskultura alorrean egin nahi dut lan hori nork bere alorrean egin behar. Honela, gure geure zulotik asma dezakegu historiaren dialektika eta eskeini beste kultura zabalago horri ahal dizaiokeguna, Europari alegia. Geroari egon behar dugu.
–Zure ustez, ezaguna ahal dira zure errian zure obra eta bere erroak, ezagutzen ahal zaitu erriak eskultore gisa?
TX.–Munduko beste toki askotan bai harizen dutela aintzat nere erroa (toki askotako egunkari eta aldizkari zatiak erantzuten digu bere emazteak). Hemen ez dira ohartu. Legazpian, bai, egiten zait jaramonik, bai eta euskal aldizkarietan ere, bainan gainontzeko prensak ez bide daki naizenik ere. Bitartean nere eskulturak Düsseldorf-en, Hardward-en, U.S.A.-n, Parisen. Jacques Dupain irantses poetak eginik du poema bat nere obrari buruz; Gaston Bachelard filosofoak materiaren ulerpena eta nere obraz siaera bat eginik du eta mundu guziko krititoek dute interes nere obraz. Harosko naizela badirudi ere, egia da. Nere herrian oraintxe hasi zaizkit begira.
–Zer izan da Barnelonako Kritikoen Bazkunaren saria ?
TX.–Eskuratu, ez zait eskuratu oraindaino, bainan eman, eman didate. Aurreko urteetan, Miró, Picasso, Tapies eta neri eman digute, 68.tik 70.ra bitartean.
Barcelonako Sala Gaspar delakoan, azalketetan emandako obrengatik. Urrezko medallla eta... da sari hori. Barcelonan giro ederra dago, eta kulturaz gurearen tankerakoa. Nere obra ezin hobeki ulertzen dutelakoan nago.
-Zertan hari zara aldi hontan eta zein dituzu gerorako asmoak?
-TX.- Bukatuxe dut 70 toneladako altzairuzko obra bat Düseldorf-erako, hasia dut oroitarri bat Sueziarako, eta egiteko asmotan Burdinari orotarria, Bilbaorako. Liburu bat aru naiz gertatzen Joge Guillen poetarekin eta aztertzen dihardut Donostiarako "Haizearen Orrazia" egiteko bideak. Badut nire lantokian tokiaren maketa bat eskalan, bainan gehiago erabili behar dudala uste dut. Ez dut arriskatu nahi, betirako izango den zerbait egin nahi nuke bertako elementoez, haitzez, itsasoaz, harriaz, haizeaz. Dena dela, ikusiko dugu Soila izan dadin nahi nuke, ez barroko. Ona izango delakoan naiz. Ez nago ez loak harturik, ikus dezakezunez.
Gainera (ez zazu hau argitara), Arantzazuko Elizarako aldarea egin behar dut. Hiru gurutze edo harriek osatzen dute, irekitzen eta hixten direlarik, bata gediak eta besteak mugikorrak; harrizkoa izango da eta Elizen batasunaren irudi eta gure herriarena eta beste gauza askoren irudi izan nahi nuke.
-Zertan zara irakurtsen aldi honta? Mahai gainean Zelayaeren "Esploracion de la Poesla" dakuseu. Bere eskulturek Zelayoren poesia zerikusia badutela nere betiko ustez, esaten diot. Baietz erantzuten dit. Haren "Rapsodia Euskara"ko zatiak datozkit arrapaladan gogora, garraxika.
TX.–Begira, Zelaya irakurtzen dut, Jorge Gulllén, poeta frantsesak, serioak baitira. Españolik ez dut deus irakurtzen. Luckasen estetikari begiratu bat egin diot, bainan astiro irakurri beharrean naiz. Ez naiz oroitzen beste deusetaz.
–Egiten arí denetarik, zein pinturari eta eskulturari deritzazu interesgarrien? Irripar eragiten dio galderak, bainan, loturakikoa izan arren, erantzuten dit:
TX.–Ruiz Balerdi zoragarria da. Zurnetarena ere interesgarri zait. Tapies eta Miro katalanak. Eskulturatik ezer asko ez zait interesgarri, zeren Natura eta bion artean ez baita bitartekoaren beharrik. Badaiteke gustoko izatea, bainan interesgarri ez. Azalketak baino gehiago interesatzen zait zienizia.
–Elkarrizketa, barnekoi bihurtzen da, sotil, eta ardo beltz pixka bat eta gazta-zati batzuen Inguruan animatu egiten da. !Adizu, zer deritzazu Donostiako Santa Maria Parrokiako eraberritzeari?
TX.–Nik neure iritzia dut gauzez. Eta Maeren txinoekin bat nator, gauzak egiten direnean ongi egin behar direla pentsatzean, Beraz, ez dira neretzat rekonstrukzioak, berri sortzen dena, hori zait interesgarri Berregin ez, edo bai. gainera, atsegin zait urteen buruan eransten den zikina. Astakeria deritzat Malraux-ek Parisko monumentoez egin zuenari. Zikina, aldiaren zarraztada, berea duke arte-obrak
(Ene ustez, bere obrak ere bai).
Herriko jendeak zure obra nola ikus dezan nahi zenduke?
TX.–Begira, jende xeheak oso ongi ikusten du nere lana. Horra, 56 urtean Hernaniko elektrizista batek, bere obra bat ikustean, esan zuena: A, bai; hori musika bezala da, bainan burniz! Garai hartako nere obrei Musika Isila, Oihartzunak, Esferak neritzaten. Herriak, ikusi behar dituen bezala dakusatzi, begi garbiz; okerrena zera da "honek zer esan nahi ote du?" galdetzen dutela.
-–Estrukturalismoak eta bere obrak elkarren artean duten antzaz mintzatzen gara, errealismo berriaz,eta herriak kreazio hutsaren urratsak jarraitzeko duen zailtasunaz. Impresionismoa geureganatu dugu eta modernismoa oraintxe hasi gara geureganatzen. Isilean sortzelana egitea dela gure eginkuzuna, dio Txillidak. Artea era askotatoa daiteke, mota askotakoa ez dakigu nondik irtengo den, bainan badugu itxaropen artearen geroan.Garai bakoitzak bere artea du zergatik ez, ba, itxaron geroan?
Bere experientziak altzairua eta burdinean egin dituela esaten digu. Zementoa eta bere egituraz ere eginik du zenbait estudio. "Denborik" kezkatzen du bere reakziotan. Madrildar injenieroarekin lan egin ohi du. Bere ustez, zementoak asko eman dezake eskultura haundi edo makroeskulturan
Mintzaldi ederra eta luzea izan zen. Gure erriaren arazo askotaz mintzatu ginen, langiletaz, "Gernica"taz, estetikaz eta liburuez. Agurtzean honela esan zigun: Ahaztu egin zait zera esatea: Lubiankako Grabaduaren Sari Internazionala eman didate aurten eta Parisko Maegth galeriak monografia bat argitaratu due nere obrez Arrazoi du Zelayak: "Euskoa naiz nere lanean. Euskoa naiz nere arrazoietan Eta baketan Eta, haserrean. Euskoa naiz barnetik Gau sakratuan eta eguneko beldurrean ela esaten dudan orotan eta isiltzen dudan guzian, nekiena baino euskoago. Neure buruari kantatzean, neure herri zaharrari kantatzen diot".
EDORTA KORTADI.

"Eduardo Txilida eskultorea eta Euskal Herriko sustraiak lotuta daude»: Gaston Bachelard.
1

GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakTXILLIDA1
PertsonaiazTXILLIDA1
EgileezKORTADI1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

Kanpaldien lehen garaipenak iristen hasi dira Israelekiko boikot akordioekin

Jon Hidalgo Gereñu

Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana

Jonathan Cook

“Maite dut Iparraldean antzerkia egitea, uste baitut hemen kodeak ulertzen direla”

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Zorroza Gestión de Residuos enpresak onartu egin du Bassirou Dioneren gorpua mugitu zutela, lan heriotza ezkutatzeko

Aimar Gutierrez Bidarte | Aiaraldea

Lur bat, kolektiboa, itxaropen haziak ereiteko

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude