Eduardo Txillida eskultorea


1972ko martxoaren 19an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eduardo Txillida eskuloreari elkarrizketa.
Gure artistak.gaur eta hemen
Eduardo Txillida eskultorea
Duela zenbait egun, Yulen Lizundia nere adiskidearekin batera, Eduardo Txillida, gure euskal eskultore haundiarenera jo nuen; honi eman berria baitiosaria Barecelona-ko Kritikoen Bazkunak 1971. Azalketa batengatik, sari hauxe baita katalandar artisten artean saririk gogozkoena. Etxean: isiltasun bizia, surtako egurrak xinpartaka, haren emaztea. Braque bat, Miro bat, sumeriar eskultura bat eta Martin Heideggerek eskultoreari eskeini harrizko prueba, rorra gelako apaindura guzia. Toki garbia, barnekorra, hutsa, bere edozein obra bezala. Elkarrizketa zabala, hersturarik gabea.
–Adizu, Txillida, zer deritzazu gure kultur-panoramari, oro har?
–TX.: Lan bikaina ari da egiten, bai literaturan eta orobat artean Liburu-argitalpenak arreta haundiz moldatuak ateratzen dira. Besteen aldean, bentaja bat badugulakoan nago; ia dena egiteko dugula oraindik, gure erroetatik, gure izatearen muinetik egiteko, gainera. Nik eskultura alorrean egin nahi dut lan hori nork bere alorrean egin behar. Honela, gure geure zulotik asma dezakegu historiaren dialektika eta eskeini beste kultura zabalago horri ahal dizaiokeguna, Europari alegia. Geroari egon behar dugu.
–Zure ustez, ezaguna ahal dira zure errian zure obra eta bere erroak, ezagutzen ahal zaitu erriak eskultore gisa?
TX.–Munduko beste toki askotan bai harizen dutela aintzat nere erroa (toki askotako egunkari eta aldizkari zatiak erantzuten digu bere emazteak). Hemen ez dira ohartu. Legazpian, bai, egiten zait jaramonik, bai eta euskal aldizkarietan ere, bainan gainontzeko prensak ez bide daki naizenik ere. Bitartean nere eskulturak Düsseldorf-en, Hardward-en, U.S.A.-n, Parisen. Jacques Dupain irantses poetak eginik du poema bat nere obrari buruz; Gaston Bachelard filosofoak materiaren ulerpena eta nere obraz siaera bat eginik du eta mundu guziko krititoek dute interes nere obraz. Harosko naizela badirudi ere, egia da. Nere herrian oraintxe hasi zaizkit begira.
–Zer izan da Barnelonako Kritikoen Bazkunaren saria ?
TX.–Eskuratu, ez zait eskuratu oraindaino, bainan eman, eman didate. Aurreko urteetan, Miró, Picasso, Tapies eta neri eman digute, 68.tik 70.ra bitartean.
Barcelonako Sala Gaspar delakoan, azalketetan emandako obrengatik. Urrezko medallla eta... da sari hori. Barcelonan giro ederra dago, eta kulturaz gurearen tankerakoa. Nere obra ezin hobeki ulertzen dutelakoan nago.
-Zertan hari zara aldi hontan eta zein dituzu gerorako asmoak?
-TX.- Bukatuxe dut 70 toneladako altzairuzko obra bat Düseldorf-erako, hasia dut oroitarri bat Sueziarako, eta egiteko asmotan Burdinari orotarria, Bilbaorako. Liburu bat aru naiz gertatzen Joge Guillen poetarekin eta aztertzen dihardut Donostiarako "Haizearen Orrazia" egiteko bideak. Badut nire lantokian tokiaren maketa bat eskalan, bainan gehiago erabili behar dudala uste dut. Ez dut arriskatu nahi, betirako izango den zerbait egin nahi nuke bertako elementoez, haitzez, itsasoaz, harriaz, haizeaz. Dena dela, ikusiko dugu Soila izan dadin nahi nuke, ez barroko. Ona izango delakoan naiz. Ez nago ez loak harturik, ikus dezakezunez.
Gainera (ez zazu hau argitara), Arantzazuko Elizarako aldarea egin behar dut. Hiru gurutze edo harriek osatzen dute, irekitzen eta hixten direlarik, bata gediak eta besteak mugikorrak; harrizkoa izango da eta Elizen batasunaren irudi eta gure herriarena eta beste gauza askoren irudi izan nahi nuke.
-Zertan zara irakurtsen aldi honta? Mahai gainean Zelayaeren "Esploracion de la Poesla" dakuseu. Bere eskulturek Zelayoren poesia zerikusia badutela nere betiko ustez, esaten diot. Baietz erantzuten dit. Haren "Rapsodia Euskara"ko zatiak datozkit arrapaladan gogora, garraxika.
TX.–Begira, Zelaya irakurtzen dut, Jorge Gulllén, poeta frantsesak, serioak baitira. Españolik ez dut deus irakurtzen. Luckasen estetikari begiratu bat egin diot, bainan astiro irakurri beharrean naiz. Ez naiz oroitzen beste deusetaz.
–Egiten arí denetarik, zein pinturari eta eskulturari deritzazu interesgarrien? Irripar eragiten dio galderak, bainan, loturakikoa izan arren, erantzuten dit:
TX.–Ruiz Balerdi zoragarria da. Zurnetarena ere interesgarri zait. Tapies eta Miro katalanak. Eskulturatik ezer asko ez zait interesgarri, zeren Natura eta bion artean ez baita bitartekoaren beharrik. Badaiteke gustoko izatea, bainan interesgarri ez. Azalketak baino gehiago interesatzen zait zienizia.
–Elkarrizketa, barnekoi bihurtzen da, sotil, eta ardo beltz pixka bat eta gazta-zati batzuen Inguruan animatu egiten da. !Adizu, zer deritzazu Donostiako Santa Maria Parrokiako eraberritzeari?
TX.–Nik neure iritzia dut gauzez. Eta Maeren txinoekin bat nator, gauzak egiten direnean ongi egin behar direla pentsatzean, Beraz, ez dira neretzat rekonstrukzioak, berri sortzen dena, hori zait interesgarri Berregin ez, edo bai. gainera, atsegin zait urteen buruan eransten den zikina. Astakeria deritzat Malraux-ek Parisko monumentoez egin zuenari. Zikina, aldiaren zarraztada, berea duke arte-obrak
(Ene ustez, bere obrak ere bai).
Herriko jendeak zure obra nola ikus dezan nahi zenduke?
TX.–Begira, jende xeheak oso ongi ikusten du nere lana. Horra, 56 urtean Hernaniko elektrizista batek, bere obra bat ikustean, esan zuena: A, bai; hori musika bezala da, bainan burniz! Garai hartako nere obrei Musika Isila, Oihartzunak, Esferak neritzaten. Herriak, ikusi behar dituen bezala dakusatzi, begi garbiz; okerrena zera da "honek zer esan nahi ote du?" galdetzen dutela.
-–Estrukturalismoak eta bere obrak elkarren artean duten antzaz mintzatzen gara, errealismo berriaz,eta herriak kreazio hutsaren urratsak jarraitzeko duen zailtasunaz. Impresionismoa geureganatu dugu eta modernismoa oraintxe hasi gara geureganatzen. Isilean sortzelana egitea dela gure eginkuzuna, dio Txillidak. Artea era askotatoa daiteke, mota askotakoa ez dakigu nondik irtengo den, bainan badugu itxaropen artearen geroan.Garai bakoitzak bere artea du zergatik ez, ba, itxaron geroan?
Bere experientziak altzairua eta burdinean egin dituela esaten digu. Zementoa eta bere egituraz ere eginik du zenbait estudio. "Denborik" kezkatzen du bere reakziotan. Madrildar injenieroarekin lan egin ohi du. Bere ustez, zementoak asko eman dezake eskultura haundi edo makroeskulturan
Mintzaldi ederra eta luzea izan zen. Gure erriaren arazo askotaz mintzatu ginen, langiletaz, "Gernica"taz, estetikaz eta liburuez. Agurtzean honela esan zigun: Ahaztu egin zait zera esatea: Lubiankako Grabaduaren Sari Internazionala eman didate aurten eta Parisko Maegth galeriak monografia bat argitaratu due nere obrez Arrazoi du Zelayak: "Euskoa naiz nere lanean. Euskoa naiz nere arrazoietan Eta baketan Eta, haserrean. Euskoa naiz barnetik Gau sakratuan eta eguneko beldurrean ela esaten dudan orotan eta isiltzen dudan guzian, nekiena baino euskoago. Neure buruari kantatzean, neure herri zaharrari kantatzen diot".
EDORTA KORTADI.

"Eduardo Txilida eskultorea eta Euskal Herriko sustraiak lotuta daude»: Gaston Bachelard.
1

GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakTXILLIDA1
PertsonaiazTXILLIDA1
EgileezKORTADI1Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude