Eduardo Txillida eskultorea


1972ko martxoaren 19an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Eduardo Txillida eskuloreari elkarrizketa.
Gure artistak.gaur eta hemen
Eduardo Txillida eskultorea
Duela zenbait egun, Yulen Lizundia nere adiskidearekin batera, Eduardo Txillida, gure euskal eskultore haundiarenera jo nuen; honi eman berria baitiosaria Barecelona-ko Kritikoen Bazkunak 1971. Azalketa batengatik, sari hauxe baita katalandar artisten artean saririk gogozkoena. Etxean: isiltasun bizia, surtako egurrak xinpartaka, haren emaztea. Braque bat, Miro bat, sumeriar eskultura bat eta Martin Heideggerek eskultoreari eskeini harrizko prueba, rorra gelako apaindura guzia. Toki garbia, barnekorra, hutsa, bere edozein obra bezala. Elkarrizketa zabala, hersturarik gabea.
–Adizu, Txillida, zer deritzazu gure kultur-panoramari, oro har?
–TX.: Lan bikaina ari da egiten, bai literaturan eta orobat artean Liburu-argitalpenak arreta haundiz moldatuak ateratzen dira. Besteen aldean, bentaja bat badugulakoan nago; ia dena egiteko dugula oraindik, gure erroetatik, gure izatearen muinetik egiteko, gainera. Nik eskultura alorrean egin nahi dut lan hori nork bere alorrean egin behar. Honela, gure geure zulotik asma dezakegu historiaren dialektika eta eskeini beste kultura zabalago horri ahal dizaiokeguna, Europari alegia. Geroari egon behar dugu.
–Zure ustez, ezaguna ahal dira zure errian zure obra eta bere erroak, ezagutzen ahal zaitu erriak eskultore gisa?
TX.–Munduko beste toki askotan bai harizen dutela aintzat nere erroa (toki askotako egunkari eta aldizkari zatiak erantzuten digu bere emazteak). Hemen ez dira ohartu. Legazpian, bai, egiten zait jaramonik, bai eta euskal aldizkarietan ere, bainan gainontzeko prensak ez bide daki naizenik ere. Bitartean nere eskulturak Düsseldorf-en, Hardward-en, U.S.A.-n, Parisen. Jacques Dupain irantses poetak eginik du poema bat nere obrari buruz; Gaston Bachelard filosofoak materiaren ulerpena eta nere obraz siaera bat eginik du eta mundu guziko krititoek dute interes nere obraz. Harosko naizela badirudi ere, egia da. Nere herrian oraintxe hasi zaizkit begira.
–Zer izan da Barnelonako Kritikoen Bazkunaren saria ?
TX.–Eskuratu, ez zait eskuratu oraindaino, bainan eman, eman didate. Aurreko urteetan, Miró, Picasso, Tapies eta neri eman digute, 68.tik 70.ra bitartean.
Barcelonako Sala Gaspar delakoan, azalketetan emandako obrengatik. Urrezko medallla eta... da sari hori. Barcelonan giro ederra dago, eta kulturaz gurearen tankerakoa. Nere obra ezin hobeki ulertzen dutelakoan nago.
-Zertan hari zara aldi hontan eta zein dituzu gerorako asmoak?
-TX.- Bukatuxe dut 70 toneladako altzairuzko obra bat Düseldorf-erako, hasia dut oroitarri bat Sueziarako, eta egiteko asmotan Burdinari orotarria, Bilbaorako. Liburu bat aru naiz gertatzen Joge Guillen poetarekin eta aztertzen dihardut Donostiarako "Haizearen Orrazia" egiteko bideak. Badut nire lantokian tokiaren maketa bat eskalan, bainan gehiago erabili behar dudala uste dut. Ez dut arriskatu nahi, betirako izango den zerbait egin nahi nuke bertako elementoez, haitzez, itsasoaz, harriaz, haizeaz. Dena dela, ikusiko dugu Soila izan dadin nahi nuke, ez barroko. Ona izango delakoan naiz. Ez nago ez loak harturik, ikus dezakezunez.
Gainera (ez zazu hau argitara), Arantzazuko Elizarako aldarea egin behar dut. Hiru gurutze edo harriek osatzen dute, irekitzen eta hixten direlarik, bata gediak eta besteak mugikorrak; harrizkoa izango da eta Elizen batasunaren irudi eta gure herriarena eta beste gauza askoren irudi izan nahi nuke.
-Zertan zara irakurtsen aldi honta? Mahai gainean Zelayaeren "Esploracion de la Poesla" dakuseu. Bere eskulturek Zelayoren poesia zerikusia badutela nere betiko ustez, esaten diot. Baietz erantzuten dit. Haren "Rapsodia Euskara"ko zatiak datozkit arrapaladan gogora, garraxika.
TX.–Begira, Zelaya irakurtzen dut, Jorge Gulllén, poeta frantsesak, serioak baitira. Españolik ez dut deus irakurtzen. Luckasen estetikari begiratu bat egin diot, bainan astiro irakurri beharrean naiz. Ez naiz oroitzen beste deusetaz.
–Egiten arí denetarik, zein pinturari eta eskulturari deritzazu interesgarrien? Irripar eragiten dio galderak, bainan, loturakikoa izan arren, erantzuten dit:
TX.–Ruiz Balerdi zoragarria da. Zurnetarena ere interesgarri zait. Tapies eta Miro katalanak. Eskulturatik ezer asko ez zait interesgarri, zeren Natura eta bion artean ez baita bitartekoaren beharrik. Badaiteke gustoko izatea, bainan interesgarri ez. Azalketak baino gehiago interesatzen zait zienizia.
–Elkarrizketa, barnekoi bihurtzen da, sotil, eta ardo beltz pixka bat eta gazta-zati batzuen Inguruan animatu egiten da. !Adizu, zer deritzazu Donostiako Santa Maria Parrokiako eraberritzeari?
TX.–Nik neure iritzia dut gauzez. Eta Maeren txinoekin bat nator, gauzak egiten direnean ongi egin behar direla pentsatzean, Beraz, ez dira neretzat rekonstrukzioak, berri sortzen dena, hori zait interesgarri Berregin ez, edo bai. gainera, atsegin zait urteen buruan eransten den zikina. Astakeria deritzat Malraux-ek Parisko monumentoez egin zuenari. Zikina, aldiaren zarraztada, berea duke arte-obrak
(Ene ustez, bere obrak ere bai).
Herriko jendeak zure obra nola ikus dezan nahi zenduke?
TX.–Begira, jende xeheak oso ongi ikusten du nere lana. Horra, 56 urtean Hernaniko elektrizista batek, bere obra bat ikustean, esan zuena: A, bai; hori musika bezala da, bainan burniz! Garai hartako nere obrei Musika Isila, Oihartzunak, Esferak neritzaten. Herriak, ikusi behar dituen bezala dakusatzi, begi garbiz; okerrena zera da "honek zer esan nahi ote du?" galdetzen dutela.
-–Estrukturalismoak eta bere obrak elkarren artean duten antzaz mintzatzen gara, errealismo berriaz,eta herriak kreazio hutsaren urratsak jarraitzeko duen zailtasunaz. Impresionismoa geureganatu dugu eta modernismoa oraintxe hasi gara geureganatzen. Isilean sortzelana egitea dela gure eginkuzuna, dio Txillidak. Artea era askotatoa daiteke, mota askotakoa ez dakigu nondik irtengo den, bainan badugu itxaropen artearen geroan.Garai bakoitzak bere artea du zergatik ez, ba, itxaron geroan?
Bere experientziak altzairua eta burdinean egin dituela esaten digu. Zementoa eta bere egituraz ere eginik du zenbait estudio. "Denborik" kezkatzen du bere reakziotan. Madrildar injenieroarekin lan egin ohi du. Bere ustez, zementoak asko eman dezake eskultura haundi edo makroeskulturan
Mintzaldi ederra eta luzea izan zen. Gure erriaren arazo askotaz mintzatu ginen, langiletaz, "Gernica"taz, estetikaz eta liburuez. Agurtzean honela esan zigun: Ahaztu egin zait zera esatea: Lubiankako Grabaduaren Sari Internazionala eman didate aurten eta Parisko Maegth galeriak monografia bat argitaratu due nere obrez Arrazoi du Zelayak: "Euskoa naiz nere lanean. Euskoa naiz nere arrazoietan Eta baketan Eta, haserrean. Euskoa naiz barnetik Gau sakratuan eta eguneko beldurrean ela esaten dudan orotan eta isiltzen dudan guzian, nekiena baino euskoago. Neure buruari kantatzean, neure herri zaharrari kantatzen diot".
EDORTA KORTADI.

"Eduardo Txilida eskultorea eta Euskal Herriko sustraiak lotuta daude»: Gaston Bachelard.
1

GaiezKulturaArteaEskulturaEskultoreakTXILLIDA1
PertsonaiazTXILLIDA1
EgileezKORTADI1Kultura

Azkenak
Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du  Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]


Ekialde Erdia
Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]


Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.
 


2025-06-19 | Axier Lopez
Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.


Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.


Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.


BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]


Teresa Zavaleta 
“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]


PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]


Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik
“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]


Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.


Eguneraketa berriak daude