Kasu gehiago egonen ziren. Ez zaigu asko iritsi. Sizinio Pudentek, Kristo ondorengo II. mendeko hiritar erromatarra izan arren, aspaldian konkistatutako Kartagotik gertu bizi arren, oraingo Tripoli hiria dagoen tokian, ez zuen epaiketa batean, epaile erromatar baten aurrean, Klaudio Maximo prokontsularen aurrean, latina erabili nahi izan. Epaiketa egiten ari zen hizkuntza erabiltzeari uko egin zion, nahiz eta bera akusatua gabe, akusatzailea izan.

Errefusa kontrako parteak eta epaileak (eta ondorengo historiografiak) mutilaren basatasuna eta etxean jasotako heziketa txarraren frogatzat hartu zuten. Latinik ez egiteak ikasketara herabe izatea esan nahi du. Ikasten ez duena lagunarte txarretara emana dago, gaizkileen eta puten konpainia bilatzen du.

Akusatuak ongi erabili zituen argudiok. Akusatuak, erretorika Grezian ikasitakoak, berriz, Atenaseko hizkuntza eta Erromakoa miragarriki erabiltzen zituen. Akusatuak filosofotzat zuen bere burua, nahiz eta guk idazle moduan ezagutzen dugun. Urrezko astoa, ordurako oraindik idatzi gabea, osorik dugun latinezko eleberri bakarraren egilea da akusatua, Luzio Apuleio.

Apuleio, Kartagotik Alexandriarako bidean, Oea hirian gelditu zen, bidaiak nekatuta, erdi gaixo, negu minak hartaratuta. Bertan Sizinio Ponziano topatzen du, Atenasen ezagututako ikaskide gaztexeagoa. Honek bere familiako etxea eskaini zion, bertan kokatzeko. Ponzianorenean bikain hartu zuten Apuleio. Etxean Emilia Pudentila ama alarguna, 40-50 urte bitartekoa, eta Ponzianoren anaia gaztea, Sizinio Pudente, bizi ziren.

Kortesiaz gain, hor gelditzeko gonbidapenak bazuen goibelasmoa: Pudentilaren aitaginarrebak (Sizinio Amiko) seme hilaren ondoreak kudeatzen zituen, biloben izenean. Honek nahi du alarguna bere beste semeetako batekin ezkondu. Sizinio Klaro edadetuarekin. Pudentilak, semeen hobe beharrez, hasieran hala onartu zuen baina, aitaginarreba hiltzean, hitza hautsi zuen. Halere, berriz ezkontzeko ideia bazebilkion buruan, semeen kezka sortuz.

Apopilo ospetsuak Oeako basilikan hitzaldi arrakastatsu bat eman ondoren, hiriko pertsonaia printzipalek hirian bizitzera gelditzeko eskatu zioten. Hori buruan eta arrakastaren hordialdian, Ponzianok Apuleiori proposatu zion bere amarekin ezkon zedin. Damutu zen eskaintzaz baina berandu; ama dagoeneko maitemindu da eta biak ezkonduko dira, familia guztia kontra dutela.

Luze gabe, Ponziano hilik aurkitu zuten Kartagon. Bertara joan zen, Apuleioren kontaktuei esker, abokatu aritzeko. Seme txikiak, Pudentek, akusatu egin zion anaia hil eta ama magiaren bidez sorgintzeaz.

Epaiketan errugabe aurkitzen zuten Apuleio, zeinak bere defentsaren alegatua txukundu eta argitara eman baitzuen, erretorikan erakutsitako trebeziaz harro. Esan bezala, hortik urte askotara, Urrezko astoa argitaratu zuen, zeinean magiak toki handia duen.

Istorio horretatik arreta gehien ematen didana Pudenteren jarrera da, kartageraz baino ez hitz egiteko tema, bere aurkariaren indar magikoa hizkuntzan bertan balego bezala. Latinez helarazi zaigu kasua eta Apuleioren errugabetasuna. Pudentek idatzi izan balu bere hizkuntzan bere bertsioa, edo, urte asko igarota, Urrezko astoan Apuleiok egin aitortza, klabean irakurtzekoa, irakurri izan balu, ez luke –ez genuke– zer eginik.