Sudurraren aiekak

Mentha spicata.
Mentha spicata.

Makina bat aiekatik kosk egin eta tiratu daiteke usainen soroan. Eta erabaki ezinik nabil: udako usain festari eutsi eta azaharra edo laranja lorea (Citrus sinensis), ezkia (Tilia sp.), sasi-azaharra (Philadelphus coronarius) eta antzekoen kontuei heltzea da aieketako bat. Gure etxeetako eta baserrietako atari ugaritan usaindu diren landareak, udako solstizioetako lurrinak: batzuen ustez basatzen gaituzten instintuen suaren pospolo direnak, nire iritziz naturaltzen eta geurekotzen gaituzte. Laranjondoa ez beste guztiak desagertzen ari dira, batere surik pizten ez duen estetikaren mesedetan.

Belarri gainean, ezpain xokoan, atorraren begitean, bular erretenean edo hor konpon bakoitzak non, soinean loreak eta landare puskak eramateko ohitura galdua da beste aieka. Usainak eta lore deigarriak. Pottotxo garestietako lurrinen lana, merke asko hazitako landareekin. Luisa belarra edo berbena limoiusaina (Lippia triphylla) hosto batzuk bular erretenean sartu dituen emakume batek baltsera ateratzen zaituenean, deskuiduan estu antzera heltzen badiozu azkar asko antzemango diozu diodanari.

Menda-belar jendea gonapeko izan dugu eta bere usainak teilatu hegalpeko. Animaliak garen eta ditugun artean ere hala izango da. Mendak, Mentha sp., nitrogenozale porrokatuak dira eta animaliak pilatzen garen tokietan, animalien gorotzak pilatzen diren tokietan, animalien gorotzen nitrogenoa pilatzen den tokietan, menda-belar jendartea ugaritu egiten da. Euskal Herrian berezko zortzi-hamar bat menda topatu izan dira. Orain, baina, mundu osoko mendak datozkigu, dakarzkigu. 25 espezie inguru ezagutzen dira, baina beraien arteko hibridoak ezin konta ahala dira. Menda beraren usaina gutxitxo, nonbait, eta beste usainen konkistan abiatuak dira landare sortzaile berritzaileenak. Etxeratuak ditut limoi usaina (Mentha x citrodorus) eta marrubi usaina (Mentha spicata) duten menda landare bana. Usainen bildumak egiten dituzten horien aieka ere bai baita. Menda-belar jendarteak ezagunak dira bilduma horietan. Geranio usaintsuak (Pelargonium sp.) dira bildumetako bolada berrienetakoa. Eukaliptoa, pinua, limoia, arrosa... usain askotakoak dira. Menda usaina du, adibidez, Pelargonium tomentosum-ek. Memorian hor izango dugu usain bilduma, baina laster bakoitza zerena den ez dugu berehalakoan asmatuko.
 


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bestelakoak
2019-05-19 | Jakoba Errekondo
Zaldaleak irabazten

Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]


2019-03-31 | Jakoba Errekondo
Klima aldaketa eta paisaia

Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]


2018-09-16 | Jakoba Errekondo
Sagardoaren emakumeak

Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]


2018-07-22 | Jakoba Errekondo
Alde guztietatik jatea

Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]


2018-04-22 | Jakoba Errekondo
Kurka-kurka

Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]


Eguneraketa berriak daude