Laborari txikien esnea txarra da multinazionalentzat

  • Munduaren Ipar aberatsak urtean 362 milioi tona esne ekoizten du eta Hego txiroak 337. Iparreko esne ia guztia kontrolatzea erdietsi ostean, multinazional erraldoiek orain Hegokoaren jabe egin nahi dute. Taktika guztiak dauzkate haizu horretarako: esne konpainia txikiak erosi, prezioak hondoratu, osasun estandarrak manipulatu...

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu

Esnea herritarren eskuetan, aldarrikatzen du Grain aldizkariaren urriko zenbakiak. Grain elkartea, beren buruez argitzen dutenez, “nazioarteko erakunde txiki bat da, helburutzat daukana baserritarrei eta mugimendu sozialei laguntzea bioaniztasunean oinarritu eta auzolanean kontrolatutako elikadura sistemak eskuratzeko borrokan”. Grainen fundatzaileetako bat Paul Nicholson bizkaitarra da, eta bigarren euskaldun batek, Aitor Urkiolak, darama elkartearen administrazioa Bartzelonatik.

Grainek gaztelaniaz La leche en manos de la gente titulatu duen moduan, Soberanía alimentaria, biodiversidad y culturas aldizkariak lerroburuokin aurkeztu du gaia: El gran robo de la leche. Cómo las multinacionales se apropian de la ‘leche popular’. Esne lapurreta handi bat gertatzen ari dela munduan, alegia.

Esne herrikoia? Hona zergatik. Jendearen oinarrizko jakia dena duela gutxi arte bere gisan funtzionatzen zuen kateak eskuratzen zien herritarrei: behi gutxi batzuk dauzkaten nekazarietatik biltzaile txikietara, hauek garraiatu hirietara eta karriketan saltzaile askok banatu, etxez etxe salduz edo denda txikietan. Herrialde aberatsetan sare hori sun-tsitzen ikusi dela ez da denbora asko.

Baina munduaren Hego txiroan eta garapen bidean dagoenean oraindik kate informal horrek bermatzen du esnea etxeraino iristea. Iparrean esne komertzio informala –zirkuitu estandarretik kanpo geratua– %10era ez da iristen, baina Hegoan %80k horrela eskuratzen du esnea. Hemen ari da irakiten esnearen gerra.

Munduko baserritar esne ekoizle askok ez dakiten arren, Kolonbian egosi da gudu handietako bat. Kolonbian 50.000 jarreador –esne saltzaile– ari da egunero esne partiketan. Sarritan motoz garraiatzen dute marmita handietan oraindik herrialde hartan bizirik dirauten bi milioi ukuiluetatik hirietara. 40 milioi litro inguru. Esne gordina, familia bakoitzak etxean irakinaraziko duena.

2006an, ordea, Alvaro Uriberen gobernuak debekatu egin zuen pasteurizatu gabeko esnea garraiatu, saldu eta kontsumitzea. Mundu osoan esnekien kontrola osasun estandarrak ezartzearekin abiatu da, Euskal Herrian horrela desagertu dira –ez erabat– esne partitzaileak. Aldiz, arauak Kolonbian espero baino haserre handiagoa eragin zuen jendartean. Agintariek dekretua atzeratu egin behar izan zuten lehenbizi, eta azkenean 2010ean dekretu berri bat erabaki, esne gordinaren salmenta onartuz.

Grainek azaldu ditu esne gordinaren salmenta ez zentralizatuak munduko herritar txiroei dakarzkien abantailak. Elikagai oinarrizkoa edonoren esku jartzen du, prezio oso merkean, eta ia beti kalitate oso onekoa, behitegi txikietan ekoiztu dutelako, hein handi batean larrean bazkatu behietatik. Milioika nekazari txikik horretan dauka bizibidea. Baina inbertsore handiak jabe dituzten korporazio erraldoiekin egin dute topo.

Esne pasteurizatuaren dogma

Gaur hogei konpainia handiek kontrolatzen dute esnekien munduko merkatuaren erdia. Beraiek prozesatzen dute planetako ukuiluetan jetzitako esne guztiaren laurdena. Suitzako Nestlé da zerrendan txapeldun, merkatu osoaren %5 berea duelarik: urtean esnekitan bakarrik 26.000 milioi dolarreko salmentak lortzen ditu.

Nestléren ondotik datoz bi korporazio frantses, Danone eta Lactalis, bien artean Nestlék baino gehixeago saltzen dutenak. Lehen 10en zerrenda osatzen dute Holandako FrieslandCampina, Zeelanda Berriko Fonterra, AEBetako Dean Foods, Arla Foods, Dairy Farmers of America eta Kraft Foods, Danimarka-Suediako Alra Foods eta Britainia Handiko Unilever erraldoiek.

Ipar aberatseko merkatuak esnekiz leporaino daudenez, Hegoko merkatu berrien bila dabiltza guztiak, Ameriketan, Afrikan eta Asian. Aurreikusita daukate alde batetik esnekien kontsumoa handitu egingo dela eta bestetik gero eta jende gehiagok erosiko duela supermerkatuetan.

Super eta hiperretara joko duten kaletar dirudunenak berenganatu dituzte herrialde horietan dagoeneko martxan dauden esne konpainiak erosiz. Argentinan, Brasilen, Txilen... urte gutxitan erdietsi dute moda ezartzea. Aldiz, bezero txiroen merkatuari esker esneketari txiki informalek biziraun ez dezaten, esne gordinaren izen ona zikintzea da taktika osagarria.

Herritarrei sinetsarazi nahi zaie behiaren errapetik jetzita berehala eskuratutako esne gordin hori arriskutsua dela, osasun bermerik gabea. Hala desagertu zen Euskal Herriko kaleetatik, oraindik 4L zaharrarekin goizero atez ate tematzen diren baserritar bakanak salbu. Kanpaina horretan ari dira orain denetan, Txilen bezala Kenyan edo Txinan.

Kenyan zorionez unai txikien alde jokatu dute unibertsitateko irakasle batzuek, eta haien ikerlanek erakutsi dute esne libreak berme guztiak dauzkala. Txinan, berriz, alderantzizkoa gertatu zen, baina munduak ez du filma osorik ikusi.

Txinan 2008an 300.000 haur gaixotu ziren melamina gehitutako esnea hartu izanagatik, bakan batzuk hil ere egin ziren. Gobernuak konpainiako bi buruzagi heriotzara kondenatu zituen. Baina ezkutuan geratu da esne kutsatua saldu zuen San Lu konpainiaren ia erdiaren jabea Fonterra multinazionala zela eta pozoia Txinatik haratago barreiatu zela. Bangladeshen Nestléren haurrentzako Nido marka ezagunean aurkitu zuten melamina, eta konpainia berak Taiwanen, Saudi Arabian eta AEBetan bertan saldutakoetan. Esne ziurra?

Erosketak ere zentralizatu nahi dituzte multinazionalok. Buruhauste handiegia da milaka baserri txikitako esnea biltzea, hobe mega-behitegietan kontzentratzea ekoizpena. AEBetan 1970etik 2006a bitartean esnetan ari ziren baserriak %88 urritu ziren, Europak %70 galdu ditu 1975etik 1995era. Aldiz, zirkuitu laburrean funtzionatzen duen esnegintzak lanpostuak mantentzen ditu... lagatzen zaion tokietan.

Mega-behitegiekin bestelako buruhausteak ere heldu dira. Behi batek hamar pertsonak adina gorotz egiten duenez, 2.000 buru dauzkan granjak hiri batek adina hondakin sortzen du, gehienetan izugarri kutsakorrak, egoki kudeatuko ez direlako.

Hegoan esne saltzaile txikiak aurre egin nahian multinazionalen zabaltzeari. Eta Iparrean gero eta gehiago zirkuitu laburreko merkatuak eta esne gordina baliatzen. Esne gordina berriro? AEBetan horren inguruan bada gerra. Hurrengo Net Hurbil-en baterako gaia.

Takashi Yamano japoniarrak bere blogean dauka Kenyako esne kooperatiba txiki honen argazkia. Wakulima Group Dairy le-txeriaraino egunean 20.000 litro esne ekartzen dituzte inguruko laborari txikiek nork bere marmitetan, gero bertatik Nairobiko hainbat saltzailek banatu dezaten. Farmers Helping Farmers (Nekazariak elkarri laguntzen, ingelesez) erakundeak babesten du Wakulimaren jarduna, salmenta informalaren eta transnazionalek munduan ezarri dituzten estandarren arteko erdibidea egiten ahalegintzen diren kooperatibetako bat denak. Denek aurre egin beharko diete Nestlé erraldoiari eta honek Tetrapack konpainiarekin Afrika osoan antolatu duen estrategiari: esne gordinaren salmenta ahalik eta azkarren debekatu, bertako kooperatibak erosi, eta ondoren eremu hori erabili subentziotatik bizi diren Europa eta Amerikako granjetako esnea sartzeko.


Azkenak
Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Eguneraketa berriak daude