"Iraultzak traizionatu gaituelakoan gaude asko"
Ostiral batean hartu gaitu Buzakhar jaunak Tripoliko etxean. Buruzagi amazighak dio jaiegunetan besterik ez dela hain dotore janzten. Amazighen arropa tradizionala ote den hura galdetu diogu: “ez, libiar guztien arropa da hau” diosku. Bada, ez al dute amazighek euren janzkera tradizionala? “Jakina, kontua da libiar guztiak amazighak direla, askok oraindik ez dakiten arren”.
Amazigh, tamazga, tamazight… hitzok arrotzak gertatzen zaizkigu gurean oraindik.
Amazighek “gizon askea” esan nahi du gure hizkuntzan, imazighen pluralean. Afrika iparreko jatorriko biztanleak gara. Atlantikotik Egiptorainoko lur esparruan zabaltzen gara, nahiz eta, askotan, “orban txikiak” baino ez izan Afrikako mapan. Kostaldea eta Saharako basamortua hartzen duen esparru horri Tamazga deitzen diogu, eta tamazight gure hizkuntzari (amazigharen femeninoa da). Hizkuntza propioa ez ezik gure alfabetoa ere badugu, tifinag izenekoa. Egun, egokitutako bertsio bat erabiltzen dugu baina tuaregek antzinakoa mantentzen dute oraindik.
Tuaregak ere amazighak dira?
Bai, hiztegi kontu urri batzuk aparte utzita, arazorik gabe ulertzen dugu elkar. Bestalde, gure alfabeto zaharra euren artean baino ez da kontserbatu egundaino. Izan ere, ezagunak dira tuaregek alfabeto zaharraz idatzitako amodiozko gutunak. Haiek tamaxek deitzen diote euren hizkuntzari, tamazight glotonimo beraren bariantea baino ez da.
Amazighok batera altxa zineten Gaddafiren kontra iragan otsailean Libian. Ez al zegoen Gaddafizalerik zuenean?
Nekez. Batetik, ez zen inoiz amazigh bakar bat ere egon Gaddafiren exekutiboan. Bestetik, ezin ahaztu Gaddafik gure herria zapaldu besterik ez zuela egin boterean eman zituen lau hamarkadetan. Ezin genuen gure hizkuntzan hitz egin edo gure seme-alabei amazigh izenik eman; ezin liburuak argitaratu, gure erlijioa praktikatu…
Erlijioa?
Bai, Libiako amazighok ibadiak gara jatorriz. Gaddafik, gure identitatearen beste ikur bat zela atzematean, gure iman guztiak atxilotu, exekutatu edo ihesarazi zituen. Ibadi gurasoen seme-alabek eskola sunietan ikasi behar zuten nahitaez. Joera irekia eta moderatua izateaz gain, naturarekiko lotura handia adierazten du oraindik ibadismoak: azken epaiketaren aurrean bi munduen barkamena beharko duzu; Jainkoarena batetik eta izaki guztiena bestetik. Jainkoak barkamena eman dezake salbaziorako baina, esaterako, animalia bakar batek ez ematekotan, paradisuaren ateak itxiko zaizkizu. Antzinako erlijio animisten eragina oso agerikoa da oraindik gurean.
Iraultzara bueltatuz, pozik zarete lortutako garaipenarekin?
Inondik ere ez. Tamalez, Libiako erregimen berriak lehenagoko diskurtso eta joerei eusten die, arabiar-islamismoari alegia. Gaddafik ere hala egiten zuen. Abuztuaren 6an sinatutako Konstituzioaren zirriborro berrian ez da inon ere aipatzen gure presentzia Libian, ez eta gure hizkuntzaren aitorpena ere. Itxaroteko esaten digute, ez dela “momentu egokia”. Libiak bere independentzia lortu zuenean, 1951n, gauza bera entzun behar izan genuen. Bestalde, batzuek diote gure hizkuntza ezin dela ofiziala izan “gutxiengo bat” garelako. Horretarako borrokatu dugu gerra honetan? Horretarako hil? Dagoeneko, iraultzak traizionatu gaituelakoan gaude asko.
Gordina bezain esanguratsua azken esaldi hori.
Arazoa aspalditik dator. Arabiar hizkuntza nahiz ideologia islamarekin batera zabaldu dira mendez mende eta egun daukagun egoera horren ondorio zuzena da. Hala, “arabiartzat” hartzen dute euren burua arabieraz hitz egiten duten guztiek. Jakina arabiarrak izan badirela Libian, bai eta turkiarrak, txadiarrak… baina gutxiengo bat baino ez dira. Ipar Afrikan gaude, eta ez Ekialde Hurbilean. Libia ez da herrialde arabiarra. Guk Libiako arabiarrez ez, arabiar hiztunez hitz egiten dugu. Azken horiek gehiengoa izan arren, euren hizkuntza galdu duten amazighak baino ez dira.
Libiar guztiak amazighak dira, beraz?
Baita marokoarrak, aljeriarrak, tunisiarrak… Esan bezala, arabieraz mintzo diren amazighak dira gehienak Ipar Afrikan.
Hamaika amazigh talde agertu da azken hilabeteotan Libian, gehienak zuen hizkuntza eta kultura babesteko helburuz. Alderdi politikorik osatzeko asmorik ba al duzue?
Parte hartuko dugu politikan, beti ere erlijioa edota nazionalismoa alde batera utzita. Ez dugu amazighon alderdia eratu nahi, baizik eta libiar guztiontzat irekita izango den koalizioa. Ezin dugu arabiar nazionalismoa kritikatu eta, aldi berean, haren akats berak errepikatu.
Ez duzue lurrik aldarrikatzen Libia barruan?
Lurralde osoak gurea beharko luke, zergatik egin uko horri?
Ulertzekoa da Fathi Buzakharren etsipena. Amazighek, edo tamazight hiztunek, Libiako populazioaren %10a osatzen dute –Libian sei milioi lagun bizi dira–. Gehiengoa osatzen duten eskualde bakarra, Nafusa mendikatea, Libiako gerraren ezinbesteko giltza bilakatu zen erreboltarien garaipenerako, handik bideratu baitzen Tripoli mendean hartu zuen erasoa.
Otsailean gerra piztu zenetik, besteak beste, euren hizkuntz eskubideak aldarrikatu dituzte Libiako amazighek. Baina abuztuan sinatu Konstituzioaren zirriborroan ez zen aipamenik ere egiten herri honi buruz. Horren aurrean, Libiako Amazigh Kongresuak manifestazio erraldoia deitu zuen iragan irailean, gobernu berriaren atentzioa bereganatzeko asmoz. Tripoliko martirien plazan hamar milaka lagun elkartu arren, Gobernu berriak ez zuen inongo keinurik egin eurengana hurbiltzeko.
Azaroaren 27an kalera jo zuten berriz Libiako amazighek, euren kontrako bazterketa salatzearren. Antza, ez dago amazighik gobernu berriaren goi karguetan eta marjinazioa salatu dute azken asteotan kale agerraldietan. Momentuz Zuuarako Udalak –demokratikoki aukeratutako bakarra– harremanak hautsi ditu Trantsiziozko Kontseilu Nazionalarekin eta baliteke beste 27 amazigh herriek gauza bera egin izana elkarrizketa hau argitaratzerako. Antza, uste baino gehiago itxaron beharko dute Libiako amazighek euren eskubideak onartuak izan arte.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Lan baldintza duinak, kontratuen erregularizazioa eta Bizkaiko sektoreko hitzarmena ezartzea lortu artean, grebari eusteko asmoa agertu dute langileek.
Martov eta Lenin ez dira euskaraz mintzo. 1903ko Errusiako Alderdi Sozialdemokrataren II. Kongresua ez zen Zumaian egin. Baina ringaren alde batetik [boltxebikeen] "langile-mugimenduaren abangoardia” batzeko alderdi komunistaren beharra, eta bestetik [mentxebikeen] “erreformazale moderatuek osatutako alderdi zabalaren” onuren defentsa entzuteak 100 urte atzera eraman digu gogoa.
Altsasukoak Aske jardunaldiak izan dira Iruñean eta jendetzak hartu du parte. Gazteluko plazan izan zen elkarretaratzean ere herritar askok hartu zuten parte.
Berlingo Kreuzberg auzoan teknologia campusa jarri nahi zuen Google-k. Fuck off Google mugimenduak multinazionalak proiektua atzera botatzea lortu du, bi urtez egindako presioaren ondoren.
Frantziako hainbat hirigunetan, erregaien garestitzearen aurkako manifestazio eta protesta ugari egin dira larunbata eta igandean. Lapurdiko hainbat gunetan ere izan dira, baita goiz honetan jarraitu ere.
Abiadura Handiko Treneko obretan izaten diren heriotzak saihesteko neurriak eskatu zituzten EH Bilduk eta Elkarrekin-Podemosek, ostiralean Eusko Legebiltzarrean egin zen osoko bilkuran. EAJ, PSE eta PPk, aldiz, ikuskaritzak orain arte bezala segitzearen alde egin zuten.
Urteetan, Lizarra-Garaziren porrotaren ostean, ELAko buruzagien artean «kendu behia korridoretik» esaldia ezagun egin zen, ETAri errefentzia eginez. Baldintza bat zen, LABekin ekintza-batasunerako eta esparru abertzalean EAJren alternatiba izango zen artikulazio soziopolitikoaren alde egiteko. «Etxerako lanak egin behar dituzue» esaten ziguten ELAkoek. Ezker abertzalearen estrategia-aldaketak indarrak metatzeko eta eraldaketa sozialerako oinarriak eta ortzemuga ezartzeko... [+]
Donostian, Irunen eta Enkarterrietan atzo erabaki zen euskal estatu burujabe eta independente batean bizitzea, Gure Esku Dago dinamikak antolatutako herri galdeketetan. Orotara, 28.704 lagunek erabaki dute. Emakumeak izan ziren lehenak bozkatzen bost herrietako hautesleku guztietan.
Hego Amerikan krisiak behin eta berriro errepikatu dira eta badirudi krisi ziklo berri baten aurrean gaudela. Banku –krisiak, kanpo zorrari lotutako krisiak, ordainketa-balantzaren krisiak, hots, finantza krisiak, ohikoak izan dira ia herrialde gehienetan.
Politika mugiarazteko aroa abiatu dute alderdi ezkertiarrek. Agenda sozial eraldatzailerako eta plurinazionalitaterako gutxieneko neurri askatzaileen beharrean gauden honetan, Raxoi botatzeko urratsa amankomunean egin zuten indar nagusiak zenbait akordio iraudikatzen hasi dira.
