Abarkategikoak
Liburuetan laborariak eta hiritarrak eztabaidan agertzen ziren lehen, bizimolderik hoberena zein zen aztertzen, arraileria, burla eta batzuetan gaiztakeria ereinez. Halaz Peru Abarka etxezain euskaradun bakartia aharratzen zen airoski Maixu Juan barbero kaletarrarekin Joan Mogelen 1802ko eleberrian, bai eta 1888an Olhetan behera jaisten Piarres Adame trukulantea Elizanbururen lumapean. Baserritar izatearen ohorea, handitasuna, epikotasuna, zintzotasuna bermatzen zuten, idealizatua, euskalduntasuna eta fedea ardatz. Mendea beranduago nekazariak hirietara akuilatzen ziren beraien lurretan gosea hedatuz eta lanpostu finkoen hilabete-sari ustez mardulen argizaiola distiraraziz, hori guztia aitzinamenduaren edo progresoaren izenean. Hirietaratu laborari haurren besalde merkez garatu enpresek sortu makinen, onkailuen, isuri kimikoen eta demagun sukaldeetako altzarien aurreneko hartzaileak kanpainetakoak zirelakoaz oroitu gaitezela.
Igandeetan noiztenka, ni ere hiritar hutsa, anaiekin pataskatzen naiz. Haien irauteko nekeziak aditzen ditut, ene aterabide errazak eskaintzen, baina ez ditut sekula osoki konbentzitzen. Dagoeneko ez dute gehiago fedea, garbitasuna –bereziki neskena– edo lurrari josiak ibiltzearen erraldoitasuna aipatzen, baizik eta alorren emankortasun oparoa, errentagarritasun hotza, mozkinen prezio sakrifikatua, greziar arruntaren adineko erostahala. Hiztegia aldatu zaie. Bizimodua halaber, baserrian kokatu arren hiritarren pentsaera dutelako buru-zokoetan baltsari, gutizia eta sozial mailako aldarrikapen berdinak. Urrun gaude alabaina Piarres Arradoiek 1955ean Kattalinen Gogoetak obra laburrean nekazari gazteentzat urratzen zituen xendra moraletarik.
Kafearen orduan anaietarik batek erraten dit beti: zuek, hiritarrek, gure uztak zuzenean erosten bazenituzte hobekiago gintezke gu hemen. Baiki. Kopeta apaltzen dut, zizare pikatzaile deituriko haurrideen hersturen errudun banintza bezala, ahalke, ezen jatekoa, edatekoa, eguneroko ogia hots, supermerkatuan eskuratzen baitut, ahalik merkeen. Hori dut ezin besteko kriterio. Langileak ez baitu, jakina, CAC40ko nagusiak bezainbat irabazten. Pobreziaren neurriaren azpian diharduen laboraria ez da ohartzen langileen eta langabeen egoeraren gordinaz bestela elkartasun haboro erakutsiko lieke naski. Aspaldikoa da hiritarra alfer huts gisa kontsideratzeko eta beharrean apalesteko baserritarren ohitura.
Hargatik anaiek arrazoia dute. Agian emaitzak bitartekorik gabe laborariari zuzenean eta pixka bat karioago hartuz modu batez segurtatuko liteke haien maila ekonomikoa. Presaka bizitzen gara, pozoia irensten dugula konturatzeke jada apailatu janari likitsak sabeleratuz eta taxa karbonikoaz axolatu gabe munduaren izkin urrutienetik etorritakoak zareratuz. Ez dugu denborarik gainera zer eta nola hazten garen hausnartzeko lanetik dendetan zehar agudo etxeratzen garelarik. Eta galdera bat zintzilik: anaiek proposatzen didaten biologikoaren bidea industrialarena baino xahuago dea? Badakit mamu eta belarzida gutxi erabiltzen duela baina auzoek? Ikusten ditut pentzeetan barreiatzen alimaleko traktoreekin amerikarrek Vietnamen napalma aurtikitzen zuten eran, ausarki, osagarria –berena hasteko– zalantzan jartzeraino.
Debadioa hatsankatzen zaigu azkenean, zer edo zer egin dezakegulako peskizetan, Peru Abarkaren izpiritua hegalda dabilela oraindik gure artean, bipil, ELBko Harlouxet zenarenaren antzera.
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]
Kai Nakai, Maren eta Olatz Salvadorren kontzertua bertan behera utzi zuen Bilboko Udalak joan den igandean. Hiru musikariek azaldu dute gertatutakoa.
Espainiako Vuelta abuztuaren 23tik irailaren 14ra izango da, bertan, Israel-Premier Tech taldeak hartuko du parte. Txapelketaren zuzendari Javier Guillének esan du "ezin dituztela kanporatu, puntuazioa dela eta parte hartzeko eskubidea" irabazi baitute.
Euskararen biziberritzeari buruz asko hitz egiten ari azken urteetan eta horren inguruan ari da lanean Euskaltzaindiko talde bat. Talde horretan dago Jon Sarasua ere eta galdetu diogu zeregina zertan den. Galdetu diogu, halaber, udaberrian idatzi zuen Puprilusoko artikulu... [+]
Adimen artifizialarekin garatutako tresna bat da IA-Speak. Bi erabilera nagusi izanen ditu: mintzamena itzultzen duen gailu bat eta erabiltzaileen mintzamena aztertzen duen plataforma bat.
Polizia jarduera arrazistak dira araua Bilbon. Manteroei salgaiak konfiskatzen dizkiete, dirua eta objektu pertsonalak kentzen dizkiete, tratu txarrak ematen dizkiete eta mespretxatu egiten dituzte, indarkeriazko murrizketekin, identifikazioekin eta atxiloketekin.
AEBko Zientzia Fundazioaren Antartikako Programak (USAP) jakitera eman duenez, Antartikako ikerketa-baseetan 2022-2024an egin duten galdeketan, parte-hartzaileen % 41k adierazi du sexu-erasoa edo sexu-jazarpena jasan duela.
50 maliar inguru ari dira kalean bizitzen Gasteizen beren asilo eskaeren ebazpenaren zain. Eusko Jaurlaritzak Oñati eta Tolosako harrera zentroetara mugituko ditu Espainiako Gobernuaren pasibotasunaren aurrean, horren eskumena baita eskaerak ebaztea eta ostatu alternatiba... [+]
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Victoria Eugenia Zikloa. Mitsuko Uchida (pianoa).
Egitaraua: Beethovenen hiru azken sonatak.
Lekua: Donostiako Victoria Eugenia Antzokia.
Data: abuztuaren 18a.
Mitsuko Uchidak Musika Hamabostaldia bisitatzen duen hirugarren aldia da. Bere estiloak... [+]