Biloben maitasuna
Berlin eta Kay antropologoek Basic Color Terms liburua argitaratu zutenetik, duela 40 urte, giza-gogo unibertsalaren tesia gailendu izan da akademian. Azken bost urteetan ordea egoera erabat irauli da. Dagoeneko psikologia kognitiboak eta antropologiak frogatutzat ematen dute hitzek kategoria kognitiboak moldatzen dituztela. Eta frogatutzat ematen da, halaber, hitzek hautematea, pentsamendua eta memorian eragiten dutela. Aberastasun linguistikoa aberastasun kognitiboa ere bada hortaz.
Horrek bere isla du gure sentimenduetan. Umekiek, esate baterako, amaren sabelean daudela bereizi egiten omen dituzte soinua eta hizkuntza. Eta haur jaioberriek berehala bereizten omen dituzte norberaren hizkuntza eta beste hizkuntzak. Haurrak erosoago, lasaiago eta babestuago sentitzen dira ama hizkuntzak inguratzen dituenean.
Aurrerapauso bikainak eman dituzte zientzia kognitiboek azken urteotan ama hizkuntzaren eragin emozionala eta kognitiboa frogatzeko. Eta ondorio honetara iritsi dira: hizkuntza batean edo bestean ez da berdin pentsatzen. Ez da gauza bera euskaraz edo Guugu Yimithirr-eraz pentsatzea. Izan ere, mentalese edo giza-gogo unibertsala gehiegi puztu da. Hizkuntza naturalak ez dira ideia unibertsalen garraiolari hutsak, hizkuntza naturalek pentsamendua transmititzeaz gain pentsamendua moldatzen dutelako.
Erauntsi unibertsalistaren erdian Joxe Azurmendik adibide honekin ilustratu zuen, orain zientzia kognitiboek frogatutzat ematen duten ama hizkuntzaren eragina pentsamenduan: “Gauza bat da koloreak nola bereiztera ohituak dauden eskolako maneran, eta nola bereizten dituzten praxian. Gorringoak ez al duen askorentzat gorria izaten jarraitzen, eta ez al duen segitzen behi gorriak egoten Euskal Herri osoan, eta karaitzak ez al diren oraindik urdinak toki askotan”.
Azken batean, zientzia kognitiboak zera esaten digu: euskararik gabe izan zaitezkete euskaldun eta zoriontsu. Baina ezingo zenukete orain zareten euskaldun hauek izan. Beste batzuk izango zinatekete. Beste izaera batekin, beste jarrera eta joera batzuekin, mundua hautemateko, pentsatzeko, oroitzeko eta sentitzeko beste modu batekin. Eta horregatik, hizkuntza kentzen badizuete, zuen bilobek ez zaituztete berdin ulertuko eta ez zaituztete berdin maiteko.
Urtebetean Grok-ek Telegramen ibiltzeko aukera izango du, mezularitza enpresaren 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du. Pável Dúrov Telegrameko sortzaile eta jabeak baietsi du operazioa bere kanal ofizialean.
1991n atxilotua izan zenean Espainiako Poliziak Bilboko Komisarian torturatu egin zuela salatu zuen Raul Fuentesek. Espainiako auzitegiek ez zuten salaketa aintzat hartu, besteak beste delitua preskribituta zegoelako. Orain, Nazio Batuen Erakundeko Torturaren Aurkako Batzordeak... [+]
Sarean jarri dute "Belarribizi eta Ahoprest" laburmetraia, joan den igandean itxi zen 2025eko Euskaraldiaren aitzakiarekin Oskar Alegria zinegileak Artazu herrian udaberri honetan filmatu duen lana. Belarriprest eta ahobizi kontzeptuen gaineko... [+]
EHUk, aldiz, azaldu du ezinezkoa dela hitz emandako 40 plaza berriak eskaintzea, ez baitute horretarako baliabiderik. Plaza berrien kopurua pixkanaka areagotzeko asmoa erakutsi du EHUk.
Tentsio uneak bizi ahal izan dira ostegun eguerdian Donostiako Udaletxeko udal batzar aretoan.
Proposamenak “hilketek eta goseteak” bere horretan jarraitzea bermatuko duela salatu du Hamasek, baina gehitu du zer erantzun aztertzen ari dela. Israelek proposamena onartu duela jakinarazi dute AEBek.
Bilbon, Larraskitu auzoan, familiaren etxean gertatu da. Eztabaida bortitz baten ondoren emakumeak etxetik ihes egin du eta Udaltzaingoari deitu dio. Udaltzainek alabaren eta aitaren gorpuak aurkitu dituzte etxean. Emakumea ospitalera eraman dute zaurien ondorioz.
Nafarroako Farmazialarien Elkargo Ofizialak (COFNA) eta Nafarroako Gobernuko Lurralde Kohesiorako Sailak programa bat abiatu dute landa eremuko jendeak behar bezala hartzeko medikazioa.
Heriotzak Eduardo du izena
- Egilea: Formol konpainia (eta Ander Lipusen manifestua)
- Non: Modelo Aretoan, Zarautzen, Literaturia jaialdia
- Noiz: Maiatzaren 23an.
-------------------------------------------------------------
Bunker batean garatzen da antzezlana... [+]
Espainiako Osasun Ministerioa kerik gabeko eremu berriak ezarriko lituzkeen lege aurreproiektua eratzen ari da eta Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan izango luke eragina. Eremu berri horien artean, tabernetako terrazak, unibertsitateetako campusak edo autobus-markesinak ageri... [+]
Bilboko itsasadarraren ertz biak lotzeko ibilgailuentzako tunelaren proiektuagaz batera, Areeta eta Sestao lotuko zituen anezka-tren bat ere iragarri zuen Bizkaiko Foru Aldundiak 2022an. Orain, proiektua gauzatzeko ardura Eusko Jaurlaritzaren mendeko Euskal Trenbide Sareari... [+]
AHT Gelditu elkartearen esanetan, AHTren obretan asteartean izandako heriotza bezalakoen atzean "esklabotza-baldintzak" eta "tratu arrazista umiliagarri eta iraingarriak" baino ez daude. Atxondoko Udalak gertatutakoa ikertu eta argitzeko eskatu du. AHTko obretan... [+]
Euskal hezkuntza sisteman haur zaurgarriak ondo integratzeko dekretua egin zuen Eusko Jaurlaritza Hezkuntza Sailak 2023ko maiatzean eta gaur haren balorazio oso kritikoa egiten du Ikastolen elkarteak: hark ez du balio izan segregazioa amaitzeko. Hainbat proposamen ere egin... [+]