Yasuni ITT izan da iraunkortasunaren abuztuko albistea

  • Ekuadorrek uko egiten dio Yasuni izeneko eskualdean lurpean datzan petrolioa ateratzeari eta trukean munduko herrialde aberatsenek ordainduko diote erregaia hustiatuz kobratuko lukeen dirutzaren erdia, horra abuztuaren 2an sinatu zen itunaren mamia. Mugarritzat markatuta geratuko da garapen iraunkorraren historian.
Yasuni
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Yasuni Parke Nazionala 9.820 kilometro karratutan hedatzen da, Ekuadorrek ekialdetik Perurekin muga egiten duen eskualdean. Amazoniako paraje honek dauka irabazita bioaniztasunaren munduko saria: hektarea bakoitzean izaki bizidun ezberdin gehiago dago hemen beste inon baino, Europa osoan baino haboro. Abuztuan marka berria ezarri du, ekologiaren eta garapen iraunkorraren aldeko mugimenduen ekinez lortu delarik Yasuni ITT nazioarteko fideikomisoa sortzea.

Ia hiru urteko negoziaketen ondoren, Ekuadorreko estatuaren izenean María Fernanda Espinosa ministroak sinatu zuen ituna Alemaniako Bonnen, klimaren aldaketaren inguruan burututako biltzarrean. Garapen iraunkorraren alde ari diren erakunde batzuek honela izendatu zuten sinatutakoa: “Ekimenak paradigma aldaketa dakar, baliabide naturalen erabilera arduratsua ezartzen duelako”.

Yasuni ITT akordioak funtsean bermatzen du Ekuadorrek lurpean utziko dituela, erauzi barik, eskualde horretan omen dauden 846 milioi tona petrolio, ordainetan Nazio Batuen Erakundeak PNUD funtsaren bidez kudeatuko duelarik munduko herrialde aberatsek ondoko urteetan emandako 3.600 milioi dolar iristea Ekuadorrera. Hau da, Ekuadorrek eskuratuko du petrolio hori ustiatuko balu irabaziko lukeenaren erdia. Oraingoz Alemania, Belgika, Italia, Espainia eta Europar Batasunak berretsi dute beren parte hartzea.

Yasuni ITT (hiru hizkiok eremu geografikoa laburbiltzen dute, Ishpingo, Tambococha eta Tiputini ibaien inizialekin) itunak onura handiak ekartzea espero dute sinatzaileek. Hasteko, petrolio hori guztia lurpean geratzeak esan nahi du atmosfera 407 milioi tona karbono gutxiagoz kutsatuko dela; gutxi gora behera urtean Frantziak edo Brasilek isurtzen dutena adina.

Bigarrenik, munduko bioaniztasunik ugariena daukan Yasuniko natur ondasuna babestuko da, nazioartetik iritsitako dirutzak Ekuadorreko beste eskualde batzuetako egoera hobetzen laguntzearekin batera. Hirugarren, baliabidez aberatsa izanik txirotasunean itota bizi den Amazoniako egoera soziala hobetzea espero da. Azkenik, energia kontsumo eta garapen mailako ereduak aldatzen lagundu dezake Yasuni ITT itunak.

Amazoniako jatorrizko jendeentzako ere garrantzia berezia izan behar du. Huaorani etniako jendeak azken hamarkadotan presio handia jasan du oihanera zura, mineral eta petrolio bila iritsitako kanpotarren esku. Huaoranien arteko gutxienez bi tribuk, Tagaeri y Taromenane jendeak, zuriekin harremanik edukitzeari uko egin dio. Itunak horien eskubideak zaintzea biltzen du.

Sinatua, garrantzi handikoa izanagatik ere, marko orokorra besterik ez da. Orain horren zehaztapenak lotzen ahalegintzen dira urteotan Amazoniako bertatiarrekin elkarlanean aritu diren politikari eta intelektualak, hala nola Alberto Acosta eta Fander Falconi diputatu eta ministro ohiak, edo Joan Martinez Alier irakasle katalana, ekologia politikoaren teorialari eta lider ezaguna. Ekuadorreko agintariek, presidenteak nabarmenki, ituna sinatu bitartean egindako atzera-aurrerak daramatza erne egotera.

Ekologista infantil ala aitzindari?

Rafael Correa presidenteak ezusteko galanta eman zien iazko abenduan Yasuniko itunaren bultzatzaileei. Klimaren aldaketari buruzko Kopenhageko biltzarrean sinatzekotan zen munduaren aurrean, baina ez bakarrik sinatzeari uko egin baizik eta kristorenak eta bi esan zituen sustatzaileen kontra. Hala nola, Ekuadorren aurrerapenaren etsai nagusia ez zela eskuina, “ekologismo infantil” delakoa baizik.

Correaren erasoek behartu zituzten Fander Falconi kanpo arazoetako ministroa eta Alberto Acosta legebiltzarreko presidentea beren karguetatik dimititzera. Ez ziren nornahi, Rafael Correa ezkertiarra agintera eraman zuten Pais mugimenduaren sortzaileak baino. Abendutik hona gauzak aldatu dira, antza, baina Yasuni ITT aurrera atera dadin urte luzez lehiatu direnek motiboak dituzte Correak bihar edo etzi iritzia alda dezakeela beldur izateko.

Alberto Acostak garbi adierazi du hurrengo urratsak zeintzuk izan behar duten. Hasteko, Correa presidenteak publikoki berretsi behar du bera agintean deno ez dela ustiapenik izanen ITT eskualdean. Yasuniren mugen inguruan ere galarazi behar ditu petrolio bilaketak.

Inguruko ustiapenetarako egin diren errepideek sortu dituzten kalteak gertutik zaindu behar ditu. Isolaturik jarraitzea erabaki duten indigenen eskubideak zorrotz bermatu behar ditu. Yasunik dauzkan beste arriskuak ere, funtsean errepide handiak, basogintza legez kanpokoa, kontrolik gabeko kolonizazioa eta turismo ilegala, kontrolpean hartu behar ditu. Eta saiatu mugaz bestaldeko eremuetan Peruk antzeko urratsak egin ditzan.

Bi arrisku nagusi ikusi ditu Acostak saihestu beharrezkoak. Gerta bailiteke Yasuni ITTren letra ttikiak idazterakoan nazioarteko finantzazioa lotzea edo karbono isurketen merkatuarekin edo Ekuadorren kanpo zorrarekin. “Karbonoaren merkatua, hau da, isuriak komerzializatzea herrialde txiroei baldintzak ezarriz, kolonialismo era berri bat da”, idatzi du Acostak.

Orobat ez zaio Acostari onargarria iruditzen REDD proposamena, oihanen erauztea eta hondatzeagatiko isurien gutxitzea alegia. Nazio Batuek sustatzen duten programa honen bidez herrialde aberatsek bultzatzen dute edozein zuhaitz landaketa mota, jatorrizko oihanak eraitsi eta zuhaitz monolabore kaltegarriak ugarituz.

Acostak aipatzen dituen arrisku horiek guztiak bere eginaz ere, askoz baikorrago idatzi du Joan Martinez Alierrek Sin Permiso gunean: En Ecuador la Iniciativa Yasuní ITT se encamina al triunfo. Martinez Alierrek, hala ere, aitortu du ezin duela oso ondo ulertu zein joko egin duen Correa presidenteak, batean ezker ekologistari egurra emanez eta hurrengoan ituna sinatuz.

Bai azpimarratu du Martinez Alierrek Ekuadorren gai honen inguruan gertatu den gauza bitxia: hemen ez dira indarrak lerrokatu munduan askotan gertatzen den legez ezkertiarrak eta ekologistak alde batetik eta eskubia bestetik, Ekuadorren Correa “ekologista infantilen” kontra zaunkaka ari zenean eskubiko komunikabideek defenditu omen zuten Yasuni ITT.

Bada azken eragozpen bat itunarentzako. Alegia, hortik aterako ez duten petrolioa konpainiek beste nonbait erauzi dezaketela. Martinez Alier zaharrak baikor izan nahi du honetan ere: Yasunikoa eredu gerta liteke Amazonia osorako, Indian eta Txinan ikatz meategiak dauzkaten eskualdeetarako, Niger deltarako....


Argazki oina: Yasuni eskualdea Kito hiriburutik 250 kilomtrora dago, Ekuadorreko ekialdean. Bere ia 10.000 kilometro koadroak (Nafarroaren azalera) Biosferako Erreserba izendatu zituen UNESCOk 1989an. Oihan tropikalak estaltzen du. Munduan ez da beste txokorik hektareako hemen baino bioaniztasun handiagoa denik, ugaztun, xomorro, anfibio, txori eta landaretan. Huaorani jendea (Waorani edo Waodani izenez ere ezagutua) bizi da lurraldeotan, 4.000 inguru, batzuek beren borondatez isolatuak. Yasuni ITT hitzarmenak bermatu beharko lituzke huaoranitarren bizimodua eta eskualdeko oihan joria urte gutxitan ez suntsitzea. “Yasuni” hitzak bertatiarren hizkuntzan “lur sakratua” esan nahi omen duenez, Ekuadorreko presidenteorde Lenin Morenok 2010ean gaztelaniaren akademiari eskatu dio onartu dezan “yasunizar” hitza honako esanahiarekin: naturaren defentsan borrokatzea.

Azkenak
2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu dira entzuketa prozesuan

Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatuta eta Agirre Lehendakaria Center erakundearen eta New Yorkeko Columbiako Unibertsitatearen gidaritzapean egindako entzuketa prozesuaren emaitzak aurkeztu dituzte uztailaren 23 honetan. Museoa eraikitzearekin sustatuko... [+]


Prep botika farmazietan eskuragarri jartzeko asmoa iragarri du Espainiako Osasun Ministerioak

GIBarekiko esposizio aurreko profilaxia da Prep botika. Alfonso Setiey Anitzak elkarteko lehendakariaren arabera, farmazietan eskuratzeak itxaron-zerrendak gutxitu ditzake. Alabaina, arriskuez ere ohartarazi du.


2025-07-23 | Onintza Enbeita
Aloña Erauskin. Biziraulea
“Sortzetiko gaixotasunak ditugunok ez daukagu erabakitzeko aukerarik gauza askotan”

Bihotzak eztanda egin arte biziko da Aloña Erauskin (Berrobi, 1999), beste guztiok bezala. Besteon aldean, ordea, presente dauka aukera hori.


2025-07-23 | Iñaki Lasa Nuin
Gizakia kosmosa da

Gizakia kosmosa da. Kosmosa, mundua ez da gizakiarena, askotan hala dela ematen badu ere.

Udako solstizioan, egunez eguzkiak itsutu egiten gaitu duen argiaren indarrarekin, baina gauak ederrak dira, zeruan izar dirdiratsuak kabitu ezinka ikusten ditugunean. San Juan suaren... [+]


Desobedientzia praktikatzen

Hankak lurrean dituzte gure solaskideek. Euskalgintzaren eta herri mugimenduen joko-zelaian dabiltza etengabe eta eskarmentu horretatik hitz egiten dute euskarari eusteaz, hizkuntza zapalkuntza ez normalizatzeaz eta erdaldunengandik espero beharko genukeenaz. Gorka Torrek ez du... [+]


2025-07-23 | Josu Jimenez Maia
Marokoren estrategia zahar-berritua

"Saharar erradikalizatuek Estatu Islamikoaren burutza hartu dute Sahel-en". Izenburu asaldagarria, berriki argitaratua, baina hasierako asalduratik harago, testuaren irakurketa eta analisi sakonago bat eginda, honako ondorio hauek atera daitezke.

Kezka, ezinegona eta... [+]


Txorimaloei mokoka

Aurrean duzunak min ematen badizu, ez begiratu aurrera. Muturren aurrean duguna saihesteko logikoa dirudi, ezta? Zer ikusiko ote du gutako bakoitzak albo aldera so egiten duenean? Beharbada, miope batek betaurreko bila ikusten duen antzeko zerbait.

Miope bezain itsu,... [+]


2025-07-23 | Patxi Saez Beloki
Euskara gara

Gu gara euskara. Euskara gure baitan bizi da. Guk biziarazten dugu. Euskara bizi dugu eta euskarak bizi gaitu. Guk elikatzen dugu eta gu elikatzen gaitu. Euskara gara. Euskara egiten dugunean euskarak egiten gaitu. Guk dugu, euskarak gaitu.

Euskararik gabe ez gara, eta hori... [+]


Jaurlaritzako Osasun Sailak lantaldea berregituratu du, “arreta modernizatzeko eta kalitatezko zerbitzu publikoa ziurtatzeko”

Kargua hartu eta urtebetera, Alberto Martínez Eusko Jaurlaritzako Osasun sailburuak lantaldean aldaketa batzuk egin dituela iragarri du, "etorkizuneko osasun sistema publikoaren eraldaketari" ekiteko: besteak beste, Gontzal Tamayo Medel sailburuorde berria... [+]


Euskal gastronomia tradizionalaren Ja(ki)tea sariak banatu dituzte, “balioez beteta” eta erakundeak interpelatuta

Zazpigarren urtez, Adunako (Gipuzkoa) Zabala sagardotegian egin dute Ja(ki)tea sarien banaketa, euskal gastronomia tradizionala oinarri duten jatetxeen artekoa. Besteren artean, Getariako Kosta Aroak irabazi du bertako ekoizle onenaren saria, Tafallako Tubalek plater... [+]


Europako Batasuneko herrialde gehienek bat egiten dute migratzaileak deportatzeko neurriak gogortzearekin

Migratzaileak deportatzeko neurriez mintzatzeko, EB Europako Batasuna osatzen duten 27 estatuetako Barne eta Migrazio ministroak bildu dira asteartean, Kopenhagen. Ondorioztatu dute EBko herrialde gehienek babesten dutela etorkinak deportatzeko neurriak gogortzea... [+]


Iruñeko polizia-etxean hil zen Ndiayeren omenezko plaka kendu dutela salatu dute

“Badirudi memoria kolektibotik ezabatu nahi dutela hiriak bizi izan duen polizia-indarkeria arrazistaren ekintzarik latzena”, salatu dute. Bestalde, azken boladako diskurtso eta eraso arrazisten gorakadaren aurrean, elkarretaratzea deitu dute Irun eta Donostiako... [+]


Eguneraketa berriak daude