"Moralistegia da gizartea eta moralistegiak gara denok"
- Irati Jimenezen Waterloo eta Zatitu arte ipuinak ekarriko dizkizu Argiak datorren astean opari. Hori aprobetxatuz idazlearekin hitz egin dugu, udaz, haurtzaroaz, tabuez, iraultza txikiez...
Bi ipuin oso diferente ekarri dizkiguzu uda honetarako, baina esango nuke biek dutela puntu amankomun bat: haurtzaroa. Ume gineneko garaiak al dira material onena udari buruzko literatura sortzeko?
Nire haurtzaroko oroitzapen asko udari lotuak daude, hori egia da. Baina ez ditut bereziki horregatik idatzi, ez dut uste, idaztearen inguruko erabaki asko eta asko intuizioz hartzen baititut eta hausnarketa askorik gabe. Aspaldi samar izan nuen Zatitu arte idazteko ideia, bizkaieraren soinuei loturiko ipuin apur bat erotikoa-edo. Eta behin hori idatzita josi nuen Waterloo, orduan ere haurtzarora joanda, lehen ipuinarekin –orduan bai– halako osotasuna edo sortzeko.
Lotzen dituen beste ezaugarrietako bat inozentziaren galera ere izan liteke. Baina bitxia egin zait: lehenengo ipuinean heriotzarekin aurreneko kontaktua ez da batere traumatikoa; eta aldiz, sexua deskubritzea bai…
Umezaroari buruz idaztea ia-ia derrigor da inozentziaren hala-holako galerari buruz berba egitea, beharbada. Ez dakit baina iruditzen zait umezaroan aurkikuntza bakoitzak aldatu egiten gaituela eta iraultza horiek guztiek egiten gaituzte gero izango garena, beraz, jaiotzen garen unetik errealitatearen erpinak eta arantzak eta plazerak deskubritzen ditugun neurrian galtzen dugu mundua existitzen denik ere ez dakien umearen inozentzia. Heriotza eta sexua, horiek direnez ziur aski giza esperientziaren bi muturrak, ba, horiei buruz hitz egin dut haurtzarora joan naizenean.
Zatitu arten tabuarekin jolastu duzula iruditu zait. Moralistegia al da euskal literatura?
Moralistegia da gizartea eta moralistegiak gara denok. Batzuk moralista zorrotzak, gainera, inori nola bizi esaten diotenak. Beste batzuk moralista moderatuak, beraien buruarekin zorrotzegiak. Denok dugu, beharbada, barne-moralista hori, zigortu egin nahi gaituena eta gure beldurrez elikatzen dena bere burua zuritzeko. Plazer handia da nazkante horri arrazoirik ez duela esatea.
Beste lotura posible bat: bai Waterloon eta bai Zatitu arten debekua edo agintea azaltzen da. Familia da bietan: osaba Anton aurrenekoan; izeko Mari bigarrenean.
Agintearekin dudan harremanaz asko hausnartu dut azkenaldian baina egia esan, ez nuke jakingo esaten hortik datozen bi pertsonaia horiek. Bai, ordea, liluratu egiten nauela agintearekin dugun harremanak. Txikitan, ezinbestean, zenbait pertsonaren agintea jarraitu behar dugu. Babesgabe jaiotzen gara erabat, gidaritza hori behar dugu. Zortea badugu maitasunez beteriko gidaritza izango da. Baina hazten goazen neurrian nola askatzen gara aginte horretatik? Eta ze neurritan jarraitzen dugu txikitako onespenen bila beti? Liluratu egiten nau horrek.
Aginte horretatik ihes egiten ahalegintzen dira protagonistak: iraultza txikiak dira posible diren bakarrak?
Txikiak gabe beste edozein nekez, agian? Bazen filosofo alemaniar bat, Erich Frömm, esango nuke zera zioena, errebelde garela adimentsu garelako eta errebeldia dela haurrak ez garela adierazten duen lehenbiziko ekintza. Munduaz galdegiten dugula esan nahi du errebeldiak eta zera ulertzen dugula, badela “errealitatea” izeneko zera hori, kaos hori, jan egiten gaituena. Baina badela “gu” izeneko zerbait ere, errealitatearekin elkarrizketa izan dezakeela eta batzuetan, baita borroka txikiak irabazi ere.
Nobelagile gisa ezagutzen zintugun orain arte; maratoien ondoren, erraz moldatu zara 100 metroko esprinean?
Zaila zait ipuingintza. Erraz galtzen naiz eta luzatu. Baina oso ariketa ona da niretzat horretan saiatzea. Sintesira behartzen zaitu ipuinak eta ondo datorkit joko horretan aritzea. Irakurle moduan genero kutuna dut ipuina eta aspaldian idazle moduan tentagarri egiten zait. Ipuingileak miresten ditut, asko. Bitxia egiten zait beti galdetzen zaielako “eta nobela noiz?”. Eleberria ipuinaren hurrengoa edo hobea edo osatuagoa balitz bezala. Eta ez da. Bi genero, bi plazer desberdin.
Duela astebete, bien arteko mugan Thailandiako eta Kanbodiako tropak elkarri eraso egiten hasi ziren, Frantziaren kolonizazio aldian jatorria duen gatazka berpiztuta. Bi herrialdeek "berehalako eta baldintzarik gabeko" su-etena ezartzea adostu dute astelehenean, 35... [+]
The Lancet aldizkari ezagunak iazko uztailean eginiko "aurreikuspen zuhurraren" ondoren, zuzenean eta zeharka Gazan hilda egon daitezkeen palestinarren kopurua eguneratu du Steven Donziger abokatu entzutetsu estatubatuarrak, The Lancet-en formula... [+]
Horrez gain, Europa behartu egin du gasa AEBei erostera, 750.000 milioi euro xahutu beharko ditu horretan datozen hiru urteotan; beste 600.000 milioi euro gehiago inbertitu beharko ditu han, "inbertsio estrategikoetan"; eta, "ehunka milioi euro", zehaztapen... [+]
Lau egunez Lakuntza milaka lagunez bete du Hatortxu Rockek. Aurtengo edizioak presoen aldeko jaialdiaren bideari amaiera eman dio. Hala ere, abenduak 27rako jaialdi berria iragarri dute: Aske.
Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.
GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]
"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.
40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]
%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.
Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]
Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.
1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.
Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]
Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]