Hizkuntzen erabilerarako teknologiei bagagozkio, urrats handiak eman dira azken urteotan. Datozenetan, are ikusgarriagoak izango dira lorpenak. Nagusienen neurrira zabaltzen ari zaigun paisaje berri honetan, boteretsu horien artetik inork izango al du bazterreko hizkuntzekiko _adibidez, euskararekiko_ interesik? Hala ez balitz, bazterreko hiztun horiek _adibidez, euskaldunok_, izango al dute euren txikitasunean baliabiderik eta ahalmen finantzariorik tresneria horri euren kontura heltzeko?
Estoniarrek, gure kasu bertsuan jarrita, argi dituzte bi galderaon erantzunak: ez eta ez. Arlote xamar ez gelditzeko modu bakarra, zezenari adarretatik heltzea dela erabaki zuten haiek. Hau da, industria horretan buru-belarri sartu, ikasi, hornitu, elkartu, konpetitu eta, besteen pare, dirua irabaztea dela gakoa. Horretara helduta, sektore horretan erdietsitako jakintzak eta irabaziek urratuko diote estonierari, bestela egingo ez lukeen bidea.

Horra hor hizkuntzen industria egituratzeko arrazoietako bat; jardun desberdinekoak izanagatik ere, hizkuntzaren alorrean diharduten enpresak (euskarari lotuak izan edo ez) batera etortzeko funts sendo bat.

Ez da, ordea, bakarra. Elhuyar Fundazioak, esate batera, aspaldidanik du bere jarduera industrian kokatzeko diskurtsoa. Enpresetako euskara-planak aurrera ateratzean, hizkuntza nahiz hezkuntza softwarea garatzean, hiztegi espezializatuak argitaratzean edota zientzia eta teknologiaren dibulgazioan ari direnean, inoiz baino gehiago, industria sektorean ari direla egiten dute aldarri. Alegia, ez direla kulturgintzan ari.

Gipuzkoa Berritzen-Innobasqueren eskutik

Andoni Sagarna Elkar-eko I+G departamentuko buru eta Languneko bozeramaileak azaldu digunez, lehen haziak orain urteak bota ziren, Euskal Autonomia Erkidegoko Zientzia eta Teknologia planean gai hau garatzeko lerro batzuk sartzea lortu zenean. Garapenik ezagutuko ez zuen arlo bakarra izan zen, ordea.

Orain dela urte eta erdi, eta Elhuyarren ekimenez bereziki, Gipuzkoako Diputazioan jo zuten atea. Planteamendu zehatza zeukaten eskuetan. Aspaldian zerabilten diskurtsoak oinarririk ba ote zuen argitzeko laguntza eskatu nahi zuten, eta administrazioaren inplikazioa, hizkuntzaren tratamenduari lotutako masa kritikoa, fakturazioa, lanpostu kopurua zenbatesteko. Prospektiba egitearen garrantziaz ere mintzatu ziren. Neurri egokiak hartuta, sektoreak 10-15 urte barru lor lezakeenaz.

Hartu zituen politikariak, Berrikuntzako zuzendari Iñaki Ibarrak, sektoreko enpresetako kideak biltzea, lan taldea osatzea eta maila honetako erronka jotzeko heldutasunik ba ote dagoen neurtzea proposatu zien. Azpiegitura (Gipuzkoa Berritzen-Innobasque) eta aholkularitza (LKS eta Prospektiker-en zerbitzua), haren kontu. Hazia lur hobean erori, beraz.

Geroztik burututako dozena bat bilerak eta sektorearen azterketak erakutsi duen panorama itxaropentsuaren emaitza da Langune elkarte sortu berria (ikus Argia 2217 zenbakia). Haren xedea, gaurko merkatu txiki eta atomizatua, gestio xinple eta anbizio apalekoa, neurri batean diru-laguntzen menpekoa den hori, eta beronen baitan jarduten duten enpresa, elkarte nahiz erakundeak ardatz berera erakartzea. Hiru urtetik gora luzatuko den prozesu malkartsuaren ostean, eta oraindik urrun dagoen bultzada administratiboa lortuta, hizkuntzen alorrak cluster estatusa lor dezan. Proiektuak, esan gabe doa, Gipuzkoako mugetatik harago, gutxienez EAE hartu nahiko luke bere baitan.

Zer da clusterra?

Lurraldetasunari lotutako clusterraren kontzeptua Hardward Unibertsitateko Michael Porter profesoreak garatu zuen, eta Jon Azua Eusko Jaurlaritzako kontseilari izan zen garaian Euskal Herriratu zen. Geroztikakoak ditugu energia, papera, ezagutza, automozioa, Bilboko portuko jarduna edota aeronautika egituratzen dituzten clusterrak. Lehenagotik, erreminta makina edo elektronika alorrak batzen dituztenak besterik ez ziren ezagutzen.

Porterren definizioari jarraiki, elkarri lotuta edo interkonektatuta dauden enpresa eta elkarteek osatzen dute clusterra. Geografikoki gertu daude eta industria sektore bertsuan aritzen dira lanean. Batzen dituena, ezaugarri komun eta osagarri multzoa izan ohi da.
Clusterretan sortzen den aberastasuna _Porterri jarraiki, beti ere_ lurraldeko batez bestekoaren gainetik dago eta bere produkzioaren ehuneko handi bat esportatu egiten da. Neurri eta mota guztietako enpresak aurkitzen dira cluster bakoitzaren baitan: osagai, makinaria edota zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresak, hornitzaile espezializatu eta fabrikatzaileak, finantza erakundeak, gobernu instituzioak, heziketa edota ikerketa zentroak…

Abantaila nagusien artean aipagarri, kanpoko merkatu zabalean lehiatzeko irekitzen duen ateka. Adibide zehatzagoak jarrita, demagun itzulpengintzan, elkartzeak Madril eta Bartzelonako enpresa handiek hemengo enpresei egiten dieten konpetentzia saihesten lagunduko luke. Eman diezaiogun buelta: elkartzeak Madrilera eta Bartzelonara joan eta handienei konpetentzia egitea ahalbidetuko lieke hemengo enpresei.

Baina cluster delakoak ez ditu denak bere alde. Besteak beste, bertikalegi izatea leporatu ahal genioke egitura mota honi, sektoreari berari begira aritzea. Eta hizkuntzaren industria, ezer baldin bada, zeharkakoa da, industria sektore guztiak, baita tradizionalenak ere, ezinbestean ukitzen dituena. Batik bat globalizazio garaiotan, bertako enpresak nazioartera jauzi egin dutenean, gailentzen ari diren merkatuetan inbertitzen, kokatzen edo bezeroak bilatzen hasi direnean. Eta zer esanik ez, ingelesak nagusitasuna galdu ez badu ere, tokian tokiko hizkuntzei gero eta aitortza handiagoa egiten zaiela kontuan hartzen bada.

Andoni Sagarnak dioen bezala, “martxa hartzea da kontua; Administrazioak sektore estrategikotzat jo dezan, apirilerako aurkeztu behar den plana bideratzea eta pre-cluster estatusa lortzea. Horren aplikazioak eta datozen hiru urteetan urratsez urrats egiten diren deskubrimenduek erakutsiko digute azkenean cluster bihurtuko garen ala beste mota bateko egitura hartuko dugun. Aholkulariek eta gainerako clusterretakoek aipatu izan diguten bezala, batzuetan hobe da gauzak hain garbi ez edukitzea”.