Dragões
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Baina mundua, Joseph Conrad-en ustetan, espazio mugagabe bezain kilikagarria izan daiteke, esploratzear dauden zuriunez beteriko mapa bat...: “Ttikia nintzenean, mapek liluratu egiten ninduten. Orduak eta orduak ematen nituen Hego Amerikari edo Afrikari edo Australiari begira, eta esplorazioaren ederrean galtzen nintzen. Garai hartan zuriune asko zegoen Lurraren azalean eta, haietako bat bereziki kilikagarria zitzaidanean –eta zein ez kilikagarria iruditu!–, atzamarra haren gainean ipini eta, ‘handitzen naizenean, haraxe joango naiz’ esaten nion neure buruari”.
Munduari begiratzeko lupa nahiz teleskopioa erabili, bistan da mapa guztiak gure aurreiritziek eta ideologiek moldatuak direla, gure ezjakintasunak eta gure beldurrak... Portulagen, Belém-eko museo kartografikoan bada XIV. mendeko mundu ezaguna erakusten duen mapa bat, gainerako masa misteriotsua azaltzeko honela dioena: “De aqui para diante só há dragões”. Duela bospasei urte, garaitsu honetan, beldurraren araberako mapa bat agertu zen El Mundo egunkarian, “Bidaia arriskutsuak” izenburupean, eta ertz batean, letra ezin ttikiagoan, egilea zuena: Foreign Office. Letra handiz, baina, mapan zehar ageri ziren hiru gakoen argibidea zetorren: marra ttiki bat hexagono baten barnean nora ez zen joan behar adierazteko, hau da, Kolonbia, Libia edo Kanbodia…; triangelu baten barneko harridura marka neurriak non hartzea komeni zen aditzera emateko, hau da, Egipto, Kenia edo Sri Lanka; eta harridura marka handi bat kontuz ibiltzea eta manifestazioak non saihestu behar ziren adierazteko (¡) hau da, Peru, Nepal edo Euskal Herria...
Horrek guztiak oroitarazi dit egun batetik bestera lausotu eta arrakaldu den Euskal Herriaren mapa. Dragões… Goizean eguraldiaren mapa bat erakutsi ziguten EITBko albistegian eta beste bat iluntzean. Dragões… Jakin nahi nuke Bonaparteren euskalkien mapa ezaguna ere dagoeneko zenbatek ezkutatu duten bulegoan edo, besterik gabe, eraitsi. Dragões… Eta, hala ere, esanak esan eta mapak mapa, nago nekezagoa zaigula gure barrenaren kartografia egitea kanpoko espazioarena baino, esan nahi dut kanporako –Euskal Herrirako– begirakuneak –sarri patologikoak– ez digula geure barrenari behar bezala begiratzen uzten, eta aitzakia ere bazaigula hainbat barne gabezia berdintzeko eta hainbat zulo estaltzeko (egin al duzu zure ilusioen eta afektibitatearen arkeologia noizbait?, “zurea” esan nahi dut, “zeure-zeurea” eta ez gure honetan hain ohikoa den “gurea”). Geure baitako kontinente eta artxipielagoetan zuriune ugari dago, mendikate ikusgarriak eta amildegi itsugarriak, kostalde turkesak eta estolderia uherrak, eta nago eremu horietako bidaiak direla arriskutsuenak, herensugetsuenak, esploratzaile bizkor eta menturazaleak eskatzen dituztenak, aldaketak ekar ditzaketenak.
*(Atrebentziarekin, udarako bi gomendio –edo hiru– barne –eta kanpoko– mapak berrosatze aldera, Xuan Belloren Historia universal de Paniceiros eta Los cuarteles de la memoria, eta Tomas Espedal norvegiarraren Caminar –o el arte de vivir una vida salvaje y poética–)
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]
Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]
Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.
Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]
Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari.
The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.
Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]
Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko".
Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.