Han ere kulturgileak oinutsik

Xabier Mendiguren Elizegi
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Markos Zapiainek Le Magazine Littéraireren azken alea komentatzen dit. Idazle frantsesen txirotzeari buruzko erreportaje bat dator bertan: herrialde handi, ustez kulturazale eta bere idazleak zaintzen dituen horretan, gero eta gehiago omen dira estu eta larri bizi direnak. Goncourt saria irabazitakoak ere ba omen dira, nekez iristen direnak hil amaierara. Artikuluak badu sentsazionalismo apur bat: jatekoa edo liburuak erosi aukeratu behar duenaren egoera, zahartzaroan pobrezia gorrian amaitu zuen ospetsuaren kasua eta abar. Dena dela, eta merkekeriak alde batera utzita ere, egia izango da aldizkariak dioena: gero eta titulu gehiago ateratzen da, hemen bezala han, baina tiradak apalduz doaz eta, horrekin batera, egile-eskubideak ere beherantz: %10aren ordez %8 ordaintzea bihurtu omen da orain normalena; eta horrez gainera, gainbehera ekonomikoaren mamua...

Hori baldin bada Frantziako panorama, zer ez ote dugu euskaldunok? Honezkero jasoko zuten euskal idazle gehienek aurreko urteko salmenten likidazioa; idazle frantziarrak kexu omen dira, idazleen erdia ez delako iristen hileko SMIC edo gutxieneko soldata irabaztera (1.300 euro pasatxo). “1.300 euro hileko?” galdetuko lukete euskal idazle gehienek, ikusiz bere liburu guztien urte osoko irabaziak ez direla kopuru horretara iristen.

“Eta? –esango lidake deabruaren abokatuak buru barrutik–. Zer nahi duk ba? Herri txiki batean jaio bazarete, hizkuntza ñimiño bat hautatu baduzue, kultura xixtrin bateko partaide baldin bazarete…”. Egia da, bai, ez daukagula erraza. Sasoi batean letra-kontuotan sartzen ginenok ez genuen planteatzen ere hortik bizitzeko aukera. Gure belaunaldian Aristi izan zen lehena, aurretik Atxaga, ondotik mordoxka bat ausartu dira. Nik ez dut ezagutzen bon-bonkerian bizi den inor; aitzitik, bizimodu austeroa egiten dute, eta era guztietako enkarguak onartu, beren fakturak ordaindu ahal izateko: telebistarako gidoiak, egunkarietako zutabeak, irratietako tertuliak, handik edo hemendik eskatutako idazkiak…

Orain, berriz, behi gizenen aroa pasatu dela esaten digute, eta krisia bereziki krudela izan ohi dela lehendik ere oparoaldirik bizi ez zuenarekin. Garai latzak administrazioari eskupeko eske joateko, alde batera utzita ere agintari berriek horretarako borondate handirik duten edo ez duten.

Eta, halaz guztiz, gure sortzaileak zaindu behar ditugu, eta kultur azpiegiturei zutik eutsi. Ez daukat errezetarik, ez bada talentua, ahalegina, ilusioa eta auzolana.

Azkenak
‘Stabat mater’ borobila

Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana. 

Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia. 

Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.

Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]


Bakioko jaietako gau bateko egitaraua bertan behera utzi dute, sexu erasoen eta borroken gorakadagatik

Abuztuaren 29ko gaueko egitaraua bertan behera utzi dute, iazko jaietan gau horretan izan baitziren indarkeria kasuak: sumisio kimiko bidezko sexu erasoak eta borrokak "nabarmen" areagotu zirela azaldu du Amets Jauregizar herriko alkateak. Abuztuaren 28tik 31ra bitarte... [+]


Plastikoaren kutsadura mugatzeko itun baten negoziaketan ari dira NBEko herrialdeak Genevan

Erabilera bakarreko plastikoen ekoizpenari eta erabilerari jarri nahi dizkiete mugak bereziki. Plastikoaren ekoizpena bikoiztu dute mende hasieratik, eta igoera horren arrazoia erabilera bakarreko plastikoak dira nagusiki.


600.000 milioi euro inbertitu ezean, %35eko muga zergak jarriko dizkio Trumpek Europako Batasunari

Von der Leyenek eta Trumpek akordioa lortu eta astebetera egin du mehatxua AEBetako presidenteak, Europako herrialdeek hitzartutakoa beteko ez dutela kezkatuta. Europako produktuei %15eko muga zergak ipintzeaz gain, Europako Batasunak AEBetan 600.000 milioi euro gehiago... [+]


Kontrolpean dute Nafarroako baso sutea, eta gobernuak suteak saihesteko neurriak hartu ditu

Suhiltzaileek kontrolpean dute Ibarbeibar ibarreko sutea, Eneritz, Muruzabal, Añorbe eta Obanos herrietan egondakoak hain zuzen ere. Nafarroako Gobernuak behin-behineko debekua ezarri dio nekazaritzan sua erabiltzen duen edo sor dezakeen makineriari. 


2025-08-05 | El Salto-Hordago
Plastikoak eragindako kutsadurak 1,3 bilioi euroko osasun gastuak eragiten ditu

The Lancet aldizkariak argitaratutako ikerketa batek eman du datua eta ohartarazi du plastikoaren ekoizpenak osasunean eragina duela bere ekoizpen prozesu osoan eta gazte zein helduei eragiten diela. Gehitu du 1950tik 200 aldiz biderkatu dela plastikoen ekoizpena.


Etxeko atxiloaldia ezarri diote Bolsonarori, 2023an estatu kolpe bat ematen saiatzeagatik

Brasilgo Auzitegi Gorenak eman du sententziaren berri, Bolsonaro oraindik Luiz Inazio da Silva Lula Brasilgo egungo presidentea pozoitu eta Alexandre de Moraes epailea hil nahi izateagatik epaitzen ari diren bitartean. Sare sozialik erabili ezin zuenean,... [+]


Bilboko Konpartsek “gustu guztientzako” 600 ekintzatik gora antolatu dituzte

Bilboko Konpartsen Federazioak 2025eko Aste Nagusirako prestatu duen egitaraua aurkeztu du Arriaga Plazan. Federazioak, konpartsek eta Jai Batzorde Mistoak 600 jarduera baino gehiago prestatu dituzte, "gustu guztientzako ekintzez betetako Aste Nagusiaz gozatzeko". 


2025-08-05 | Mikel Aramendi
Gero eta fede gutxiagorekin esanda: ‘No More Hibakusha!’

Hiroshima eta Nagasakiko masakre nuklearren 80. urtemuga heldu zaigu, eta inoiz baino eskasagoak dira itxaropentsu izateko inputak. Hala ere, No More Hibakusha! aldarrikatzen jarraitu beharko dugu... ordukoei ez ezik geure buruari zor diogulako.

Iazko Bakearen Nobel... [+]


Gaza osoa okupatzeko erabakia, atzeratuta

Israelgo lehen ministroa Segurtasun Kabinetearekin biltzekoa zen asteartean, "Gaza osorik okupatzeko planaz" eztabaidatzeko eta hori aurrera eramateko; baina atzeratu egin dute bilera. Israelgo armadaren buru Eyal Zamirrek, aldiz, Gazan diharduten lurreko soldaduei... [+]


Sendo eta dotore

Zer: Orquestra de la Comunitat Valenciana
Zuzendaria: Mark Elder
Bakarlaria: Nelson Goerner (pianoa)
Egitaraua: Txaikovsky eta Xostakovitxen lanak
Lekua: Kursaal Auditorioa, Donostia.
Data: abuztuaren 3a.

-------------------------

Orquestra de la Comunitat Valenciana... [+]


Poloniak berriz ireki du Pablo Gonzalezen kontrako prozesu judiziala

Pablo Gonzalez Polonian atxilotu zuten 2022an espioitza leporatuta. 2024ko abuztuan aske utzi zuten baina ez zuten bere prozesua itxi. Orain, prozesua berriz ireki eta epaileek 2025eko udazkenean epaitu nahi dute Gonzalez.  


Konstituzioa aldatu eta betiereko presidente bihurtzeko ateak zabaldu ditu Nayib Bukelek

Bigarren aldiz da El Salvadorko presidente Bukele, konstituzioak legegintzaldi bat baino gehiagoz presidente izatea debekatzen badu ere. Orain, konstituzioa aldatu eta nahi beste aldiz hautatu dezakete presidentea.


20.000 sinadura bildu dituzte txosnak Euskal Herriko ondare immaterial izendatzeko

Gasteizen igandean eginiko agerraldian, Txosnak. Gureak, denonak dinamikako kideek gaitzetsi dute txosnak ez direla enpresen gisara tratatu behar: "Gure ospakizunak edukiz hustu nahi dituztenen kontra, konpromisoaren, aniztasunaren eta autogestioaren alde egiten... [+]


Sarek eta Etxeratek mobilizazioak egin dituzte Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan

Urtero legez, hitzordua izan dute igandean Sare eta Etxerat elkarteek Hego Euskal Herriko 11 hondartzatan. Euskal preso, iheslari eta deportatuak etxeratzearen aldeko aldarriak egin dituzte. 


Eguneraketa berriak daude