Larra: 200 urteko luma modernoa

Mariano Jose de Larra
Madril, 1809ko martxoaren 24a. Mariano Jose de Larra idazlea eta kazetaria jaio zen, Napoleonen aurkako gerra bete-betean. Lau urte zituen Fernando VII.ak Espainiako koroa jantzi zuenean eta 24, erregea hil eta oinordekotza erabakitzeko liskarrak hasi zirenean. Baina Fernando VII.aren heriotzak ez zuen soilik gerra karlista piztu, espainiar kazetaritza ere piztu zuen, agintari absolutista desagertu ondoren nolabaiteko adierazpen askatasuna lortu baitzen. Eta Larrak ederki baliatu zuen aukera, Fígaro ezizenez sinatutako artikulu politikoen bidez Espainia zaharkituari lizuna astindu eta modernizazioa aldarrikatzeko.

Ilustratua izaki, Espainiaren erronka nagusia hezkuntza eta kultura zirela nabarmendu zuen eta, horretan 98ko belaunaldi ezagunaren aurrekari eta erreferente izan zen. Bere lumaren ironia ulertzeko gai ez zen gizartea gaitzesten zuen. “Publikoak algara artean irakurtzen dituen artikuluak, Larrak idatzitakoa ulertzeko gai ez den gizarte ustel eta inozoari zuzendutako etsipenezko auhenak dira”, idatzi zuen Mariano Roca de Togores lagun eta idazle garaikideak.

Amesten zuena gauzatzeko, politikan sartzea ere erabaki zuen; Avilako diputatu aukeratu zuten, baina alor horretan ere porrota izan zuen, altxamendu militar batek kargua bertan behera utzi baitzuen, erabakirik txikiena ere hartzeko aukera izan baino lehen.

Bozkario bizienetik malenkonia ilunera jaisteko erraztasun handia omen zuen; gaur bipolar esango genioke horri, baina, orduan, erromantiko petoa zen Larra. Eta gainbehera politiko eta profesionala, azkenean, maitasunak bihurtu zuen amildegi.

1836ko otsailaren 13an, Dolores Armijok Madrilgo Santa Clara kaleko 3. zenbakiko atea jo zuen. Atea Mariano Jose de Larra maitaleak zabaldu zion, Filipinetako harizko alkandoraz eta lebita urdinez jantzita. Doloresek iraganean idatzitako maitasunezko gutun konprometigarriak itzultzeko eskatu zion eta Larrak berehala ulertu zuen harremana hortxe amaitu zela. Maitale ohiak alde egin zuenean, Larra ispilu aurrean paratu zen, pistola hartu, kanoia lokian ipini eta tiro egin zuen. 27 urtez bere buruaz beste egin eta mito bilakatu zen, XX. mendeko rock izarra bailitzan.

Antonio Machado poetaren hitzetan Larrak “bilatzen zuen nazioa aurkitu ez zuelako” sakatu zuen katua, “Espainiak min egiten ziolako”. Heldulekurik gabe hil zen hura, helduleku bilakatu zen kazetari eta idazle belaunaldi askorentzat. Eta gaur, are gehiago krisiak jotako gizartean, berak idatzitakoek egunerokotasun harrigarria dute. Vuelva usted mañana izenburuko artikulu ezaguna (www.irox.de/larra/articulo/art_vuel.html) irakurtzea besterik ez dago, duela 200 urte jaio zen kazetaria oraindik bizirik dagoela konturatzeko.

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude