Euskaltzaindia ta Eusko kultura


1967ko apirilaren 23an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Manuel Lekuona, Euskaltzaindiko lehendakariari elkarrizketa
Lekuona'ren Omenaldia Apaiza
Euskaltzaindia ta Eusko kultura
Euskaltzaindiko lendakari dan, Manuel Lekuena'rekin, izketan.
Euskaltzaindiaren artu emana eta zer ikusia euskal kulturan jakin nahiean, eta kultura oneri eskeintzen zaion lanari buraz, galdera labur batzuek besterik ez.
–Bai al du zer ikusirik Euskaltzaindiak Eusko kulturarekin?
–Bai; Baiñan Eusko-kulturaren sail batekin bakarrik: izkuntzarekin.
–Eta Eusko-kulturak zenbat sail ditu, bada?
–Eusko-kulturak? Sail asko ditu, dakizun bezela: Izkuntzaz gañera, Eusko-Etnolojia, ta Etnographia, eta Edesti edo Historia ta Pre-Historia, ta Geologia, ta Geographia, eta Folklore, ta Musika, ta Dantzak, eta Eusko legeak, eta Eusko Literatura (dala "idatzia", dala «idatzigabea»), eta Euskal Deporteak... eta artara ezkero baita Eusko-Sukaldea ere... Guzti oietatik, Euskaltzaindiari dagokiona, Izkuntza da, Euskera, bere Literaturarekin.
–Eta Euskaltzaindiaren aurretik zer?
–Leen ba'genduan, Eusko-izaera osoari dagokion Bazkun eder bat: Eusko-ikaskuntza («Sociedad de Estudios Vascos»), oraintxe laister berrogeitamar urte, Oñati'ko Batzar Nagusian sortutako arako Bazkun eder eder ura. Arri bai, arri Eusko-kultura osoa zegokion; ta sail guztietako batzordeak zerduzkan bere eginkizunerako.
–Eta Euskaltzaindiak izan al zuan orduan zer-ikusirik Eusko-Ikaskuntzarekin?
–Bai; eta asko. Ain zuzen, gure Euskaltzaindia sortzeko erabakia, Oñatiko Lenengo Batzar Nagusi artantxe artu zan, laister berrogeitamar urte: 1918'gnean.
–Eta zergaitik sortu zan, bada, Eusko-Ikaskuntzaz galera eta bereiz Euskaltzandiai? Ez al zitekean izan Eusko. Ikaskuntraren zati bat mera ere?
–Bai, eta ez. Bai, estu-estuan artara bagoaz; bañan ez, ganzak ondo ta egoki egin nai izan ezkero.
–Kultura gaietan zer garrantzi du izkuntzak?
–Eusko-Kulturaren gai guztietan, Izkuntzak, Euskerak, garrantzi berezia du. Eta orregatik, ez Eusko-Ikaskuntzaren zati bat izatea bakarrik, Bazkun bereri bat izatea zegokion Euskaltzaindiari. Orregatik sortu zan orduan Bazkun berezi ori, Euskerari zegozkion problema guztiak zaintzeko (Euskaltzaindi). Beste egiteko gabe.
–Eta zeintzuk dirala derizkiozu problema oiek?
–Euskeraren bizia, eta Ikaskuntza, Estudioa. Ikaskuntza-barruan, berriz, Euskeraren Gramatikari ta Literaturari (bertsolari, olerki, teatro, nobela) eta Lexikoljiari ta Dialektelojiari dagozkion problemak barruko problemak alegia, alde batetik, eta Euskeraren ;Historiari ta Geographiari dagozkion problemak, azaleko problemak, beste aldetik.
–Eta bi sail oietan, zein derizkiozu Euskaltzaindiari geien dagokiona?
–Bizia seguru duten Izkuntzetako Akademietan, Ikaskuntza (Gramatika ta Literatura etab.) jo oi-da egitekorik garrantzitsuen eta ia bakar bezela. Bañan gure Euskera gaur dagon bezela, Izkuntzaren bizia degu Euskaltzaindian guretzako gairik eztu ta bearrez-bearrezkoena. Orregatik, gaur dan egunean, Euskeraren biziari dagozkion problemak (Ikastolak, Bertsolariak, sariketak etab.) eramaten digute gure Batzarretan astirikan geiena. Ala ere, Ikaskuntzari ere, Estudioari ere, eman nai diogu beti asti apur bat Baatzar bakoitzean. Gero ta geiago. Iztegia Azkue'ren iztegia, batez ere, darabilkigu aldi ontan arazorik estuen eta aundien bezela gure esku-artean.
–Izkuntraren Geographia ere aipatu dezu lentxuago?
–Bai, Mapa linguistiko esaten zaion ori. Ba'dakizu, Izkuntzak bere historia duan bezela, bere Geographia ere ba'duala: bere iraupena duan bezela, ba'duala bere edakundea ere lorgañean. Ori ere gure ikasgai degu, ta garrantzi aundikoa Eta orrekin batera Euskeraren bere barruko bereizkuntzak: euskalkiak, alegia, dialektoak; eta euskalki bakoltzaren mugak eta zabaleroa: ots, Mapa Lingüistico.
–Beraz, Euskaltzaindiaren lana, Euskal kulturaren puska bat?
–Bai: guzti ori Euska-kultura da; bañan ez kultura osoa, ezta gutxiagorik ere, esan bezela, bañan bai kultura garrantzi aundikoa: Euskalerrian degun kultura-gairik ederrena ta bereziena: gure Euskera, gure Endaren ITZA.
Beste milla galdera gure kultura dela ta sakondu nahiean, baiñan gaurkoz, Euskaltzaindiari dagokion lanez zerbait jakin ondoren, urrengo baterako utziko degu. Milla esker.
B. ARREGI
9

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
PertsonaiazLEKUONA2
EgileezARREGI2Hizkuntza

Azkenak
Euskal Selekzioak jokatuko du munduko Wallball txapelketan

Wallball txapelketa abuztuaren 27tik 30era jokatuko dute. Euskal Herritik aparte Argentina, Belgika, Erresuma Batua, Valentzia, Herbehereak eta Puerto Rico herrialdeek hartuko dute parte.


Oposizioari aurrea hartuz, Bayrou konfiantza mozio batera aurkeztuko da irailaren 8an

"Gehiengoa lortzen badugu, gobernua berretsiko dute; bestela, erori egingo da", adierazi du Frantziako lehen ministroak. LFI Frantzia Intsumisoak, Frantziako Alderdi Komunistak, ekologistek, Alderdi Sozialistak eta RN Batasun Nazionalak, ordea, dagoeneko jakinarazi dute... [+]


Wagner birformulatua

Fitxa: Musika Hamabostaldia. Kursaal Zikloa. Espainiako Orkestra Nazionala.
Zuzendaria: David Afkham.
Egitaraua: Wagnerren ‘Der Ring ohne Worte’ (Lorin Maazelen moldaketa). Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren 22a.

---------------------------

Oraingo... [+]


Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez 20 pertsona hil ditu, tartean bost kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean bost kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 


BEC ondoko ‘minipisuak’: 1.000 euro hilean eta 24 metro koadro, iruzurrean oinarrituta eta legearen gainetik

639 'minipisu' ari dira eraikitzen Barakaldon, BEC erakustazokaren aldamenean. Udal ordenantzak aginduta, hotel erabilera eman behar zaio espazio horri, baina "alokairu malgua" dela dio Be Casa-k. Egun batzuetako alokairuetatik hasi eta "hilabete batzuetarako... [+]


Festetako egitarauaren argazkia matxista dela salatu du Cascanteko emakumeen elkarteak

Candela emakumeen elkarteak eta PSNk eskatu dute argazkia kentzea eta udalak argitaratutako materialetan kontrol handiagoa egotea, ez egoteko estereotipo sexistarik.


Paul Laverty gidoilari britainiarra atxilotu dute Edinburgon, Gazako genozidioaren aurkako kamiseta eramateagatik

Poliziak Palestine Action ekintzaileen taldea babestea leporatzen dio, Erresuma Batuko Gobernuak uztailean erakunde terrorista izendatu zuena. Bizpahiru orduz atxilo egon ondoren aske geratu da, baina epailearen aurrean deklaratu beharko du irailaren 18an.


Ipar Euskal Herrian hiru herritarretik bi autonomia handiagoren alde daude

IFOP institutuak eginiko ikerketa ezaguratarazi du Eskualde eta Herri Solidarioen Federazioak Korsikan, eta ondorioztatu dute Frantziako Estatuan biztanleen erdiak nahiko lukeela bere eskualdeak autonomia handiagoa izatea.


Sexu heziketan formatuko dituzte irakasleak, Nafarroako hamabi ikastetxetan abiaturiko proiektu pilotuan

Bost sexologoren formazioa jasoko dute Nafarroako hamabi ikastetxetako irakasleek: sexualitatea ikasleekin lantzeko edukiak eta proposamen pedagogikoak eskainiko dizkiete. Skolae programaren segida izango da, nolabait.


Reem Dandan, Gazarako Mugimendu Globala
“Gure herrian genozidioaren konplizeak badaude, gure erantzukizuna da horiek salatzea”

Global Sumud Flotillak deituta, dozenaka ontzi itsasoz ahaleginduko dira Israelek ezarritako blokeoa hausten. Ekimenera mundu osoko aktibistak batu dira, tartean lau euskal herritar. Deialdiari babesa adierazteko, Gazarako Mugimendu Globaleko Euskal Herriko delegazioak hainbat... [+]


2025-08-26 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Gogoratzeko moduko porrota, Taiwango gobernuarena

Logikoena zen, uztailaren 26ko lehen zaplazteko argiaren ondoren. Baina abuztuaren 23ko bigarrenak ihesbide politiko ia guztiak itxi dizkio Lairen gobernu taiwandarrari. “Gogorarazpen bozketan” beren hautetsi-tasuna gal zezaketen oposizioko Kuomintageko zazpi... [+]


Inoiz izan ez zen osasun ituna: aukera galdua Osakidetzarentzat

Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]


2025-08-26 | Josu Iraeta
Euskara, oldartu zaitez

Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]


AEBetako Defentsako inteligentzia zerbitzuko burua kaleratu dute, Iranen aurkako erasoetan Trumpi aurre egin ostean

Jeffrey Kruse buru zen Defentsa Departamentuko inteligentzia zerbitzuek eginiko txosten baten arabera, AEBek Irango gune nuklearrei eginiko erasoek ez zuten Teheranen gaitasun nuklearra "guztiz suntsitu", bizpahiru hilabetez atzeratu baizik. Trumpek, ordea, adierazi zuen... [+]


Irakasle plazen %17 hutsik geratu dira Nafarroako Bigarren Hezkuntzan eta Lanbide Heziketan

473 plaza eskaini dituzte eta 84 ez dira bete. Lehen Hezkuntzan, aldiz, ia lanpostu guztiak bete dira.


Eguneraketa berriak daude