Bojan Brezigar Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoko (EBLUL) zuzendari ohia da eta Europar Batasuneko Lehendakaritza txandan Esloveniako bozeramalea. Europako Hizkuntza Aniztasuna Lisboako Hitzarmenaren Eskutik hitzaldia eskaini zuen Arrasaten. Lisboako Itunaz, eta areago, Europar Batasunak hizkuntza gutxituekiko izan duen eta duen jarreraz aritu zen asko.
 
Europar Batasunaren hasieretan, eta geroago ere, hizkuntza gutxituen aldarrikapenak aldarrikapen politikoekin, estatu aldarrikapenekin, nahasten zituzten. Aitzakia hori hartuta Europar Batasunak hala omen zioen: “Hizkuntza gutxituak estatu arazoak baldin badira estatuek beraiek konpon ditzatela”. Europar Batasunak ez du luzaz hizkuntza politika aktiborik egin. 1990eko bukaera aldera Europa Ekialdeko eta Erdialdeko hizkuntza gutxituak lantzeari ekin zion. Gaeliko irlandarraren eta euskararen aldeko eragileek bi hizkuntza horientzako lekua eskatu zuten, baina erantzun zitzaien Ekialdeko eta Erdialdeko hizkuntzak zirela jomuga. Brezigarren hitzetan, halako zerbait uste zuen Europar Batasunak: “Europan bakean bizi gara, ez gara hasiko gauza txiki gatazkatsuak azaleratzen”.
 
Pauso txikiak eman ziren noski; hasieran norbanakoa bereizkeriarik gabe tratatu behar zela esan zuen Batasunak, gero aniztasuna aberastasuntzat jo zuen. Alabaina, hizkuntza gutxituak zuzenean ez ziren aipatzen.
 
2004. urtean gauzak aldatzen hasi ziren. Ordura arteko Batasuneko 15 kideak ezer gutxi arduratu ziren hizkuntza gutxituez. 2004tik aurrera ordea, Polonia, Txekia, Balkanetako hiru estatuak eta beste sartu ziren eta haiek etxean nahiko lan bazutenez, hizkuntza denak hartuta abiatu ziren Europara.
 
Lisboako Itunak esperantza sortzen dio Brezigarri, baina aitortzen du 2009a ez dela garairik onena hizkuntza kontuez aritzeko. Nazioartea ez dago hizkuntza gutxituez kezkatzeko, krisia dago guztien gogoan. Garai onak izan omen ziren 1990eko hamarkadan, 2004an estatuak gehitzearekin itxaropena piztu zitzaion, baina orain mundu mailako krisian gaude. Hala ere, baikorra da esloveniarra, 1980ko hamarkadan baino hobeto omen daude hizkuntza gutxituak Europan eta une egokiaren zain egon behar dugu.
 
Junyent katalanak hiztunen erantzukizuna nabarmendu zuen hitzaldian, Wicherkiewicz poloniarrak norbanakoaren estimua eta Brezigarrek hizkuntza politikaren eta diruaren aurretik jarri zuen hiztunen kontzientzia. Norberaren nortasunaz kontzientzia izateaz adibidea eman zuen: munduan sakabanatuta zeuden juduak biltzen hasi ziren Israelen. Joan berriei urtero galdeketa egiten zieten: “Zer moduz moldatzen zara Israelen?” eta erantzuna: “Baliabide gutxi daude etorkinen beharrak betetzeko”. Bigarren urtean galdera bera eta erantzun bera. Hirugarren urtean: “Zer moduz Israelen?”. Erantzuna: “Oso polita da. Etorkin gehiegi dago”.

Frantzia, Errusia eta Grezia okerrenak

 
Tomasz Wicherkiewicz Adam Mickiewicz University-ko Hizkuntza Gutxituen Saileko burua da eta Hizkuntza gutxituak, balio nagusiak. Europako Koloreak hitzaldia eskaini zuen. Poloniarra hasi zen esaten Europa ez dela bereziki interesgarria hizkuntza kopurua kontuan hartuz gero. Munduko pastela erakutsi zuen eta Europako tarta zatia oso mehea zen gainerako kontinenteekin alderatuz; hizkuntza gutxi. Hori esanda, baikor agertu zen Europako hizkuntza gutxituen eboluzioaz. Europar Batasunaren politikak azpimarratu zituen, eta aldiz, Greziako, Errusiako eta Frantziakoak adibide oker gisa nabarmendu.
 
Mugak eta hizkuntzak nola ia inoiz ez datozen bat azaldu zuen, ederki koloreztatutako mapa politikoen eta mapa soziolinguistikoen bidez. Zenbat alditan datoz bat hizkuntza eta lurraldea? Europan behin baino ez. Gure iparraldeko estatu hotz hori da bakarra, Islandia. Lurralderik gabeko hizkuntzak zerrendatu zituen gero: yiddisha, romania, armeniarra...
 
Wicherkiewicz bere amonak hitz egiten zuen kashubian hizkuntzaz aritu zen hizketan. Kashubiana Pomerania eskualdean 50.000 bat lagunek hitz egiten dute. Poloniarrak azaldu zuen nola eskolan debekatuta zegoen hizkuntza, eta hala ere, nola komunitateetan gaur arte babestu duten. Norbere burua estimatzea eta prestigiatzea azpimarratu zituen. Entzule batek galdetu zion hizkuntza baloratzeko zer egin daitekeen: “Gurean turistak konturatzen dira beste hizkuntza bat daukagula, zerbait berezia dugula. Etnoturismoa praktika dezakegu, aniztasuna balio ekonomiko bihur daiteke. Erlijioaren bidez zabaldu dezakegu baita ere hizkuntza, eta familiaren bidez”. Bitxia behintzat bada erantzuna... edo ez hainbeste, kontuan izanda poloniarra dela.