Munduan Madoff bakarra baina piramideak asko

  • Finantzako piramideak aspaldiko kontua dira, gaur ere irauten duena. Baina Egiptoko harrizko famatuen alderantziz, diruzko piramideek bizi laburra edukitzen dute, hondamendiak eraginez. Madoff amerikarrarena izan da garaiotako sonatuena, baina odoltsuagorik izan da.
DRFE
Alvaro Uribe Kolonbiako presidenteak DRFE funts piramidala legez kanpo ezarritakoan izandako protestak.Daylife.com
 
Piramideek aberatsak ez dituzte harrapatzen erortzean, gehienetan bizimodu erosoago baten bila dabiltzanen gainera erortzen dira. Bernard Madoffek 2008ko azaroan agerian utzitako iruzurra horretan zen ezberdina, sosak dirudun adituei desagerrarazi dizkielako. Horregatik, eta egin duen 50.000 milioi dolarreko zuloaren handiagatik.
 
Gainerakoan, piramideak aspaldi asmatu ziren eta itxura ezberdinekin sakonean berdintsu funtzionatzen dute. Gehienetan bezero arruntagoekin, beti merkatuan ohikoak diren etekinen aldean handiak aginduz... eta denbora batez emanez. Piramideok tarteka Euskal Herrian ere azaltzen dira, baina orain artean –Espainiako Forum Filatélico eta Afinsa-ren eraginetik landa– anekdotaren mailan geratu dira. Baina egitura piramidalak nonahi daude munduan, komunikazio globalaren garaiotan gezurra dirudien arren.
 
José Monzó izeneko espainiar batek Pensamiento Sistémico blogean ahalegina egin du egiturok ulertzeko eredu matematikoa garatzen. ¿Por qué colapsan las pirámides financieras? artikuluan batik bat Madoff eta XX. mendeko iruzur famatuena egin zuen Carlo edo Charles Ponzi-renean oinarritu da, baina bien alderaketak balio du hobeto konprenitzeko erori diren edo bizirik dauden piramideak.
 
Ezaguna da egituron oinarria dela bezeroen katea. Alegia, dirua inbertitzen duten bezero berriek finantziatzen dituzte aurrekoek kobratu behar dituzten interesak eta amortizazioak, eta inbertsore berriak erakarri behar dira sarera eten gabe. Etekinok espekulazio hutsaren fruitu direnez, ez da aberastasunik sortzen, alderantziz, hasierako kapital erreala gutxiagotuz doa. Galdera inportantea da: zergatik hondoratzen dira batzuk hain azkar eta beste batzuk beranduago?
 
Monzók eredu matematikoan kontuan hartzen ditu alde batetik eskaintzen diren interesak, bestetik sartzen diren bezero berriak eta azkenik hauen inbertsio kopuruak. Datuok gurutzatuz uste du aurreikusi daitekeela horrelako egitura baten kolapsoa noiz gertatu behar duen. Interesen portzentaiari dagokionez, 1919ko iruzur famatua egin zuen Ponzik hiru hilabetetan inbertitutakoa bi halakotzea prometitu zuen, eta hasieran bezero berriak azkar sartuz lortu zuen arren, laster hondoratu zen, 20.000 herritarren txanponak ke bihurtuz.
 
Madoffek eskaini dituen interesak ez ziren hain harrigarriak, urteko %10-12 ematen zuen txintxo asko. Susmo gutxiago pizten zuen inbertsiogileen artean, eta beste urte batzuetan zutik atxiki ahal izango zuen gaztelua: hilda gero, salda bero. Baldin eta 2008ko krisi malapartatuak desegin ez balio.
 
Madoffen egitura iritsita zegoen, hala uste du Monzók, capital estacionario o comatoso deitzen duen puntura. Hots, urrituz joan arren bezero berriak inguratzen zituenez, oraindik urte batzuetan luzatu zezakeen bere bizia. Hori lortu izan balu, beste piramidegile famatu baten balentria beteko zuen. Ekuadorren 800 milioiko zorrak utzi zituen Jorge Cabrera Roman notarioak bat-batean hil zenean, 200.000 herritarren aurrezkiak. Cabrerak lortu zuen munduaren aurrean lotsakizun bere seme-alabak geratzea eta ez bera.
 
Albaniako 2.000 hildako haiek

Joan den azaroan AEBetako dirudun juduez gain, munduko beste herritar asko bazebilen haserre beren diruen galdezka. Kolonbian Alvaro Uribe presidenteak 17an larrialdi egoera ezarri behar izan du, altxorra galdu duten milaka herritarren haserrea kontrolatzeko.
 
Kolonbiako Indymedian eta honi lotuta Wikipedian irakur daitezke hango iruzurraren xehetasunak. Proyecciones DRFE eta DMG egiturak dira kaltetu gehien utzi dituztenak. DRFEk 6 milioi herritarren 2 bilioi peso (315 milioi euro inguru) desagerrarazi ditu eta DMGk 500.000 pertsonaren 72.000 milioi peso. Hileko %70eko interesak eskaintzen zituzten eta justu erori aurreko hilabetean hileko %150ekoak.

Orain irakur daiteke Kolonbiako egitura horiek narkotrafikoaren diru garbitzeari lotuta zeudela, eta ez da gezurra izango. Dena den, Hego Amerikan behin eta berriro agertzen, indartzen eta hondoratzen dira mota honetako finantz piramideak.
 
Hala ere, guregandik hurbilago, duela dozena bat urte herrialde oso baten hondoratzea ekarri zuten aberasteko sistema piramidalek. Bernard Madoffen eskandaloa gertatu behar izan du europarrak oroi daitezen 1996-97an Albaniako ekonomia txiroa deseginda geratu zela, liskar handietan murgilduta, eta nola edo hala ihes egiten zuten milaka albaniarrez gain 2.000k galdu zutela bizia istiluetan. Euskal Herrian 2.000 galdu balira duela hamabi urte, luzarako marka utziko zuten.
 
Burbuja.info blogean oroitu dute Albaniakoa berrikitan, baina iturri ez-susmagarrien xerkan dabilenak Nazioarteko Diru Funtsaren gunean badauka Albaniako piramideen krisiaz dosierra. 1996an Albania sistema komunista deusezten ari zen abiada osoan. Urte horretan izan ziren lehenbiziko hauteskundeak, Alderdi Demokratikoak %90ekin irabazi zituenak, oposizioaren kexuen artean.
 
Ordurako egitura piramidal bihurtzen ari ziren 1992tik finantzetan hasitako bankuak. Inbertsio funts arautugabe hauek elkarren artean hasi ziren interesen lehian: uztailean Kanberik hilean %10 ematen zuen, irailean Populli hileko %30 agintzen hasi zen, azaroan Xhafferik eskaini zuen hiru hilabetetan kapitala hirukoiztea, Sudek arrapostu eman zuen kapitala bi hilabetetan bikoiztea aginduz. Azkenean, hilabete gutxiren bueltan, Albaniak zituen 3,5 milioi biztanleetatik 2 milioik bizi osoko diruak jarrita zeuzkaten mirakuluzko kontuotan.
 
1997ko urtarrilean egin zuen eztanda hark guztiak. 9an Malvasia funtsak kiebra jo zuen, haren ondoren gehiagok. Gobernuak presaka egitura piramidalak debekatu zituen, herritarrek beren ondasun apurrak salduta inbertitutako dirua behar zuten, liskarrak hasi ziren, agintariek finantziero batzuk arrestatu zituzten baina askoz gogorrago eraso zieten manifestazioetan ateratzen zirenei, komunikabideak itxi zituzten, bi mila hil ziren kaleetan, Italiak eta bestek soldaduak igorri zituzten dena lehertuko zen beldurrez...
 
2005ean istiluak Ekuadorren jazo ziren, baina Jorge Cabrera notarioak ondorengoei utzi zien espektakulua. Notario zaharra 1995eko urrian hil zen Quitoko hotel batean, neska gazte baten besoetan.

Argazki oina: Alvaro Uribe Kolonbiako presidenteak DRFE funts piramidala legez kanpo ezarritakoan izandako protestak. Finantz egitura horrek milioika herritarren 315 milioi euro desagerrarazi ditu. Argazkia Daylife.com-etik dago hartua.

Azkenak
Etorkizunean ere mendien alde

Orain dela hogei bat urte izandako mehatxuak datoz Gipuzkoako mendietara berriro ere, eta ez nolanahiko neurrian, gainera; tamaina eta kantitate handiagoan baizik. Proiektuok –bakarren bat jadanik eraikia; Zubietako erraustegia, kasu– landa-eremuan edota mendian dute... [+]


Migratzaileei hizkuntza harrera egiteko jardunaldiak egingo dituzte Gasteizen

Urriaren 10 eta 11n Gasteizko Europa Jauregian egingo dira Euskalgintzaren Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lankidetzan urtero antolatzen dituzten jardunaldiak.


Iruñeko Ezpala tabernari eraso egin zioten Boixos Nois taldeko ultren kontrako akusazioa artxibatu du epaileak

Iturramako taberna herritarrari eraso egin zioten egunean bertan Iruñean ziren arren, salatutakoan parte hartu zutenik ezin dela frogatu dio epaileak. 2022ko azaroan Ezpala taberna txikitu eta bertan ziren bezeroak jipoitu zituzten Bartzelonako ultrek.


2024-09-26 | ARGIA
Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

Realeko futbol taldeko entrenatzaile Imanol Alguacilek, Nizan, Europako Ligako partiduaren aurretik eskainitako prentsaurrekoan euskarazko hedabideei euskaraz erantzuten ari zela, hainbat kazetariren kexa entzun behar izan du. Duela astebete antzeko egoera gertatu zen... [+]


EH Bilduk, EAJk eta PSE-EEk akordioa adostu dute Osakidetzako lan eskaintzen eredua berrikusteko

Osakidetzako lan eskaintza publikoen eredua "berrikustea" eta kontsolidazio prozesuak "bukatzea" galdatzen duen ekimen parlamentarioa adostu dute hiru alderdiek.


2024-09-26 | Eneko Atxa Landa
Donostiako Zinemaldia 6. eguna
Por donde pasa el silencio


Greba arrakastatsua Nafarroako Hezkuntza Publikoan

Nafarroan hezkuntza publikoko milaka irakasle greba egitera daude deituta ostegun honetan eta mobilizazio ugari iragarri dituzte sindikatuek. Ratioen jaitsiera, plantillak egonkortu eta gainzama arintzea eskatzen dute, besteak beste: "Gobernuari dagokio hezkuntza publikoa... [+]


2024-09-26 | Euskal Irratiak
Baionako Ospitaleko ehunka langile mobilizatu dira lan-ordutegien berrantolaketaren kontra

Euskal Kostaldeko ospitaleko zuzendaritzak aurkeztu duen lan denboraren berrantolaketa proiektuaren salatzeko, intersindikalak mobilizaziorako deia egin zuen asteartean. Berrantolaketa proiektu horrek 2002an sortutako hitzarmena hausten duela diote sindikatuek, besteak beste RTT... [+]


2024-09-26 | Gedar
Ertzain bat Desokuparen parte dela argitaratu dute

Otavio da Silva ertzaina irakasle aritzen da Desokupan, eta emakume gisa dago erregistratuta. Bestalde, badirudi udan bere bikotekidea erailtzen saiatu zen ertzaina ez dutela Poliziatik bota.


Gaza iparraldeko zibil guztiak kanporatzea aztertzen ari da Netanyahu, begirada Libanon jarrita dagoela baliatuta

“Zonalde militar itxia” bilakatuko litzateke Gaza iparraldea, eta palestinar zibil guztiak kanporatzea ekarriko luke. Astebetean joaten ez diren guztiak helburu militar gisa hartu eta hil egingo lituzkete, planaren arabera.


Armen salmenta sekretupean mantentzeko akordioa daukate Israel eta Espainiaren artean

José Luis Zapatero Espainiako presidente zela hasi ziren akordioa lantzen 2011n eta 2014an gauzatu zuten Espainiako Mariano Rajoy eta Israelgo Shimon Peres presidenteek. Publico komunikabideak eman du akordio horren berri.


Sail Ofiziala. 6.eguna
Ihes egin heriotzari, aurrerantz

Izaten da, tarteka, dena loturik dagoenaren sentsazioa. Denetarik-edo ikusteko aukera izanen da Zinemaldian, baita Sail Ofizialean ere, marko baten pean betiere. Ikusi ditugu umore ukitudun batzuk, negarra eragiterainoko dramak, suspenseak, dokumental tankerakoak, baita... [+]


Sara Torres. Potentzia eta desira
“Desirak ez du berezko objekturik: polimorfoa da, eta desbideratzera jotzen du”

Poesia-irakurraldi bat, jendaurreko elkarrizketa bat eta sei orduko tailer bat eskaini zituen orain bi aste Sara Torres idazle eta pentsalariak Gasteizko Artiumen, Trama programaren barruan. Ondoren, eskuzabal eta gertuko hitz egin zidan bere lanari buruz, igande arratsalde... [+]


Eguneraketa berriak daude