Lata nola ireki
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Urte batzuk lehenago, Napoleon Errusiako kanpainan ari zela, goseak frantziar soldadu ugari hil zituen, elikagaiak hain urruti egoera onean iristea oso zaila zelako. Bonapartek 12.000 mila liberako saria eskaini zuen, norbaitek “elikagaiak luzaroan egoera onean gordetzeko metodoa” asma zezan. Nicolas Apperti jakiak berotu eta hermetikoki ixtea bururatu zitzaion, eta harentzat izan ziren dirua eta “Gizateriaren Ongile” tituluak.
1810ean Peter Durand ingelesak asmakizuna borobildu zuen: elikagaiak berotzeko, lurruna irakinaldia baino eraginkorragoa zela erakutsi zuen, eta latorriak Apperten beirazko poteak ordezkatu zituen. Hori guztia, Pasteurrek elikagaien kontserbazioaren inguruko lehen ikerketa zientifikoak abiatu baino 40 urte lehenago.
Metalezko kontserba-latak ziztu bizian zabaldu ziren Europako armadetan. Napoleonen kezka aseta zegoen, jakiak luzaroan irauten zuten, baina nola ireki hain ondo itxitako poteak? 1812ko testu batek dioenez, soldadu ingelesek baionetaz eta labanaz irekitzen zituzten, eta hori nahikoa ez zenean, tiroka hausten zuten metala. 1924an, William Parry britainiar esploratzaileak, besteak beste, txekor haragia zuen kontserba-lata eraman zuen Artikora. Hauxe irakur zitekeen lataren argibideetan: “Goiko aldea ebaki, mailua eta zizela erabiliz”.
Nolatan ez zitzaien bururatu lata-irekitzekoa asmatzea? Latak oso handiak eta pisutsuak zirelako, pareta lodikoak, sarritan burdinazkoak. 1850eko hamarkadan lata arin eta finagoak egiten hasi zirenean, horiek irekitzea errazago bihurtu zen eta orduan hasi ziren ikerlariak horretarako tresna egokiaren bila. 1858an Ezra J. Warner estatubatuarrak lehen lata-irekitzekoa patentatu zuen. Tramankulu ikusgarria zen, handia, astuna, baioneta eta igitai itxura zuena. Xafla okerrak indarrez zulatu behar zuen metala eta, ondoren, tira egin behar zitzaion ertz guztia ebaki arte. Warnerren asmakizunak soldaduen metodo bortitzak baino zauri larriagoak sortu zituen eta, horrenbestez, ez zuen batere arrakastarik izan.
Lata-irekitzeko birakaria, gaur egun oraindik erabiltzen dena, William Lyman estatubatuarrak asmatu zuen 1870ean. Tresnak berehalako arrakasta lortu zuen, eta kontserba-latak asmatu eta ia 70 urtera, populazio osoaren elikadura ohiturak aldatzen hasi ziren.
Ekainaren 20ko osoko bilkuran, herritarren txanda baliatuta, hitza hartu zuen Auzoan Bizi etxebizitza sareak, gasteiztar guztiei errolda eskubidea bermatzea aldarrikatzeko. Etxebizitza sareko kideek PPko zinegotzi Gustavo Antépararen negozioak ere salatu zituzten, eta... [+]
Irungo udal gobernua ez da gai izan 29 urte luzetan alardeari lotutako gatazka konpontzeko… ez duelako nahi izan, beste alde batera begiratu duelako, alarde baztertzailea babestea aukeratu duelako, ausardia politiko falta eta arduragabekeria instituzional itzela erakutsi... [+]
Ostirala da, bero handia egin du gaur ere. Baserriko lanak bukatu ditugu, belarretan egin dugu. Nekatuta, izerditan, berotuta, baina pozik! Denon artean lortu dugu, denok bat ekinda lana hobeto egiten da.
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen zuena. Gorbel arrea eta gorbel gorria izaten ziren eta gu bezalako... [+]
Burujabetzan sakontzeko egitasmoa da Oiartzun Burujabe proiektua, udalaren, herriko ehun ekonomikoaren eta herritarren artean bultzatu dutena. “Oiartzungo herritarrek bertako baliabideak eta produktuak, bertan ekoizten dena erabiltzea bultzatu nahi dugu, kanpoko... [+]
Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe... [+]
Goizean goiz bildu dira ostiralean AZET Etxebizitza Sindikatuko kideak eta Alde Zaharreko auzokideak etxegabetzearen aurrean deitutako auzo erantzunera. Bi ordu baino gutxiagoan adin txikiko seme-alabak dituen familia bat etxegabetu dute Bidebarrieta kalean. Polizia oldartu eta... [+]
Ostiral arratsaldean egindako agerraldian, Etxebizitza sindikatuak elkartasuna adierazi die etxegabetuko dituzten zortzi errefuxiatu familiei, tartean adin txikikoak daude, eta haien egoera salatu du.
Hernaniko San Joan jaietan magrebtarren kontrako eraso gehiagoren berri eman dute Hernaniko Txosna Batzordeak eta Amher SOS Arrazakeriak. Salatu dute herrian asteak daramatzatela "jarrera, gezur eta ekintza antolatu arrazistak" bizitzen, eta ohartarazi dute: "Hau... [+]
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]