Gidaren egileak gaztigatzen du batzuk ez direla horrekin ados eta, haien ustez “giz-” edo “gizon” berdin baita, “jende” proposatzen dutela zentzu neutroan, bai eta baliatzen ere bere eratorri guztiekin (jendarte, jendaki, jendakin...). Erabilera hori, ordea, ez dela handia oroitarazten digu Emakundek.
Alabaina, Lhanderen hiztegian eta esperientziaz ikasi dudanez, zinez baiezta dezaket, artikuluak dioenaren kontra, “jende” ez dela Iparraldeko leku batzuetan bakarrik erabiltzen, baizik eta Iparralde osoan; “giz-”, aldiz, ez dugu ia inoiz aurkituko, generiko gisa, herri tradizioan –Hegoaldean ere ez, bestalde–. Tradizio jakintsuak du erabili, bai generiko gisa eta bai maskulino huts gisa ere, “nire giza”, adibidez, “nire senarra” adierazteko.
Emakunderen jarrera ez da berria, eta Miren Azkarateren “Emakumea eta euskara” 1992ko lanean bermatu zela uste dut. Euskaltzainak akatsak ikusten zizkion “jende” hitzari, esanahi desberdinak dituelako (polisemikoa da) eta, Iparraldeko hitza izanik, ez zuelako batere biderik egin. “Giza-” ere polisemikoa dela aitortu zuen (noiz neutroa, noiz maskulinoa). Baina horri ez zitzaion garrantzi soberarik eman eta “giza-” hobetsi zen, menturaz euskaldunen borondateak neutro egingo zuelakoan.
Geroago, 2000. urtean, Iparraldeko talde feminista batek “jende” erroa proposatu zuen ohizko “giza-”ren lekuan. Eta hori dute hautatu Iparraldeko idazle eta itzultzaile batzuek, baita, Hegoaldeko zenbaitek ere: feministen aholkuei jarraiki zaizkien abertzale ezkertiarrek batik bat. Euskararen establishment, berriz, ezetzean dago beti.
Hizkuntzek beren bidea egiten dutela gogorarazten digu Emakunderen idazkiak. Egia. Gero, delako bideek autopista bilakatzeko joera badute kanpoko bultzakoei esker, Emakunderen aukerari esker, gure kasuan. Guk beste aukera bat egin dugu: “giza” eta “jende” hitz polisemikoen artean, kutsu sexistarik ez duena nahiago izan dugu. Sexistari lehentasuna ematea, gehienen usadioa delako, doi bat inmobilista eta konformista iruditzen zaigu; hizkuntzak etengabe aldatzen baitira, hobe bidezko aldera zirkin egitea, politika-zuzentasunaren beldur izan gabe. Arazoa ez baita zuzentasuna, baizik eta haren zentzuan lortu diren apurrak oso erraz joaten direla atzera. Eta ez zaigu pozgarri Emakunde ere ikustea gutxi batzuek urratu duten xendratxoan oztopoak ezartzen.
Zuzentasun linguistikoa dela eta, Berria egunkarian (VI/22) Jon Urruxulegik dio “jende” hitza eskasa dela eratorriak eta konposatuak egiteko, “gizalege”, “gizatasun” eta horrelakoen baliokide. Alta, hamaika baditugu, gorago aipatuez gain. No problem brother, aski da hiztegi onetan bilatzea.
Baztango inauterietan badituzte hiru egun ospetsuak: Emakunde, Gizakunde eta Orokunde. Emakunde emakumeei dagokie, Gizakunde gizonei; eta inori ez zaio burutzen Gizakundea Orokunde dela. Orokunde bat nahi dugu, hizkuntzan ere, eta “jende” erroak eskaintzen digu. Onartzen badugu, euskarak ez du sufrituko, alderantziz, estetikan irabaziko. Ezetz “jendetasun” baino hitz ederragorik aurkitu berak esaten duen guztia esateko!
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Lurrari, ekoizle txikiei, baserriari eta elikadura burujabetzari lotutako proiektu ugari ari da sortzen Euskal Herrian azken urteotan, kontsumo elkarteak eta baserritarren sareak esaterako. Baina, ez al da kontraesankorra ustezko garai "oparo" honetan proiektu agroekologiko ugarik ateak itxi behar izatea? Edo nekazari asko egoera oso zailean egotea? Ba al dakigu nola bizi diren gure hurbileko ekoizleak?
2018an mugaz gaineko 1.400 milioi bidaia zenbatu ziren munduan, duela 50 urte luxua zena zenbateraino demokratizatu den seinale. “Demokratizatu”, diozu? Lurra planetako hamabost biztanletatik batek bisita ditzake gainerako hamalauak, baina hauek ezingo dute joan bakar haren sorterrira... ez bederen opor usainean. Atsedenezko bidaien koste-etekinen banaketak injustizia neurri bera dauka: turismoak jendeen arteko desberdintasunak handiagotzen ditu.
Debako Arte Eskola itxi dute. 1970ean sortu zuen Jorge Oteizak bere programa kultural eta politikoa martxan jartzeko, baina ez zitzaion esperimentua ondo atera. 80ko hamarkada hasieran bigarren fase bati ekin zion, iazko abenduan udalbatzak ixtea onartu zuen arte. Arte Eskola Bizirik plataformak jardunaldi batzuk antolatu ditu martxoaren 23an, itxiera salatzeko eta aurrerantzean Arte Eskolak hartu behar lukeen norabidea birpentsatzeko.
