Euskarazko irakurketa herri xehearen baitan

Euskaldun zintzoaren etxerako eskuliburua

Iluntzero egutegiari kendutako orritxoa irakurtzeko gonbita egiten zion amona Alejandrari eskaini dio Ana Eizagirre Sagardiak (Usurbil, 1962) Euskaldun zintzoaren etxerako eskuliburua saiakera. Bigarren titulua ere badu liburu honek, azterketaren gaiari lotua: Euskarazko egutegiak eta euskarazko irakurketa espazio pribatuan. 1876-1918. Gipuzkoar gehienek menperatzen ez zuten hizkuntzaz –gaztelaniaz– bideratu ohi zen eskola instruzioa nagusi zen garaira garamatza Ana Eizagirrek. XIX. mendeko azken urteetan hasi eta XX. mendeko aurreneko bi hamarkada hartu ditu tesi honetako ikergaiak. Euzkel-Egutegiyak herri hezkuntzaren eta herri irakurketaren historian izandako garrantzia ulertzeko oso interesgarria da garai hau. Gaztelaniaz alfabetaturiko euskaldunei egokitzen zen erabilitako ortografia, gehienei irakurtzen eta idazten euskaraz irakasten ez zitzaien aldian. Eredutzat ahozko hizkuntza hartzen bazen ere, egutegiok, dotrinak iragarritakoekin eta bertsopaperekin batera, orduko irakurketak ziren. Eta Euzkel-Egutegiya euskaldun zintzoaren eredua osatzen zuten balioen multzoa lortzera zetorren.

Ana Eizagirre sagardia

«Euskaltzaletasunaren zeinu bihurtu zen Euzkel Egutegiya»

Zein da zure azken saio honen muina?

Herri-irakurketaren azterketari eman diot arreta. Zehazki, XIX. mende bukaeran eta XX.eko lehenengo bi hamarkadei –gaztelaniazko alfabetatze eskolatuaren errotze indartsua eman zen garaian–. Eta Gipuzkoan argitaratu ziren euskal egutegiak hartu ditut gaitzat.

Egutegi horietatik, zein nabarmendu zen bereziki?

Luzaroan argitaratu eta irakurle kopuru nabarmena bildu zutenak Euzkel-Egutegiya (1019-1934) eta Euzkel-egutegi txikiya (1910-1920?) izan ziren; mamiz berdinak, “Parrez euskeraz irakurri errez” leloari estuki jarraitzen zioten, batak horma egutegi gisa, besteak sakelako egutegiaren eredua finkatuz. Egutegia bultzatu zuten euskaltzaleen asmoa, euskarazko irakurketa atsegina, gustagarria eta erraza egitea zen; baita herritarren formazio kulturala eta heziketa moral eta erlijiosoa bultzatzea ere. Dena den, azpimarratu behar da egutegi hauek zuten izaera euskaltzalea. Hainbat lan argitaratu zen bertan herritarren euskotar izaera sendotzeko asmoz eta, batez ere, herritarren hizkuntza maila hobetzeko xedez. Euzkel Egutegiyak herritarren euskaltzaletasuna –ahozko zein idatzizko adierazpenean– bultzatzea zuen helburu, baina izan zuen arrakastagatik, eta herritarren ohituretan hartu zuen lekuagatik, berau bihurtu zen euskaltzaletasunaren zeinu.

Zergatik jarri diozu azterketari titulu hori?

Izaera entziklopedikoa zuen Euzkel-Egutegiyak eta familia euskaldun askotan eskuliburuaren funtzioa bete zuen. Horregatik izendatu dut euskaldun zintzoaren etxerako eskuliburu.

ARGIAn egiten dugun kazetaritza independenteak bultzada merezi duela uste duzu?

Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.

Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!

Egin ARGIAkoa

Azkenak