Pasaporte lisergikoak

  • Ezaguna eta komentatua da zine zaleen artean Casablanca filmeko Ugarte pertsonaia, euskaldun deiturako gizajo integrala (marokoarra dirudiena itxuraz; erran nahi baita, euskaldun mestizoa avant la lettre). Filmeko hasierako minutuetan akabatzen duten lehenetarikoa da Ugarte –lehena ez bada–, zineman “esaldidun figurante” izendatu ohi diren horietakoa, hau da, betelana egiten duten atrezzo-gizonen hurrengoa; hutsa ez, baizik eta hutsaren hurrengoa, glamour eta esaldi zirtolaririk batere gabeko pertsonaia funtzional kamutsa.
Harkaitz Cano
Harkaitz CanoDani Blanco
Bere eskasean, ordu txikitako elkarrizketetan joko asko ematen du Ugartek: zinikoenak esan lezake euskaldun bat nekez helduko dela urrunago Hollywoodeko film mitiko baten barruan, eta baikor xaloenak esan lezake, bigarren mailako pertsonaia onik gabe ez dagoela markatik fuerako pelikularik egiterik. Kontuak kontu, funtzio dramatiko garrantzitsua betetzen du Ugartek Casablanca filmeko tramaren garapenean: bera da Ingrid Bergman eta Laszlo pertsonaia Parisera eramango dituen salbokondukto ospetsuen jabe, harekin egin beharra dago iheserako tratua. Apur bat bederen justizia poetikoan sinesten dudanez, beti iruditu izan zait ederra Ugarte (irla, alegia) deitura duen norbait, estaturik ez duen nazio koskorrean izan lezakeena jatorria, berau izatea aduanak arazorik gabe zeharkatzeko pasaporteen jabea, faltsifikatzailea, mugalaria. Esaldi ezagunaren arabera hondarrean beti geratuko omen zaigun Paris hori ezinezkoa litzateke Ugarterik gabe (esan zuen baikor xaloenak).

Jolas zinematografiko-genealogiko inozo samar honi jarraituz, abizen euskalduneko beste pertsonaia bat (hau ere erabat bigarren mailakoa) topatu nuen berriki Viaje alucinante al fondo de la mente filmean, bestelako pasaporteak ematen zituena hau. Viaje alucinante… subkontzientean barrena eta kontzientzia egoera paraleloen bila ertz-ertzean dabilen ikerlari bati buruzko istorioa da. Bere buruak egoera mental berri hori lor dezan, era guztietako substantziak hartzen ditu ikerlariak, eta Mexikoko indigenek erabiltzen duten edabe haluzinogenoa da, itxuraz, falta zaion osagaia. Nork errazten dio ikerlariari edabe haluzinogeno horretarantz doan bidea? Asmatu duzue: hementxe da Ugarte berria, Eduardo Eccheberria (sic) izenekoa. Berau izango da indigenekin egin beharreko akelarrean bide erakusle eta itzultzaile lanak egingo dituena. Honenbestez, Ugarteren pasaporteak ahalmentzen duen bidaia fisikoaren oso ezberdina da Eccheberriak posible egiten duen hau, muturrerainoko bidaia lisergikoa. Hemen ez dago ez Paris ez Paris ondorik, bai ordea, muga fisikoez gaindiko bidaia berri baterako gonbite xamanikoa.

Ugarte eta Eccheberria, kontrajarririk biak, bi bidaia eredu legearen ertzean. Lehena gerraren eta politikaren bidez lor daitekeen herrialde liberatu bateranzkoa, beti balizkoa den lurralde eta askapen bateranzkoa, herrialde fisiko bateranzko ihesa irrika arazten digu Ugartek. Oso bestelakoa da Eccheberriaren bidaia, fikziozko errealitate baterakoa, indibidualista eta berekoia: buru barruan gertatzen den bidaia eta liberazioa. Ugarteren jarraitzaileak begitantzen zaizkit zementuzko herri fisiko eta ukigarria aldarrikatzen dutenak: gerra galduak borrokatzen jarraitzen duen herri nekoso, apika anakroniko, goberna ezina, frustrazio eragilea. Eccheberriak berriz, Lisergiako Erreinua eskaintzen digu, herrialde cyber-komantxe, isilpeko sortzaileen sabotajez betea, haluzinatua. Antzerkia eta ez antzokia.

Fikzio batean bizitzea leporatzen digutenean setati saiatzen gara datuen eta diskurtsoaren bidez hori gezurtatzen. Ez ote da fikzio hori besarkatu eta haren baitan harro bizi garela aldarrikatzeko garaia heldu?

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude