Euskal Herritik begiratuta, aldiz, esperientzia horrek guztiak mereziko luke hemengo alderdi boto zale amorratuek eskaini nahi dioten baino arreta handiagorik; izan ere, 2004-2008 zikloa ez da edonolakoa izan Euskal Herrian, ezker eskuin eta gora zein behera begiratuaz: Anoetatik hasi eta hortik aurrera egindako bidean, Uztaritze edo Iruñea, Zapatero zein Sarkozy, Ibarretxe eta Sanz, bada zeri erreparatu eta zer aztertu, nahi izanez gero. 
 
Kontua da hauteskundeen lasterketan sartzeko irrikan diren zenbaitzuk ez dutela hausnarketa handirik egin nahi, eta batez ere ez dutela prozesutik ateratzen diren ondorioekin konpromezurik hartu nahi, lehengoan segitzeko prest daudelako. Oso deseroso egingo litzaioke gaur NaBairi, adibidez, aurreko hauteskundeetako Nafarroako Gobernu “aldaketa” PSOErekin konpartituaren inguruko kapitulu hura gogora ekartzea; edota PNVri begien aurrean jartzea PSOErekin batera prozesuan zehar izan duen jokabidea. Baina hemen plazaratzen den arazoa ez da birkokatze elektoral ingurukoa soilik. Askoz sakonagoa da eta urrunago doa. Kontua da azken finean prozesu horretan benetako gako politikoak mahai gainean jartzera heldu zela, eta une horretan bertan biluztu zela guztion begien aurrean gatazka luze honen benetako arrazoia eta benetako soluziobidea: euskal herritarroi erabakia emateko moduko marko politiko zehatz, gauzagarri, egingarri eta lorgarriaren inguruko akordioaren beharra. Baina gobernuak ezetz esan zion, eta honen lagunek amen gobernuak esandakoari. Eta hor hasi zen biharamuna.
 
Paradoxa handi bi planteatu dira prozesu hautsi horren ondorenean: lehena, ezker abertzalearen aurka piztu den paroxismo errepresiboa; ondo pentsatuz gero, soluziorako bidean proposamen politiko hain neurtua, zehatza eta landua aurkeztu duen agente politikoa laudatu, zaindu eta bultzatu egin beharko litzateke, prozesu berri baten lorpenera begira.
 
Bigarren paradoxa hauteskundeetarako deialdiarekin batera planteatu da: gobernu espainiarrak ezker abertzaleko edozein aukera legez kanpo utzi eta zigortzeko jarrera indartu duen une berean, “erabakitzeko eskubidearen alde” agertu den pertsona ospetsu batzuen plataformak eskaini diguna; edonork espero zezakeen, baldintza hauetan, erabakitzeko eskubide hori estu-estu lotuko zutela plataforma kideek hauteskunde-baldintzetara, nahitaez berauetara joateko baldintzatzat hartuaz aukera guztien berdintasuna, “denok ala inor ez” formulaz baliatuz. Baina ez da horrela izan, ez. Erabakitzeko eskubide hori ad calendas uzten denean, are okerrago gertatzen da, apartheid bortitz eta anker honekin nolabaiteko bateragarritasuna agertzen duen proposamen zehatz eta deitura ezaguna duena bultzatzen dela era horretan, paisaia errepresibo neurrigabe eta nardagarri hau “udaberritzerik” balego bezala.
 
Bi paradoxa hauek badute loturarik: batak zein besteak atzera egiten duela egoeran, zigorrera edota bazterketara jotzen dutenean. Hortik ez dator soluziorik, hori ikasteko sobera esperientzia izan dugu azken urteotan. Horrez gain, aurreko prozesuak utzi dituen emaitza baikorren artean badugu bat argia: euskaldun guztion hitza eta erabakia oinarrian jartzen duena, lurraldetasun osoa errespetatuz eta aukera guztiak, independentziarako bidea barne, gauzagarri bihurtuz.