101 ate, 101 atari, azeri dantzaren bidean
- 101 ate eta 101 atari. 101 aukera axeri dantzako sokamutilak ezkutatzeko eta agertzeko. Ehizakia oharkabean harrapatzeko hormako txuloetan sartu-irtenean dabilen zirauna bezala. 101, eta denak diferenteak. Haritz eta gaztain egurrezko Erdi Eroko atetzarrak zein altzairuzko errezelaz babestutakoak; azulejatu ederreko bebarruak gordetzen dituztenak nahiz pintura ezkatak zintzilik dituen ezkaratzen mugak. 101 sarrailatzulo ditu Hernaniko Kale Nagusiak.
“Katedral batek adina balio duen karrika”
"Hernanik ez dauka monumenturik baina paisaia miresgarria dauka eta katedral batek adina balio duen karrika. Hernaniko karrika nagusia" idatzi zuen Victor Hugok. Guk esaldi hori zukututa atera dugu Kale Nagusiak utzi digun inpresioa: Hernaniko Kale Nagusikoa paisaia miresgarria da.
Gudarien enparantzan hasi, Kardaberaz kalean behera egin eta Kale Nagusian gora Gudarien enparantzara. Hori da Hernaniko azeri dantzak egiten duen bidea, eta gure proposamena. Bistan denez gaurkoa ez da kirolerako gonbitea; pasiera honetan ez duzue izerdirik botako non eta ez duzuen zapatu arratsen batean egiten.
Alde zaharreko enkantua
Goizeko lanbro-langarrak disdiratsu eta garbi utzi ditu kaleak. Haurrak etxe atarietan egiten dute juntadizoa bakarrik ez joateko eskolara. Amonak bistaratu dira ezkaratzetatik kapazua hartuta. Profesional presatiak ere badabiltza kalean barrena. Dena oreka eta harmonia iruditu zaigu lipar batez. Gure debilidadea dira alde zaharretako kaleak.
Idi orgaren karrankan Hugok di-da aletzen du Hernaniko ondarea: "eliza arrunt bat –Pompadour estiloko portiko aberatsa duen arren– eta udaletxe ezdeus bat". Gudarien enparantzan hasiko dugu txangoa. Pompadour estiloaren ezaugarria denentz ez dakigu baina atentzioa eman digu portikoaren goialdean dagoen aurpegiak, "haserretutako kalabaza" dela ebatzi du argazkilariak. Udaletxea ez zaigu 'ezdeusa' iruditu. Ez dugu idazle frantsesak ikusitako eraikin bera ikusten. Izan ere herriko etxe zaharra egun batean lur jota gelditu zen. "Zori gaiztozko gerra zibilla sortu zalako meriyo" jazo zen hori herriko seme Txirritak esango lukeen moduan. 1875ean, bigarren karlistadan, lehergaien biltegi bihurtu zuten udaletxea eta karlistek Santiomenditik botatako granada batek arkuak ez beste guztia eraitsi zuen.
Kardaberaz kalean behera taberna mordoa eta etxe dotore batzuk ere ikusi ditugu. Ederrenetakoa Portalondo etxea, Jentildorre ere esaten zaiona.
Ziaboga eta bigarren luzea
Zinkoenean buelta hartu dugu, automobilei txopa erakutsi eta Kale Nagusian goiti abiatu gara. Victor Hugoren uharan: "Dena erliebezko armarriek, bitxi-balkoiek, atari jaungoenekoek apaindua, egun almenen ordez amatxi-loreak dauzkan borta hondatu batek itxia, liburu bikaina dugu non irakurri, orrialdez orrialde, etxez-etxe, lau mendetako arkitektura" Ernani antzezlanaren egileari Hernanin gehien gustatu zitzaiona Kale Nagusia izan zen.
Kontuan izanda Pasaian laketu zen idazleak hitzok 1843an jarri zituela, esan dezakegu, gutxienez, bost mendetako arkitektura eta historia irakurtzeko liburua dela Kale Nagusia. Eta irakurketa modu askotara egin daiteke; egin daiteke poliki, detaile txikienetan plazer hartuz; eta egin daiteke jauzika, han-hemenka geldituz. Irakurketa gidatua ere egin daiteke, eraikin 'garrantzitsuenek' izena eta garaia zizelkatua baitute atarian, lurrean jarritako kolore gorrixkadun harlauzatan. Guri atentzioa eman digu Torretxeak, aurrealde bel-beltza duelako eta leihoetatik isekitako arropen koloreak nabarmendu egiten direlako haizearen kulunkan.
Rioja eta abiapuntu den helmuga
Rioja Kale Nagusian dago eta Kale Nagusia Riojan. Kale Nagusitik Rioja tabernara sartu eta harunzkalderaino joanez gero Kale Nagusia izango duzu parez-pare. Vicor Goikoetxeak egindako horma-pintura da. Kale Nagusira parez-pare irekitako leihoa ertzean Hernaniko Kronika egunkariaren alea duela.
Ostatuan ohiko bezeroak eta tabernariak zeingehiagoka dialektikoan ari dira, elkarri adar-joka. Herriko Errugbi taldea dute hizpide. Denboraldi bikaina eginagatik ezin izan dute balentria burutu; maila gorenera igotzeko kanporaketan El Monte Ciencias Sevillako taldea gailendu zaie.
Rioja tabernatik berehalaxe dago Gudarien plaza. Ibilbidea hasieran da berriz, Hernani guztia dugulako oraindik ezagutzeko.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Bermeora, Zumaiara eta Leitzara etorritako bisitariei galdetu zaie ea zer iritzi duten euskararen inguruan, eta bisitarien %95ak erantzun du ez duela inolako arazorik izan euskararekin. Askok estimatu dute tokiko hizkuntza ezagutzeko aukera eta batzuek esan dute herri horietara joateko arrazoietako bat dela euskara. Aldiz, gurean, Game of thrones-en sukarrak eraginda, turismo eragileak euskara ezkutatu nahian dabiltza. UEMAk bideratu ditu hiru inkestak hiru herrietan eta Miren Segurolari egin... [+]
Nafarroako Behe Erriberan euskararen irakaskuntzak lau hanka ditu: Argia Ikastola 230 ikaslerekin, A eredua (euskara ikasgai duela) ikastetxe publikoetan 910 ikaslerekin, AEK 60 ikaslerekin eta Hizkuntza Eskola 28rekin. Daniel López Moreno euskaltzaleak argi du A eredua bultzatu behar dela eskualde honetan, hori izan daitekeelako euskararentzako sarbide eraginkorra.
Irakasle erretiratua, Tuterako Beterri peñako kidea, Geroa Baiko militantea eta euskaltzale sutsua. Bere hiru semeek Argia Ikastolan ikasi dute. Azken zortzi urteotan Tuterako Olentzero izan da. Hori aski ez eta inguruko herri eta ikastetxeetan ikazkinarena egiten du pozarren.
“Beterri peña, euskaldunen eta euskaltzaleen topagunea da Tuteran. Abesbatzak eta txistularien saioak izaten dira, edo haur txikientzako emanaldiak. Oso jator ari dira lanean, eta gainera, erreleboa lortzen ari da 25 urte inguruko gazte kuadrilla gogotsu bat sartu delako. Bazkide gehiago ezin da egin goraino dagoelako betea eta jaietan mundu guztia hara joaten da. Bitxia da ikustea nola eskuindarrak ere arazorik gabe ikurrinaren azpitik pasatzen diren tabernara sartzeko”.
“Hemengo jesuitei edo mojen eskoletakoei kritika egin behar diet: Nola liteke euskara ez balego bezala aritzea? Eskolatik aterako dira jakin gabe Goikoetxea zer den edo bat-bi-hiru kontatzen jakin gabe. Gutxieneko bat behar da, ez soilik A ereduan, G ereduan ere bai. Abesti batzuk, ezagutza minimo batzuk… Derrigorra beharko luke izan Nafarroa osoan. Ingurua ezagutzearen barruan sartzen da”.
Ikusezin zaigun izebergaren zatia azaleratzeari ekin dio Eragin Bilbo mugimenduak. Gazteen ikuspegitik, instituzioek ezarritako politikek sortzen dituzten albo-kalteen berri emateari, hain zuzen. Hiriburu bizkaitarra ardatz hartuta jendartean kontzientzia garatu nahi du Eraginek, Bilboren alde prekarioa ere postaletan ager dadin.
2019ko lehen hiruhilekoan ia 90.000 maliarrek etxetik alde egin behar izan dute, Maliko ipar eta erdialdean aspaldi errotua den biolentziatik ihesi. 2013tik hona, zonalde horretan daude barreiatuta Nazio Batuen 15.209 militar eta polizia eta AEBetako tropa eta mertzenarioen kopuru ezezaguna.
