Barajasko atentatuaren ondoren, Batasunak ETAri su-etenari eutsi ziezaion egindako eskaera berritzailetzat jo du batek baino gehiagok. Zuk zeuk?
Mundu horretan mugimenduak daude, antza. Horiek jarrera aldaketa eragitea besterik da ordea. Otegik edo Diez Usabiagak bake prozesu bat ezin dela bonbekin garatu diote, nahiz eta hori esan ostean ohiko diskurtsoa gehitu. Alabaina, egundaino ez bezala, eztabaida ageri da, lehen ez zen horrela. Eztabaida sortzea, hauek kanporatzea eta kontraesanak agertzea ona da. Orain arte erabat jarraitzen zioten ETAri, edota horrela ez bazen, kontrakorik ez zen inon ageri. Egun mugimenduak antzematen dira, zoritxarrez, gauzatu gabeak.
ETAk su-etenari eusten diola esan zuen azken agirian.
Eta agiria oso txarra da. Txarra zentzu guztietan, eta bereziki ETAk egoeraren tutelajea egiten duelako eta egingo duela argi eta garbi uzten duelako. ETAk «geure gain hartzen dugu erasotzeko eskubidea, baldin eta estatuak ez dakit zer...» dio. Hori Batasunaren flotazio lerro erdi-erdian jotako torpedoa da, datu objektiboa da. Batasunak prozesuan bi errail zabaltzen zirela esan zuen Anoetan, eta politikari buruzko errailean ETAri ez dagokiola hitz egiterik. Otegiren diskurtsoaren apustua zen hori, ETAk erabat deuseztatu duena. Batasuneko kideek anabasa eta zorabioa dutela? Ez naiz harritzen. ETAk esaten eta egiten duena ikusita, ez dute zer esanik erabakitzeko unean.
Espainiako Gobernua eta Zapatero bera nola daude uneon?
Egoera politikoa oso delikatua da. Demagun, Espainiako trantsizio demokratikoa izan zela egoera normala: arazoari aurre egiteko ETAren aurrean batasun demokratikoa zegoen, alegia. Uneon, aldiz, elementu ezberdin bat dago: PPren estrategia. PPk egoerari probetxu atera nahi dio, bere ustez Espainiako Gobernua da prozesuaren eta egoera politikoaren erruduna. Jarrera horrek Gobernuaren edozein mugimendu baldintzatzen du.
Batzuek diotenez, prozesuan gertatuak PSE utzi du bereziki gaizki paratuta.
Nik ez dut sentsazio hori. Gobernuak eta euskal sozialistek egin duguna, eskubidez eta obligazioz egin dugu. Hau da, bake prozesua aurrera ateratzen saiatu gara. Ez bada aurrera egin ETAk bonba bat jarri eta bi pertsona hil dituelako da. Ez dut batere barneratua PSE gaizki paratuta atera izana. Halaber, ez da zuzena Zapateroren aurretik ibili garela esatea, ezta alderantziz ere. Zapatero ez da PSEren atzean ez aurrean ibili. Prozesuari buruzko ikuspegi ezberdinak daude, bakoitzak ordezkatzen duen esparrutik eginak. Zapaterok PSE baino zuhurrago jokatu ote duen? Ez. Ez dadila uste oker hori zabaldu, ez da zuzena eta.
Badago beste uste edo pertzepzio bat: alderdien erraila ETAren eta Gobernuaren artekoa baino haratago joan zela.
Baliteke. Alderdien artean kontaktuak izan ziren, gutxi gorabehera ofiziosoak, diskretuak, elkarrizketen markoa planteatzeko edo mahaiaren metodologia zehazteko, betiere mahaia biolentziarik gabe abian jarriko zela ulertuta. EAJk, lehendakariak, guk geuk eta ia denok hobetsi genituen premisa horiek. Areago, metodologiaz gain, akordioek transbertsalak izan behar zutela eta inork ezin zuela ezer inposatu hobetsi zen. Baina, udaldian, Espainiako Kongresuaren baimenarekin Zapaterok ETArekin kontaktuak hasiko zituela aditzera eman zuenean, kontaktuak ez ziren eman, eta alderdien mahaiaren inguruan ETAren interferentzia hautematen hasi zen.
Zein eratan?
Esate baterako, Batasunak presoen gaia prentsara atera zuen. Prozesua hasi zenetik behin ere aipatu ez zuena. ETAk, berriz, komunikatuen bidez eta barne agirietan alderdien mahaiari buruzko gogoetak plazaratu zituen. Anoetako teoriaren arabera, ez dagozkion kontuetan sartu zen ETA. Eskemak nahasten hasi ziren eta gainbehera azkartzen.
Joanak joan, batzuen ustez alderdien arteko zubiak ez dira erori.
Zubiak erori dira, Kwai ibaiaren gaineko zubia erori zen bezala. Ez dago prozesurik, ez ofizialik ez ofiziosorik, ez kontakturik ez elkarrizketarik. Berba batean ez dago horretarako egokierarik.
Justizia esparrura pasako gara. Zer deritzozu Ibarretxe lehendakariaren auzipetzeari?
Lehenik: lehendakariaren auzipetzea antzinako Batasuneko Otegi, Barrena eta Petrikorenarekin Ajuria Enean izan zuen bileraren ostean etorri da. Batasuneko kideen eta Patxi Lopez eta Rodolfo Aresen arteko bileraren ostekoa ondoren etorri da. Eta buruzagi nazionalista batzuk bigarren bilera hau ezkutatzen tematzen diren arren, hauen aurkako akusazioa indarrean dago. EAJko batzuek ez dituzte bi auzipetzeak neurri berarekin neurtzen. Bigarrenik: Ibarretxe lehendakariari desobedientzia delitua egotzi zaio, Lopez eta Aresi, berriz, Batasunarekin kolaboratzearen delitua. Ez da bilera horiek debekatzeko inongo agindu judizialik izan. Areago, Lopez eta Aresen kasua larriagoa da, bilera egiteko Garzonen baimena izan zutelako. Harrigarria da oraingo epaileek egin duten interpretazioa. Eta ez dut zalantzan jartzen legalitatearen arabera egina izatea, baina legeek interpretazio ezberdinak dituzte, hau da, begiratzen den kristalaren araberakoa. Epaileek erabili duten kristala ez dator une politikoarekin bat.
Bilboko Justizia Jauregiaren aurrean Ibarretxeren aldeko sostenguzko ekimena nola ikusi duzu?
Ez dut ulertzen euren eskubideak erabiltzen dituzten herritar -antzinako Batasuneko kide- batzuekin bilera izanagatik lehendakaria auzipetzea. Baina epaitegiaren aurrean erakutsitako jarrera oso okerra da, EAJk modu horretako omenaldiak eta kontzentrazioak egiteak ez du jarduera politikoa batere laguntzen. Eszenifikatu dutenak Zuzenbideko Estatua zalantzan jartzen du.
18/98 auzian eta Batasuneko kideen aurkako auzibideetan Garzon epailearen jarrera aldaketa ikusi bide dute batzuek.
AEBetara joan aitzineko eta etorri ondorengo Garzonen jarrera aldatu dela dirudi. Baliteke. Orduan, ezker abertzalearekin zerikusia zuen oro, izenik eta abizenik kontutan hartu gabe, ETAren barruan zela zioen. Nahiz eta autoak poliki irakurtzen badituzu, kasu konkretuak ondo bereizten dituen: Egunkaria eta Haika-Segi auziak, kasu. Gerora egin dituen erreflexioetan ez du hori gezurtatu, baina ETAren barruan eta kanpoan izan daitezkeenak zehazkiago bereizi ditu. Garzonen oraingo jarrera honek egoera argitzen laguntzen duelakoan nago, eskuin espainiarrak -judikaturako sektore batzuek lagunduta- duen estrategia ageriago uzten duelako. PPren nahia Euskadin gertatzen den guztia kriminalizatzea da, ez bakarrik ezker abertzalea, baita nazionalismo demokratikoa eta alderdi sozialista ere. PPk, komunikabide batzuen laguntzaz, jomuga eta bidea seinalatzen dizkie epaileei. Auzitegiak etengabe baldintzatzen eta behartzen ditu. PPren pentsamendu bakarrarekin bat egiten ez duena susmagarria da.
Konferentzia Episkopaleko presidente Ricardo Blazquez kritikatu du PPk, honek Bilbon deitu zuen manifestazioaren karietara. Zer iradoki dizu kritikak?
Blazquez jauna Konferentzia Episkopaleko buru izendatu zutenean, guk arintze moduko bat hartu genuen. Cañizares eta Rouco Varela hautagaiek jarrera politiko eskuindar eta atzerakoiak defendatzen dituzte. Blazquez jauna, Gobernuarekin diferentzia serioak izanda ere, lasaitasuna eta neutraltasuna gordetzen saiatu da, harremanak nahiko ondo gauzatzen ari dira. PPk, alderdi eskuindarra eta konfesionala, Konferentzia Episkopaleko presidentearekin tirabirak ditu orain, eta kontramanifestazio bat deitzeaz akusatzen du. Gainera gezurra da, Bilboko manifestazioa Madrilgoa baino askoz lehenago deitua baitzen. Zeren kontrakoa egina zen deia? Bidean ez zegoen beste manifestaziorik. Izatekotan Ermuko Foroko eta Manos Limpiasekoen manifestazioa izan da Blazquez gotzainak deitutakoaren kontrakoa. PP traizionatua sentitzen da, orain gutxi arte gotzainak aliatuak zituelako. Madrilgo azken manifestazioan ez dakit gotzainak egon diren, baina ekuadortarren hildakoen alde egindakoan ez zen gotzainik izan. Adierazgarria eta bitxia, ezta?
Iñaki de Juanaren auziaz zure iritzia jaso nahi nuke amaitzeko.
Auziak ez du zer ikusirik prozesuarekin. ETA beti harro agertu da kide guztiak bere esanen menpe daudelako, ez dagoela irtenbide pertsonalik hartzerik adierazi ohi du. Baina, dirudienez, Iñaki de Juana bere kasa ari da, erabakia oso pertsonala izaki, ETAren diziplinaz kanpo. Bitxia da, de Juanak Auzitegi Nazionalean deklaratzean erakutsi zuen jarrera ez zen Txapoterena edota Iñaki Bilbaorena bezalakoak izan, hauek jarrera oso gogorrak izan zituzten biktimekiko, Eduardo Madinaren kasua, barne.
Bake prozesuan eraginik izan al du zure iritziz?
De Juanaren gose grebak prozesuaren egoera txartu du. Hiltzeko prest dagoen pertsonak ez du ezertan laguntzen, eta are gutxiago Estatua. Honen administrazioaren ardurapean dago. Espetxeko arduradunek ahalik eta modu onenean bizirik mantentzearen aldeko ahalegina egin behar dute. De Juanaren gose greba ETAren agindupeko estrategia izan gabe ere, kausaren aldeko martiria izango da. Batasunaren gogoaren aurka izanda ere, denok ezagutzen ditugun sektoreak gose greba bere interesetarako erabiltzen ari dira. Entzutegi Nazionalean gauza harrigarriak gertatu dira, auziko ez diren epaileek esku hartu eta osoko bilera bat eskatu zuten, de Juanaren espetxealdia leunduko duen erabakia hartzearen beldur. PPren eskua egon da horren guztiaren atzean. Eta herritarrak nahastu egiten dira, epaileek zuzenbide estatuari eusten zioten bitartean Gobernuak legea saihestu nahi duela dirudielako, Gobernuak de Juana etxera bidali nahi duela. Eta ez da horrela inondik ere. 12 urteko zigorra ipini zuten hiru epaileek berek De Juanaren egoera birplanteatu zuten. Berberek espetxe leuna ezarri nahi zioten. Iñaki de Juanaren kasuaren inguruan irudi faltsua zabaldu da.
