Manu Agirrek, Bilbon bizi den ataundarrak, 2005eko abenduan, sei egun egin zituen gose greban itsuek euskaraz irakurtzeko duten eskubidea aldarrikatzeko. Jaurlaritzaren eta ONCEren arteko akordioaz ezkor ageri da, horre- ez baititu itsuen gabezien oinarrizko beharrak asetzen. Gainera, Agirre beldur da hitzarmena ez ote den bere horretan geratuko: «Azken batean, liburu kopuru jakin bat brailleratuko da eta kito. Hor ez dago ez aurrera egiteko konpromisorik ez eta euskaraz argitaratzen den informaziora iristeko modurik. Euskaraz argitaratzen den orotik erabat baztertuta gaude. Hitzarmeneko proiektua epe jakinekoa da, ez dago proiektu iraunkorrik».

Igone Etxebarria Euskara Sustapenerako zuzendaria da Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzan eta hala hitz egin digu hitzarmenari buruz: «2006ko udan itxi genuen hitzarmena. Dena den, aurtengo proiektua da, izan ere guk 2006. urtea ez daukagu itxita. Orain egingo dugu horren jarraipena eta aurrerantzean aztertuko dugu ea zer segida emango diogun hitzarmenari. Oraindik orain, ezin dut agindu liburuen itzulpenek jarraipena izango ote dutenentz, borondatea badugu».

Agirreren gose greba hari esker, ikusmen urritasunak dituztenen eskubideen hutsunea agerian geratu zen. Agirreren aburuz, «plazaratutako egoeraren larritasuna onartu dute eta bere bidea egiten hasiak dira. Dena dela, badakite erantzuna eman behar zaiola, baina ez dira horretarako gai, borondaterik ez dutelako».

Etxebarriak, Euskara Sustapen zuzendariak, arazoaren berri badutela adierazi du: «Guk egindakoa nahiko izango ote den ala ez? Batzuentzat ez, beste batzuentzat bai. Gizarteko premiak ikusita, agian, batzuentzat gehiegi da, beste batek, ordea, esango du oso gutxi dela. 100 liburu izan beharrean gustatuko litzaiguke 1.000 izatea eta gainera denak aldi berean braillera eta ahots sistemara pasatzea, baina heltzen gara heltzen garen lekura. Gutxiago garelako geratzen gara bidean eta herri aurreratua garelako egiten ditugu urratsak, baina gure neurrikoak. Gure esku dagoena egiten dugu».

Manu Agirrek agintarien ezjakintasuna eta utzikeria salatu ditu ezeren gainetik. Ezin du ulertu nola Eusko Jaurlaritzak hiritarren eskubideak betearazteko bitartekoak ONCEren esku uzten dituen. Bide batez, euskararekiko konpromiso eza leporatu dio itsuen elkarteari: «Nola liteke diru publikoa, guztiona den dirua, edonoren esku uztea ez badago euskararekin konprometituta? ONCEk ez dauka inolako interesik euskara bultzatzeko eta ezerk ez du behartzen hori horrela izan ez dadin. Gainera, ONCEri ez dagokio euskara suspertzea. EAEko hiritarren eskubideak bermatzea ez dagokio ONCEri, herri administrazioei baizik. Erabakiak hartu behar dituztenek ezjakintasun hain oinarrizkoa badute, kezka, amorrua eta lotsa sentitzen dut».

Igone Etxebarriak ezintasuna daukan jendearentzat gauzak eskuragarri jartzeak duen garrantzia aipatu du, baina «gu ezin gara heldu jende horrengana. Ez dakigu itsuen premiak zeintzuk diren, horregatik jotzen dugu ONCEra, beraiek esango digute zer premia dauden».

Claudio Congosto ONCEko Bizkaiko zerbitzu burua da. Congostok aitortu du hasiera batean aurreikusitakoa ez dela bete eta hitzarmena gauzatzea ez dela batere erraza. Hori bai, prozesua abian jarri dela azpimarratu du eta zailena, oinarriak jartzea, jada, erdietsi dela. Bi atal ditu prozesuak, bata liburuetako edukiak ahots bihurtzea, digitalizazioaren bitartez egiten dena. Bestea, liburuen transkripzioa braillera.

Ahots sistemari dagokionez, lehenbiziko pausoa grabaketak egitea da. Ordenagailura konektatutako mikro baten bitartez MP3ko artxiboetan grabatzen dute. Ondoren, Daisy sistemaren bitartez, artxibo horiek CDtara kopiatzen dituzte. ONCEk lan hori guztia egin duen enpresari CDak erosten dizkio eta itsuen esku utzi. Ordu kopuruaren arabera CDen salneurria desberdina da.

Liburuak braillera transkribatzeko berriz, Euskal Herriko bost argitaletxerekin akordioa dute. Argitaletxeok liburuak euskarri informatikoan ematen dizkie eta ONCEk Quit Braille programarekin transkripzioak egiten ditu. Transkribiturikoa ordenagailura bidaltzen da eta handik inprimagailu berezietara, brailleratze prozesua osatzeko.

ONCEren eta Jaurlaritzaren arteko iazko akordioa ez da bete eta ONCEk diru gehiago beharko du hitzarmena bukaerara eramateko. Ez du ONCEk arazorik izango, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak falta den dirua jarriko baitu.

Congostok dio euskarazko liburuen eskaera badagoela, baina txikia: «ONCEn, euskaraz irakurri nahi dutenen irakurle kopurua murritza da. Beharbada eskaintza handitzen bada eskaria ere handituko da. Oraindik orain, euskaraz ahots sisteman 300 liburu inguru daude eta braillez idatzita gutxiago. Gure liburutegia euskarazko liburuz hornitu nahi dugu eta Eusko Jaurlaritzak asmo bera du. Gaztelaniaz 4.000 liburu badaude, euskaraz 1.000 egon daitezen da xedea, nahiz eta gaztelaniazko irakurle kopurua askozaz ere handiagoa izan. Hau da, berdin da gaztelaniazko irakurleak 4.000 eta euskarazkoak 30 izatea. Horretarako bidea eraikitzen ari gara».

Zein liburu euskaratu erabakitzeko hainbat iturri hartzen dute kontuan. Batetik, ONCEko kidea den euskal filologo batek merkatua aztertzen du; besteak beste, Durangoko Azokan bertatik bertara ikusten du zein diren libururik salduenak. Bestetik, Elkar argitaletxearen dendetako liburu irakurrienen zerrenda ere kontuan hartzen dute, baina, batez ere, itsuen eskakizunak dira garrantzitsuenak euskaratzeko garaian: «Gure liburutegiko erabiltzaile batek liburu bat eskatzen badu edota liburu zerrenda osatzen badu horrek du lehentasuna» azaldu du Congostok.

Manu Agirrek, irakurtzeko eskubidea aldarrikatzen duelako, ez du uste intelektuala denik; gizon arrunta baizik. Alabaina, ez du onartzen batzuen utzikeriaren ondorioz berak irakurtzerik ez izatea: «Nik muga batzuk ditut, baina eskatzen dudana da, ez niri esatea zein arazo dudan, baizik eta dauden baliabideak, baldin eta erabilgarriak badira, erabili ditzatela nire arazoa leuntzeko, beste leku guztietan egiten den bezala».