Leurtzako urtegiak
Automobila aparkalekuan utziko dugu. Bertan dago informazio gunea eta urtegiaren inguruan egin daitezkeen ibilbideen berri zehatza jakin daiteke, baina sasoi honetan itxita topatuko dugu. Guk osatuko dugun ibilbidean urtegiei bira emango diegu. Erraza, laburra eta ikusgarria da. Haurrekin egiteko aproposa.
Ibilbidea arrasto txuri-berdeekin markatua dago. Bidean, zenbait interes gune daude. Berdez pintatutako zutoinek jakinarazten digute puntu interesgarri horiek non dauden. Guztira 10 interes gune dira.
1go interes gunea: ibilbidearen hasiera markatzen digu. Harrizko eskultura bat da. Leurtzako urtegia babesleku duen espezie baten oroimenez egina dago, baso igel gorria. Zuhaitz hostozabaleko basoetan bizi da. Hezetasuna atsegin duenez, Leurtzako urtegia toki paregabea da igeltxo horrentzat.
2. interes gunea: Natur eremu honetan, zuhaitz espezie nagusia pagadia da. Baina pagoa ez da inguru honetan topatuko dugun espezie bakarra. Bigarren puntu honetan, harizti eder bat ere badugu. Tartean badira elorri eta gorostiak ere.
3. interes gunea: Leurtzan basoa naturalki hazten da. Adin guztietako zuhaitzak topatuko ditugu. Gune honetan pago gazteak daude.
4. interes gunea: interes gune honek urarekin zerikusia du. Puntu honetako publiometroak dioenez, Leurtzan, 2.000 l/m² euri egiten du urtean, gutxi gorabehera.
5. interes gunea: Urrotz eta Beintza-Labaiengo lurrak bereizten dituen mugarria dugu aurrez aurre. Beheko urtegia eta goikoaren zati bat Urrozko lurretan dago eta gainontzekoa, Beintza-Labaiengoetan.
6. interes gunea: paisaian pagadiak dira nagusi. Baso natural batean, zuhaitzak gorantz hazten dira. Interes gune honetan, pago lizarrak ikusiko ditugu, kimaketarik jasan gabeko pagoak.
7. interes gunea: bi urtegiak bereizten dituen presa ikusiko dugu. Goiko urtegia ikus daiteke hemendik. Bi hektarea ditu eta bietan handiena da.
8. interes gunea: kareharria ikusiko dugu. Higadurak lapiaz izeneko egitura karabilkatsuak sortu ditu.
9. interes gunea: basoa baliabide garrantzitsua da bertako biztanleentzat. Mendetan, eta ez hain aspaldira arte, basoa ikatza sortzeko ustiatzen zuten. Puntu honetan, txondor plaza bat dago, txondorrak egiteko egokitutako lekua alegia.
10. interes gunea: belardi berde eta samurrak, negua pasa ondoren kamamila eta mendaz betetzen direnak. Eta alboan Martuzeneko ardi borda.
Zerbitzu guztiak eskaintzen ditu natur gune honek. Ordainetan, gure naturarekiko jarrera, errespetuzkoa izatea eskatzen du:
-Zaborra harrera-lekuko edukiontzietara eraman.
-Ezin da surik egin, horretarako prestatutako tokietan ez bada.
-Errespetatu animaliak, landareak eta naturako bizidun guztiak.
-Kanpatzea galarazita dago.
-Abereei traba ez egiteko, zakurrak lotuta eraman eta atakak itxi.
Urrotz eta Beintza-Labaiengo herritarrak zerbitzu instalazioak eraiki eta eremua mantentzeaz, erabilera publikoa gainbegiratu eta kontrolatzeaz arduratu dira.
Natur eremu bilakatzean, gizakien zenbait jarduera galarazi ziren, kanpatzea, sua egitea... Jarduera horiek kalte handia egin diezaiokete ingurumenari: zaborren pilaketa, bisitarien arteko arazoak... Legediak lagunduta, ekintza hauek kontrolatzea lortu da, Leurtzako inguruak balore ekologiko garrantzitsua baitu.
Pagadi zoragarriotatik animalia asko hurbiltzen da urtegiotara: basurdeak, azeriak, lepazuriak, azkonarrak... Hegaztiak ere bai: uretan, migratzen ari diren kurriloak; basoan, okil handia eta berdea; zeruan bueltaka, arrano beltza, aztorea, gabiraia, sai arrea...
Murgilari eta igerilari trebea, metro bateko jauziak egin ditzake, atzeko hankak oso garatuak baititu. Jauzi asko eta ikusgarriak egiten ditu. Baina bidaiatzeko modalitate honek, energia gastu handia eskatzen duenez, beharrezkoa duenean baino ez du egiten salto.
Ehizakia ahoarekin harrapatzen du jauzi egiterakoan. Gertu badago berriz, mingainaz baliatzen da edota zuzenean irensten du.
Hezetasuna maite du baina gizakiak sortutako biotopoetan bizi daiteke, hala nola: lorategietan, parkeetan...
Intsektuen larbez elikatzen da baina intsektuei eurei ere egin diezaieke kolpe aukeran izanez gero. Armiarma, barraskilo, zizare eta enparauek badute basoko igel gorriaren berri. Igelak berak dituen harrapariak dira zikoinak, sugeak, trikuak eta satitsuak.
Ugalketa garaiaz kanpora, lehorrean bizi da. Babesleku hezeetan ematen du eguna. Eguraldia heze eta euritsua bada, egunez atera daiteke bere ezkutalekutik. Baina, batez ere ilunabar eta gauean ateratzen da ehizatzera.
Azaroaren hasieran, neguko gordelekura erretiratzen da, gutxienez metro erdiko sakonera duten putzuak aukeratzen ditu. Urte hasierako hotzak gozatu direnean ateratzen da neguko lozorrotik, otsaila inguruan. Une berean iristen dira arra eta emea jaiotza putzura. Arra kantari hasten da. Tenperatura baxua izanda ere (1 eta -4 artean), estalketa hasten da. Emeak ur ertzean askatzen ditu 4.000 beldar inguru. Hiruzpalau asteko inkubazioaren ondoren, beldar edo kumekiek bi edo hiru hilabete behar izaten dituzte igeltxo bilakatzeko.
Europan zabalduena dagoen espeziea da. Baso igel gorriaren kontserbazioa bermatua dago Leurtzan, elikatzeko eta babesteko tokia baduelako.
Asteleheneko bileran helarazi zioten asmo hori enpresa batzordeari, eta irailaren 9rako deitu dute hurrengo bilera. Fabrikak 151 behargin ditu gaur egun, baina ez dute zehaztu zenbat kaleratuko lituzketen.
Emakumeak dantzara atera eta gizonezko dantzariek oztopatu egin dituzte, bultza egin diete eta haien dantza eragozten saiatu dira. Beste batzuetan musikariak geldiarazi dituzte eta ikusleetako batzuk bizkarra eman diete emakume dantzariei. Ez da Baztan, ez Hondarribia edo Irun;... [+]
"Bailara eraldatzeko ezinbesteko tresnatzat" hartzen dute Gaztetxea, eta elkartasuna adierazi diete "borrokan dauden beste Gaztetxe guztiei".
Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]
Donostiako epaitegi batek aurretik emandako epaia berretsi du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. ELAk eta LABek mobilizazioa antolatu dute ostiralerako, eta Euskalgintzaren Kontseiluak bat egin du.
Horixe da datorren irailaren 10ean Frantziako Estatua hankaz gora jarriko duen deialdi herritar berriaren lema. Sarean gaia lantzen ari diren gune asko daude, baina bi interesgarrienak aipatzearren, hor daude, besteak beste, @lessoulevements edota @bloquonstout atariak.
Izan... [+]
Sena ibaitik metro eskasera egon arren, ez dago Mundolingua museoa aipatzen duen turismo gidarik. Kasualitateak baino ez gaitu eraman horra. Nolanahi, horrela aurkitzen dira, maiz, hiri baten sekretu gordeenak.
50 urte dira Francoren diktadura garaiko azken bost fusilamenduetatik. Jon Paredes, Txiki eta Angel Otaegi ETAko kideak, eta Sánchez Bravo, Humberto Baena eta Ramón García Sanz FRAPekoak. Txikiren abokatuetakoa izan zen Magda Oranich, mende erdia eta gero... [+]
UPNk salatu du Nafarroan eskuin muturreko taldeen eta Poliziaren indarkeria aztertzen duen batzordeak ia edonor hartzen duela biktima gisa. María Chivite lehendakariak erantzun dio Poliziak egindako abusuen salaketak asko izan direla eta denboran hainbat garaitan... [+]
Uztailean Keir Starmerren gobernuak erakunde "terrorista" gisa izendatu zuenetik, Palestine Action taldearen aldeko mezuak erakusteagatik ehunka lagun atxilotu dituzte. Larunbatean manifestazioa antolatu dute Londresen eta beste mila pertsonatik gora atxilotzeko... [+]
Zinemagile iruindarrak, ibilbide labur baina baliotsua egin zuen zinemagintzan 1970eko eta 1980ko hamarkadetan, zuzendari lanetan emakumerik apenas zebilenean. Irrintzi lanarekin garai hartako errepresioa islatu nahi izan zuen, eta Ikuska proiektuan euskal emakumeak erretratatu... [+]
Irailaren 9an eta 12an egingo dituzte udako eskolak. Telesforo Monzon eLab Euskal Herrigintzaren Laborategiak hizlari potenteak gonbidatu ditu, besteak beste, Iñaki Iurrebaso, Olatz Altuna, Jon Sarasua, Idurre Eskisabel, Josu Aztiria, Iñigo Urrutia eta Miren Zabaleta... [+]
Sara Fantova zinemagile bilbotarraren Jone, batzuetan filma zinema aretoetara helduko da irailaren 12an. Pelikula komunitarioa sortu du Kaskagorri eta Kranba konpartsekin, Bilboko Aste Nagusian girotuta baitago amodioa, jaia, gaixotasuna eta zaintza ardatz dituen istorioa.
Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.
Greban dira Benito Menni egoitzako langileak joan den abuztuaren 25etik, irailaren 8ra bitarte. Hermanas Hospitalarias enpresak agindutako kaleratzeen eta unitate itxieren aitzinean, Nafarroako Gobernuak ez duela arduratsuki jokatzen ari salatu dute.