Leurtzako urtegiak
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Automobila aparkalekuan utziko dugu. Bertan dago informazio gunea eta urtegiaren inguruan egin daitezkeen ibilbideen berri zehatza jakin daiteke, baina sasoi honetan itxita topatuko dugu. Guk osatuko dugun ibilbidean urtegiei bira emango diegu. Erraza, laburra eta ikusgarria da. Haurrekin egiteko aproposa.
Ibilbidea arrasto txuri-berdeekin markatua dago. Bidean, zenbait interes gune daude. Berdez pintatutako zutoinek jakinarazten digute puntu interesgarri horiek non dauden. Guztira 10 interes gune dira.
1go interes gunea: ibilbidearen hasiera markatzen digu. Harrizko eskultura bat da. Leurtzako urtegia babesleku duen espezie baten oroimenez egina dago, baso igel gorria. Zuhaitz hostozabaleko basoetan bizi da. Hezetasuna atsegin duenez, Leurtzako urtegia toki paregabea da igeltxo horrentzat.
2. interes gunea: Natur eremu honetan, zuhaitz espezie nagusia pagadia da. Baina pagoa ez da inguru honetan topatuko dugun espezie bakarra. Bigarren puntu honetan, harizti eder bat ere badugu. Tartean badira elorri eta gorostiak ere.
3. interes gunea: Leurtzan basoa naturalki hazten da. Adin guztietako zuhaitzak topatuko ditugu. Gune honetan pago gazteak daude.
4. interes gunea: interes gune honek urarekin zerikusia du. Puntu honetako publiometroak dioenez, Leurtzan, 2.000 l/m² euri egiten du urtean, gutxi gorabehera.
5. interes gunea: Urrotz eta Beintza-Labaiengo lurrak bereizten dituen mugarria dugu aurrez aurre. Beheko urtegia eta goikoaren zati bat Urrozko lurretan dago eta gainontzekoa, Beintza-Labaiengoetan.
6. interes gunea: paisaian pagadiak dira nagusi. Baso natural batean, zuhaitzak gorantz hazten dira. Interes gune honetan, pago lizarrak ikusiko ditugu, kimaketarik jasan gabeko pagoak.
7. interes gunea: bi urtegiak bereizten dituen presa ikusiko dugu. Goiko urtegia ikus daiteke hemendik. Bi hektarea ditu eta bietan handiena da.
8. interes gunea: kareharria ikusiko dugu. Higadurak lapiaz izeneko egitura karabilkatsuak sortu ditu.
9. interes gunea: basoa baliabide garrantzitsua da bertako biztanleentzat. Mendetan, eta ez hain aspaldira arte, basoa ikatza sortzeko ustiatzen zuten. Puntu honetan, txondor plaza bat dago, txondorrak egiteko egokitutako lekua alegia.
10. interes gunea: belardi berde eta samurrak, negua pasa ondoren kamamila eta mendaz betetzen direnak. Eta alboan Martuzeneko ardi borda.
Zerbitzu guztiak eskaintzen ditu natur gune honek. Ordainetan, gure naturarekiko jarrera, errespetuzkoa izatea eskatzen du:
-Zaborra harrera-lekuko edukiontzietara eraman.
-Ezin da surik egin, horretarako prestatutako tokietan ez bada.
-Errespetatu animaliak, landareak eta naturako bizidun guztiak.
-Kanpatzea galarazita dago.
-Abereei traba ez egiteko, zakurrak lotuta eraman eta atakak itxi.
Urrotz eta Beintza-Labaiengo herritarrak zerbitzu instalazioak eraiki eta eremua mantentzeaz, erabilera publikoa gainbegiratu eta kontrolatzeaz arduratu dira.
Natur eremu bilakatzean, gizakien zenbait jarduera galarazi ziren, kanpatzea, sua egitea... Jarduera horiek kalte handia egin diezaiokete ingurumenari: zaborren pilaketa, bisitarien arteko arazoak... Legediak lagunduta, ekintza hauek kontrolatzea lortu da, Leurtzako inguruak balore ekologiko garrantzitsua baitu.
Pagadi zoragarriotatik animalia asko hurbiltzen da urtegiotara: basurdeak, azeriak, lepazuriak, azkonarrak... Hegaztiak ere bai: uretan, migratzen ari diren kurriloak; basoan, okil handia eta berdea; zeruan bueltaka, arrano beltza, aztorea, gabiraia, sai arrea...
Murgilari eta igerilari trebea, metro bateko jauziak egin ditzake, atzeko hankak oso garatuak baititu. Jauzi asko eta ikusgarriak egiten ditu. Baina bidaiatzeko modalitate honek, energia gastu handia eskatzen duenez, beharrezkoa duenean baino ez du egiten salto.
Ehizakia ahoarekin harrapatzen du jauzi egiterakoan. Gertu badago berriz, mingainaz baliatzen da edota zuzenean irensten du.
Hezetasuna maite du baina gizakiak sortutako biotopoetan bizi daiteke, hala nola: lorategietan, parkeetan...
Intsektuen larbez elikatzen da baina intsektuei eurei ere egin diezaieke kolpe aukeran izanez gero. Armiarma, barraskilo, zizare eta enparauek badute basoko igel gorriaren berri. Igelak berak dituen harrapariak dira zikoinak, sugeak, trikuak eta satitsuak.
Ugalketa garaiaz kanpora, lehorrean bizi da. Babesleku hezeetan ematen du eguna. Eguraldia heze eta euritsua bada, egunez atera daiteke bere ezkutalekutik. Baina, batez ere ilunabar eta gauean ateratzen da ehizatzera.
Azaroaren hasieran, neguko gordelekura erretiratzen da, gutxienez metro erdiko sakonera duten putzuak aukeratzen ditu. Urte hasierako hotzak gozatu direnean ateratzen da neguko lozorrotik, otsaila inguruan. Une berean iristen dira arra eta emea jaiotza putzura. Arra kantari hasten da. Tenperatura baxua izanda ere (1 eta -4 artean), estalketa hasten da. Emeak ur ertzean askatzen ditu 4.000 beldar inguru. Hiruzpalau asteko inkubazioaren ondoren, beldar edo kumekiek bi edo hiru hilabete behar izaten dituzte igeltxo bilakatzeko.
Europan zabalduena dagoen espeziea da. Baso igel gorriaren kontserbazioa bermatua dago Leurtzan, elikatzeko eta babesteko tokia baduelako.
Euskal Herriko ordezkaritza gara Gazara Martxan. Egiptora etorri gara mezu argi batekin: genozidioa salatzeko, blokeoarekin amaitzeko eta Israel estatu genozidarekin harreman guztiak eteteko exijitzeko.
Gure elkartasun ekintzaren aurrean, aginte sionistaren eta... [+]
Donostiako Udalak jakinarazpena bidali dio Alde Zaharreko Gazte Asanbladari, epaiketaren data zehazteko. Asanbladak azaldu duenez, epaiketa aurreko hilabeteetan ezin dira desalojatuak izan, epaileak agindua eman arte.
Antolakuntzak salatu du Poliziak jarraitzen duela martxako partaideak atxilotzen eta tratu txarrak ematen. Kezka berezia agertu du Saif Abukeshek martxako presidentekidearen egoeragatik: astelehen arratsaldean atxilotu zuten, tratu txar “larriak” eman... [+]
San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.
Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.
Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]
Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.
Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.
Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.
Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]
Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]
Ehunka lagun mobilizatu dira berriz Gasteizen, txosnetan GKSren eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistaren aurka mantentzen duten betoa dela-eta, irtenbide bat aldarrikatzeko.
O plazan garatuko dute egitaraua. Bazkariak, bertso saioa, txikientzako antzerkia, pilota txapelketa, herri olinpiadak eta elektrotxarangak izango dira, besteak beste.
Jaurlaritzak lizitaziora atera zuen proiektua, “lan teknikoegia” delako. Ia 80.000 euro jasoko ditu Estudio Jurídico Gabeiras y Asociados SLP enpresa madrildarrak, “egoeraren diagnostikoa” eta legearen hasierako proiektua egiteko. Enpresa horren... [+]
Irungo Alarde Parekidean sortu berri den Meaka konpainiako kapitaina da Nagore Olaskoaga. Alarde Tradizionala vs. Parekidea, “kopuruak direnak dira, baina oso pozik gaude gazte askok eta askok hartzen dutelako parte Alarde Parekidean, eta beraiek dira gure herriaren oraina... [+]