Prostituta eta enperatriza

Bizantzio, 532, urtarrilak 17. Egun horretan, historiako emakumerik boteretsuenetakoak matxinada odoltsu bati aurre eginez Bizantzioko Inperioak senarraren manupean jarraitzea lortu zuen. Urte batzuk lehenago inork ez zuen horrelakorik sinetsiko.

Familia txiro bateko alaba, Teodora prostituta ezaguna zen hamabost urterekin. Bere edertasuna eta sexu gosea aipatu zuten behin eta berriro garaikideek. Prokopiok zioenez, "Teodorak uste zuen Jainkoak zulo gehiago eman beharko zizkiokeela, jende gehiagori aldi berean plazer gehiago eman ahal izateko". Hainbat amorante izan zituen ordurako eta haur bat ere izan zuen harreman horien ondorioz. Gainera, aktorea ere bazen (garai hartan aktorea eta prostituta sinonimoak izan ohi ziren) eta Ledaren rola biluzik antzezteagatik egin zen ezagun.

Hogei urte zituela Justiniano ezagutu eta maitemindu zuen. Justinianok nobleak aktoreekin ezkontzea debekatzen zuen legea aldatzeko eskatu zion bere osaba enperadoreari eta Teodorarekin ezkondu zen, inguruan piztu zuen eskandaluari aurre eginez. Baina Teodora sexu bikote paregabea baino gehiago zen, eta senarra 527an enperadore izendatu zutenean, Justinianok toki garrantzitsua gorde zuen bere gobernuan emaztearentzat. Emakumeen eskubideen aldeko borroka bultzatzen aitzindari izan zen, emazte adulteriogileen heriotza zigorra debekatu zuen, Konstantinoplako hainbat prostituzio etxe itxi zituen eta nahi ez ziren haur jaio berriak hiltzen uzteko ohitura ere zigortu zuen.

Inperioaren kontrola eskuratu eta 5 urtera Justinianok bere agintaldiko erronka gogorrenarekin egin zuen topo. Gurdi lasterketetan zaleen arteko liskarrak ohikoak izaten ziren, baina 532ko hasiera hartako lasterketan talde urdinekoen eta berdekoen arteko gatazka odoltsuak eztanda egin zuen Konstantinoplako hipodromoan. Zazpi zale urkamendira kondenatu zituzten, baina exekuzioan «hooligan» oldeek bi kondenatu salbatzea lortu zuten. Bi taldeek zigorrak barkatzea eskatu zioten enperadoreari, baina honen ezezkoa jasotzean, berdeek eta urdinek bat egin zuten Justinianoren aurka. Astebetez kaosa hedatu zen hirian, matxinatuek kondenatuak askatzea lortu zuten indarrez eta enperadoreari bere bi ofizial nagusien dimisioa eskatu zioten.

Urtarrilaren 17an, igande arratsean, Justinianok amore eman eta matxinatuen baldintzak onartu zituen publikoki. Baina erreboltariek aurrera jarraitu zuten, Hypatius izeneko noblea enperadore izendatu eta Justinianoren jauregia inguratuz. Jauregiaren kaian zain zuen ontzia Justinianok eta haren kontseilariek hiria utz zezan aholkatu zioten. Teodorak, ordea, ez zuen alde egiteko asmorik: "Hegan egitea salbatzeko bide bakarra bada, orduan hegan egiteari uko egingo diot" esanez, senarra eta bere gobernua iritziz aldatzera bultzatu eta soldaduak Belisario jeneralaren agindupean hipodromora bidali zituzten. Justiniano beste 33 urtez egon zen boterean.

Liskarretan eliza zahar bat suntsitu zuten. Gatazka amaitu eta 45 egunetara, eliza hura ordezkatzeko lanak hasi ziren enperadorearen aginduz. Santa Sofia izena ipini zioten.


Arrastoak

S.0.s. Morse kodearen klabe hau 1909an erabili zuten lehen aldiz, Slavonia ontzi britainiarra hondoratu zenean. Mezua garaiz iritsi zen eta erreskatea onik burutzea lortu zuten; ez zen hildakorik izan. Hiru urte lehenago, 1906an, Berlingo Radiotelegrafiaren Konferentzian, laguntza eskatzeko mezu unibertsal bezala aukeratu zuten.

Askok uste du SOS horrek esanahi jakin bat duela, «Save Our Ship» (salbatu gure ontzia) edo «Save Our Souls» (salbatu gure arimak) ingelesezko esaldien lehen hizkiak aukeratu zituztela duela 100 urteko bilera hartan. Baina ez da egia. Morse kodean SOS hiru puntu, hiru marra eta hiru puntu ipinita lortzen da. Telegrafistentzat bidaltzeko mezu errazenetakoa eta, beraz, azkarrenetakoa zen. Hortaz arrazoi praktiko hutsengatik erabiltzen da mundu osoan.


Azkenak
2025-06-04 | Uriola.eus
Manteroekin eta Ainararekin elkartasuna adierazi dute Bilboko Epaitegiaren aurrean

Ainararen aurkako epaiketa dela eta, Bilboko Epaitegiarekin aurrean elkartu dira Manteroekin bat! plataforma eta bertaratutakoak poliziaren gehiegikerien eta egiturazko arrazakeriaren aurrean, elkartasunez antolatuko direla aldarrikatzeko.


Iruñeko Alde Zaharreko etxegabetzea geldiaraztea lortu dute

San Lorenzo kalean 57 urteko emakume bat –Ana Belen– etxegabetzeko agindua zegoen asteazken goizerako. Hori eragozteko, etxearen atarian 07:30etik aurrera bilkura deituta zuen Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak. Azkenean ez da etxegabetzea gauzatu.


Hana Zjakic. Inguruari adi
“Ez nintzateke ase sentituko, lau urteren ostean, hemengo kulturaz eta hizkuntzaz ezertxo ere ez baneki”

Iaz ezagutu nuen Hana Zjakic, Bollotomaseko bertso-saioaren aurretik mahai-buelta berean suertatuta. Ingelesez egin behar niola aipatu zidaten. Eta ni, orduan, kezkatu egin nintzen, ea saioan bertan inor arituko ote zitzaion xuxurlari. Lasai egoteko esan zidan berak, lehenago... [+]


Albert Le Layek ez zuen trukean ezer eskatu

Canfranc (Huesca, Espainia), 1940ko ekaina. Charles De Gaulle jenerala buru zuen Londresko Frantzia Askearen gobernuak erabaki baten berri eman zion Albert Le Lay Canfranceko nazioarteko tren geltokiko Frantziako aduanako arduradunari: bere postuan geratu behar zuen. Ez zirudien... [+]


Talentu bila

Talentua garai honetan zaindu, babestu eta erakarri beharreko altxorra ei da. Horregatik, Kutxabankeko lehendakari Anton Arriolak hezkuntzan ingelesari garrantzi handiagoa eman behar zaiola adierazi du, eta euskara horretarako oztopo izan daitekeela Poloniatik etor litezkeen... [+]


2025-06-04 | ARGIA
Osasun arreta euskaraz bermatzeko zortzi eskaera egin dituzte EHEk eta Aintzatek

Osasungintzako 501 langilek bat egin dute zortzi eskaera zehatz dituen manifestuarekin. Helburua, osasun arreta euskaraz eskaini, eman eta bermatzea, “edonon eta edonoiz, maila guztietan eta ahoz zein idatzizko harremanetan”.


2025-06-04 | Itxaro Borda
Begi zabal itxiak

“Hauxe titulu bitxia” erranen du aspaldian leitzen nauen ARGIAko irakurleak. Jakingo du halaber Stanley Kubrick zinegilearen azken filmaren zale amorratua naizela. Horrek hura esplika dezake. Funtsean, begiak zabal itxita begiratzen diogu munduari, bereziki Gazako... [+]


2025-06-04 | Gorka Menendez
Armatzea eta autodefentsa

Badirudi Europar Batasuna eskalada beliko betean sartu dela. Munduaren ordena geopolitikoa kolokan dabil eta Europak bertan zuen pribilegiozko lekua galtzeko arriskua ikusi du. Autonomia estrategikoaren lemapean, beste neurri askoren artean, industria armamentistikoa... [+]


2025-06-04 | Cira Crespo
Greba orokorra

Euskal Herriko mugimendu abertzaleen hasieran, langile borrokak kanpotik inposaturiko zerbait balira bezala ikusi ohi ziren. Euzkadi egunkariko orrialdeetan maiz irakur zitezkeen sozialisten kontrako diatribak. Harritzekoak ere ez ziren erasook, egia esan, egunkari sozialistetan... [+]


2025-06-04 | Axier Lopez
Elon Musken adimen artifiziala Telegramen sartuko dute

Elon Musken xAI enpresak garatutako Grok adimen artifizialeko txatbota Telegramen txertatuko dute. 1.000 milioi erabiltzailetan sartuko da eta horren truke 264 milioi dolar jasoko du Pável Dúrovek zuzendutako enpresak. Orain arte, Grok X sarean edo Musken bestelako... [+]


2025-06-04 | Lander Arretxea
“Galdera da lan batek noiz balio digun, ez geuk distira egiteko, baizik eta kolektibo gisa”

Diziplina askotan ibilia da Amaiur Epher (Izpura, 1994). Aktore lanak egiten ezagutu nuen orain urte batzuk. Diabolo Kiwi edo Frigo taldeekin erritmo dantzagarriak joz ikusi eta entzun du, ziur, batek baino gehiagok. Eta idazlea ere bada. Bigarren liburua argitaratu berri du:... [+]


Teknologia
KoipetsuAA

Aspaldi egin nuen lantegi batean, kapitalismoaren izaera alderatu zuten itsasoan koipe jario batekin, zabaltzen doan orbana, bidean hondakina eta miseria sortzen duena eta garbitzeko zaila dena.

Egun, AAren koipea nonahi dugu,beharbada ezagunenak honakoak direlarik:... [+]


Eguneraketa berriak daude