Literatura eta matematikak


2007ko urtarrilaren 14an
Batzuetan, elkarren hain urruti, ustez, dauden bi eremuak gurutzatuz, gogoetaren bat egin daiteke.

Zenbatu berri ditut Harold Bloomek bere Mendebaldeko kanona delako horretan argitaratzen dituen liburu-zerrendak, eta okerrak oker, 1.521 liburu agertzen dira berorietan. Noski, zerrenda hasiera batean ematen duena baino zehaztugabeagoa da, autore askoren azpian «antologia», «relatos», «obras en prosa» eta horrelakoak ikusten direlako.

Noski, zerrenda eztabaidagarria baino eztabaidagarriagoa da, aski izaten delako norberak ongi ezagutzen duen autore bat hartu, baieztatzeko irizpidea baino, askotan desinformazioa eta ezezagutza jartzen dituela agerian Bloomen aukerak. Noski, aukera batzuk guztiz kapritxosoak dira, eta ausentzia batzuk, deigarriak. Noski, kanon bat, eta are kanon mendebaldar bat egin nahi izateko asmoa bera oso diskutigarria litzateke. Baina, gezurra badirudi ere, ez dut Bloomen zerrendaren kritika egin nahi, eta bakarrik bere alderdi matematikoarekin geratuko naiz: 1.521 liburu. Horiek dira, Bloomen ustez, mendebaldeko kultura literarioak produzitu dituen ideia, amets eta jakintza-multzoa inorenganatzeko beharrezkoak direnak. Nire ustez oso liburu gutxi dira. Alegia, Bloomen zerrendaren ezaugarririk nabarmenena -apetatsua, partziala, desegokia... edo nahi dena izatea baino- laburra izatea da. Hartaraz gero, eta hau kopuru aski arbitrarioa dela jakinik ere, nekez iruditzen zait onargarri, demagun, 10.000 obratik behera kontuan hartzen dituen kanonik. Baina tira.

Beraz, kopurua biribilduz, demagun 1.500 liburu euskaratu beharko liratekeela euskarak gutxieneko maila «mendebaldarra» edukitzeko -bai, liburu kanoniko batzuk euskaratuta daude dagoeneko, Kixotea kasu; baina horiek gutxi izanik, ontzat eman dezagun kopurua, nolabaiteko gutxienekoa ezartzen duelakoan-.

Orain ikus dezagun itzulpen-politikak uzten dituen datuak; konparaziorako, Literatura Unibertsala bildumari esker 100 liburu euskaratu dira 12 urtetan, 1990etik 2002rako tartean, zehatz esanda. Eragiketa erraz bat eginez, ikusiko dugu martxa honetan 180 urte aski liratekeela euskara «aberats eta konplitua» izateko, Axularrek nahi zuen moduan. 2186. urterako, eginda.

Ez nuke egon nahi 2186. urtean bildumaren azken alea aurkeztuko duen itzultzailearen larruaren baitan. Inork imajina dezake ordurako literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik, izango ote den? Tira, agian Marten egingo du bere liburuaren aurkezpena. Imajina dezakegu gure itzultzailea, eskafandra eta guzti, esaterako Rayuela euskaratu berri -eta aski dolorez!- besapean duela: «Berrehun urte itxoin behar izan badugu ere, merezi duelakoan nago...». Inori interesatuko al zaio, literaturarik, libururik, euskararik, are mundurik egonik ere? Arkeologia kiratsa dario.

Nire gogoeta eta nire galdera da: ez al litzateke zentzuzkoagoa pentsatzen joatea mendebaldeko literaturaren bidezko kultur-transmisioa itzulpen zuzenaren bidetik bakarrik ez, eta bestelako bideetatik ere landu beharko dela? Esaterako, obra baten zatikako, pasartekako itzulpen antologiko batek, obra eta egilea ongi ezagutzen dituen norbaitek edizio kritiko batean bilduak, ez al luke asimilazio hobea, eta batez ere, arinagoa -eta beraz merkeagoa, eta beraz errentagarriagoa, ekonomikoki zein kulturalki-, ahalbidetuko?


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude