Mugek eragindako arazoak gainditzen


2007ko urtarrilaren 07an
«Estatuen artean ez dago muga fisikorik, baina bai legedia aldetik», dio Silbia Sarasola Mondragon Unibertsitateko Zuzenbide Doktoreak. Berak koordinatu zituen, iragan abenduan, Irunen egindako Mugaz Haraindiko Zuzenbideari buruzko III. Jardunaldiak. «Lehenengo bi jardunaldietan, adituek baino ez zuten parte hartu, baina konturatu ginen jende askok, jende arruntak, jakin mina agertzen zuela gaiaz». Horregatik, hirugarrenean ateak zabaldu zituzten. «Hitzaldiak edonork ulertzeko modukoak izan ziren, lau arlo jorratuz: zergak, merkataritza edo enpresa-jarduera, zuzenbide zibila -etxebizitzen inguruko gaiak gehienbat- eta lan-zuzenbidea». Askok deitu zuten parte hartzeko, eta asko geratu ziren kanpoan, leku nahikorik ez eta. «Jardunaldietan ikusi dugunez -laburbildu du Silbia Sarasolak- ezjakintasun handia dago, baita oinarrizko gauzei buruz ere».

Gaiak badu, beraz, herritarren arreta. Izan ere, muga inguruetan bizi direnek hainbat arazo izaten dute muga inguruan bizitzeagatik. Eta ez lukete izan behar, Rafael Huesoren iritziz. Hueso Eusko Jaurlaritzako langilea da, eta gaur egun Pirinioetako Lan Elkarteko (PLE) idazkari nagusia, EAEri baitagokio orain haren presidentzia. «Zeintzuk dira mugako biztanleen ohiko arazoak? Esaterako, nik telefonoz deitzen badut Irundik Hendaiara, dei horrek Cadizetik Lillera egindakoak beste balio behar du? Eskutitz bat bidaltzen badut, zein bide egingo du eskutitz horrek Hendaiaraino? Ohiko bide guztietatik igaro behar da? Zenbat ordaindu beharko dut?», galdetu du Huesok. Adibide xumeak, eta inolaz ez bakarrak.


Irun eta Hendaia, Tutera eta Bordele

PLEren zereginetako bat, hortaz, muga ondoan bizi diren biztanleen berariazko arazoak konpontzea litzateke. Baina PLEk oso lurralde eremu zabala hartzen du: Pirinioak ukitzen dituzten Frantziako Estatuko eskualde guztiak eta Espainiako Estatuko autonomia erkidego guztiak. Irun eta Hendaia PLEn daude, baina baita Tutera eta Bordele ere, konparazio baterako. Horregatik, Eusko Jaurlaritzako Jose Maria Muñoak -lehendakariaren ordezkaria Kanpo Harremanetarako eta Euskadiren ordezkaria PLEn- nahiago du hurbiltasun lankidetzaz berba egin. «Hori ez PLEren gaia. PLE Pirinio osorako da, eta proiektu handiak garatzen ditu; hurbiltasun lankidetza, aldiz, aldebiko harremana da, eta herritarren eguneroko arazoak konpontzea du helburu».

Aldebiko harremanaz mintzatzean, Bidasoako alde biez ari da Muñoa. «Ni orain dela hamar urte hasi nintzen gai hau lantzen. Eta egin nuen lehenbiziko gauza zera izan zen: alde batean zein bestean eskumenak dauzkagunok mahai baten inguruan esertzeko eskatu. Hegoaldetik, batez ere Eusko Jaurlaritza eta foru aldundiak, Gipuzkoakoa behintzat. Horien artean baditugu eskumen guztien %95 gutxi gorabehera».

Iparraldetik, nor egon beharko litzateke Muñoaren iritziz? «Bada, Akitaniako Eskualde Kontseilua, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorra eta, eskumenik ez izan arren, guk nahi genuke Iparraldeko Hautetsien Kontseilua ere egotea. Zein da arazoa? Eskualde eta departamenduetako erakundeek eskumen gutxi daukatela, zer edo zer proposatuz gero beti erantzuten dutela: guk ezin dugu hori egin, hori Parisi dagokio». Horregatik, Eusko Jaurlaritzak nahi du benetako eskumenak dauzkana ere, alegia, Frantziako Estatua, mahai horretan egon dadila. «Paueko prefeta izan daiteke, edo Bordelekoa, hori beraiek erabaki dezatela», jarri du aukeran Muñoak.


Akordioa, ia gauzatuta

Eusko Jaurlaritzaren ahaleginak orain dela hamar urte baziren, eta oraindik orain lortu dute helburua. «Denbora luzez -dio Muñoak- beste aldekoak uzkur agertu dira. Madrilek nahi ez zuela argudiatzen zuten, besteak beste. Eta ez dakit benetan hala zelako esaten zuten, edo aitzakia hutsa zen». Azkenean, bilera antolatu ahal izan zuen Jaurlaritzak, orain urte eta erdi inguru: «Kanpoko jendea ekarri genuen, haien ereduak aztertzeko. Irlanda eta Ipar Irlanda, Alsazia eta Alemaniako Baden-Württemberg eskualdea... Gu baino askoz aurreratuago zeudela ikusi genuen, eta haien bidetik jo behar genuela». Alde guztiak ados beraz, baita Madril eta Paris ere.

Bilera haren ondorio gisa, Muñoak berak proposatutako lankidetza eredua onartu zuten parte-hartzaile guztiek. Behin xehetasunen inguruan erabateko adostasuna erdietsita, akordioa jende aurrean aurkeztea besterik ez dago egiteke, eta hori urtarrila honetan bertan egiteko asmoa dute. Hurrengo urratsa eguneroko jardunaz arduratuko den bulego teknikoa sortzea izango da.


Metro bateko gorabeherak

Hurbiltasun lankidetzak mugatik hurbil bizi direnen eguneroko arazoak konpontzea dauka xede. Zer arazo, baina? Muñoaren esanetan, oso gauza xumeak dira batzuetan. Dagoeneko eduki dugu horietako hainbaten berri, Rafael Huesoren ahotik. Bada besterik. «Osasun kontuak, esaterako -dio Muñoak-. Nik auto-istripua daukat Behobian. Mugatik metro bat hegoaldera gertatzen bada, Irungo erietxera eramango naute, edo Donostiakora. Istripua metro bat iparralderago badaukat, Donibane Lohitzuneko edo Baionako ospitalera eramango naute. Baina hori erabakitzeko irizpidea ezin da izan istripua mugatik metro bat gorago edo metro bat beherago gertatu izana. Istripuan egin ditudan zaurien araberakoa izan beharko da, esaterako». Horrez gain, Baionako eta Donostiako erietxeak -demagun- akordioa egin dezakete inbertsio batzuk partekatzeko, Muñoaren aburuz: «Agian ez da beharrezkoa tresna garesti bat edukitzea Baionan, eta berdina Donostian. Batean egonda, nahikoa. Horretarako, noski, erietxe arteko koordinazio organoak sortu beharko lirateke».

Oro har, esan daiteke administrazio publikoari dagokion edozein arlo jorra daitekeela hurbiltasun lankidetzan (osasungintza, irakaskuntza, euskara...), eta baita pribatu batzuk ere. Esaterako, trafiko arazoak egon ohi dira Biriatun. Hegoaldean publikoa da arazoa, Gipuzkoako Foru Aldundiak duelako eskumena, baina Iparraldean Autoroutes du Sud de la France arduratzen da, enpresa pribatua beraz. «Hala ere, interes publikoa dago hor, eta erakunde publikoek badute zer esanik», bukatu du Muñoak.

Gipuzkoa-Nafarroa, muga zaila
Estatuen arteko mugetan ez ezik, estatu bereko eskualdeen artekoetan ere izaten dira arazoak. Bai behintzat Espainiako Estatuko autonomia erkidegoetan. Galde diezaietela trebiñotarrei. Nafarroa iparraldean ere bada Donostia edota Irun bertatik bertara dituen hamaika herri; Iruñea, aldiz, lekutan. «Orain dela hamar urte edo gehiago -diosku Pirinioetako Lan Elkartean Euskadiren ordezkari Jose Maria Muñoak-, akordioa lortu genuen Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak, Ardanza eta Otano buru zirela. Hala sortu zen EAE-Nafarroa Lankidetza Organo famatua». Baina organo hura, gogoratu dezagun, jaio aurretik hil zen ia, UPNren erruz batik bat.

Gure asmoa, akordio haren bidez alde bietako biztanleen eguneroko bizimodua erraztea zen, gauzak normalizatzea», aldarrikatu du Muñoak. UPNren gobernuak, ordea, EAEtik datorren proposamen oro uxatzen du, «Nafarroa Euskadin txertatzeko ahalegina delakoan. Ez dute gutaz ezer ere jakin nahi, eta oraingo presidentea hor dagoen bitartean nekez aldatuko da hori», kexu da Muñoa; «beraz, zaila izango da haiekin mugaz gaindiko inolako egitasmorik abiatzea oraingoz».

Hendaia bizileku, Hegoaldea lantoki
«Ez dakigu zehazki zenbat jenderi eragiten dion mugaren alde bateko eta besteko legedia desberdina izateak», adierazi du Silbia Sarasolak. Frantziako Estatuan ez dago udal erroldarik, «eta horrela ezin daiteke kopururik zehaztu». Nolanahi ere, Mondragon Unibertsitatea harremanean jarri da Hendaiako Udalarekin, eta datu interesgarria jaso du harengandik: Hegoaldekoek erositako 4.000 etxebizitza inguru dago herrian. «Horrek ez du esan nahi urte osoa han ematen dutenik, noski», nabarmendu du Sarasolak.
Mondragon Unibertsitatearen arabera, Irunen mugaz haraindiko zuzenbideari buruz abenduan eginiko jardunaldietan, hitzaldiak eman zituztenek ea zein egoeratan zeuden galdetu zieten bertara joandakoei. Gehienak Hegoaldekoak ziren, Hendaian bizi zirenak eta Hegoaldean lan egiten zutenak. Jende askok dauka soslai hori; alderantzizkoa, berriz, inork ez, edo oso gutxik behintzat.


Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude