Ihesi: Igartza, gaurko industriaren lehen katebegia
Beasain Oria ibaiaren arroan dago, Goierrin, eta N-1 ere Oriari segika egin zutenez errepide hori da Beasainera ailegatzeko ohiko bidea. Trenez ere iritsi gintezke, noski, Beasaingo ekonomia trengintzak bizkortu baitu urteetan.
Igartzako burdinolan izan ziren Beasaingo industriaren hastapenak, XV. mendetik aurrera burdina landu zen han. XIX. mendean burdinolen krisialdian irauten asmatu zuen eta handik erne zen 1892an "Maquinista Guipuzcoana" trenbide makineria ekoizteko. Hara hor etenik gabeko katea: Igartzako burdinolatik gaurdaino handitzen ari den trenbideko industriara.
Burdinolaren gora-beherak eta egin zizkioten berrikuntzak, XV. mendeaz geroztik dokumentatuta daude. Baita 1782an Frantzisko Ibero arkitektoak egindakoa ere, ia gaur arte iraun duena, alegia.
XX. mendean burdinola hori industri pabilioi berrien azpian gelditu zen, lurperatuta; eta gerora, arkeologia indusketa batzuk zirela medio, hondakinak berreskuratu eta estalkiak eta hormak berreraiki ahal izan dira.
Burdinola barrutik bisita daiteke eta bertan hiru zati agertzen dira: aldaparoaren amaierako gunea, urak mugiarazten zituen turtukiak zeuden lekua; tailerra, burdina lantzen zen lekua; eta ikaztegiak, egur-ikatza biltzen zen lekua.
Errotaren neurriak nabarmentzekoak dira, laboreak ehotzeko hiru ehotarri pare baititu. Kanpotik duen estetika barroko garaiko arkitektura tradizionalarena da: hormak zurituta daude eta eskantzuak, arkuak eta leihoak katigatutako harlanduzkoak dira.
Ondo-ondoan errotariaren etxebizitza dago, XIX. mendeko erdialdera eraikia. Errota bisitako ibilbidearen zati da eta ehotzeko makinaria guztia abian nola jartzen den ikustea oso interesgarria da. Ekialdeari atxikita badu eraikuntza bat, barruan energia elektrikoa sortzeko egindako turbina zahar bat daukana, joan den mende hasierakoa.
Helburua sagardoa ekoizteko dolareak bertan jartzea zen, eta baita Igartzatik igarotzen ziren ibiltariei eta haien zamabereei atseden-lekua eskaintzea ere. RENFEren trenbidea egin arte garraio ibilgailu nagusiak zeintzuk ziren gogoratu beharra dago: zalgurdiak eta zamabereak.
Sagarrei zukua ateratzeko dolarea kontserbatu egin da eta trikotez egindako fatxadak Beasaingo teilerian eginak diren arren, Uztaritzetik etorri ziren teilaginek egin zituzten.
Igartzako gaur egungo zubia XVII. mendean berritu zuten eta garai hartakoa da zubiaren fabrika gehiena, baita daukan bizkar-itxurako profila ere. Harlandua eta korronteari aurre egiten dion erdiko zubi-branka nabarmendu behar dira. Bidaiariei batetik bestera pasatzeko aukera ematen zien. Ezkerreko horma-bularraren ondoan, ibaiaren ibilgura jaisten den arrapala dago eta Igartzatik igarotzen ziren mandoei eta zamabereei hor ematen zieten edaten.
Leku horretatik igarotzen da Santiago bidearen adar bat eta Igartzako Santiago elkarteak Santiagorako bidean hortik igarotzen diren erromesei egiaztagiri zigilatu bat ematen die.
Barruko patio handi baten inguruan antolaturik dago eraikin osoa. Gainean duen solairuari eusten dion zurezko zutabe egitura handia ikus daiteke goiko oinean.
Zuraren erabateko erabilpen hori, eraikuntzan igartzen den teknika eta egituren hegalak, Erdi Aroko eraikuntza tekniken lekuko dira, gero Errenazimenduko joera berriek bazter utzitako lan moldeak. Beheko oineko harrizko hormetan arku zorrotzak eta bao bikiak zabaltzen dira. Zurginek maisutasun handiz eraiki zuten jauregi hau, zurezko piezak zenbakituz eta inguruetako basoetan oraindik ere badiren haritz handiak erabiliz.
Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.
Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]
ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.
Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]
Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]
Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.
Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]
Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.
Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.
.jpg)
Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.
Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.
Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.
Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]