Photomuseumera sartu aurretik ez dakigu zehazki zer aurkituko dugun. Argazkien erakusketak egongo dira? Azalpenak emango dizkidate? Zer da zehazki, argazkigintzaren museo bat? Museo batek, ICOM-en (Museoen Nazioarteko Kontseilua) arabera, hiru helburu nagusi eduki behar ditu: ikertzea, didaktikoa izatea eta gozamena. Photomuseumak hirurak lantzen dituen arren, nagusiki helburu didaktikoa du. Urtean hamabi erakusketa eskaintzen dira hall-ean. Gainontzeko hiru pisuetako erakusketak finkoak dira eta hiru taldetan banatuta daude: teknika, generoak eta erabilera. Museoaren helburua argazkigintzaren historiari errepasoa ematea da.
Denboraren makinan sartuko bagina bezala sentitzen gara museora sartzean. XIX. mendetik gaur eguneraino paseotxo bat ematen ari garela dirudi. Bide horretan kamera iluna, dagerrotipoa, lau objektibodun kamera, reflex kamera eta gaur egungo kamera digitalak aurkituko ditugu. Hauen alboan, bakoitzari dagokion argazkia: XIX. mendeko Zarauzko neskameak, zuri beltzeko eta koloretako argazkien arteko kontrasteak, gerrako argazkiak... Horiek guztiek sentsazio bereziak sorrarazten dizkigute.
Nola ikusten dute umeek? Eta helduek?
Printze Txikia nobelan esaten den bezala, «nagusi guztiak izan dira noizbait haur». Baina batzuetan zaila egiten zaie haurrek ikusten dituzten gauzak somatzea, «nagusiek zenbakitan» pentsatzen baitute. Antzeko zerbait gertatzen da argazkiekin ere. Leopoldo Zugaza museoaren sortzaileetako batek esandakoaren arabera, umeek asko ikasten dute museoetara bisita egitean eta hori galderak egiteari esker lortzen dute. Koadroek bezala, argazkiek ere ikusten denaz gaindiko informazioa daukatela hautematen ikasten dute. Horrela, museoan dagoen koadro edo argazkirik onena identifikatzeko gai dira eta gainera beren arrazoia argumentatzeko ahalmena daukate. «Helduekin ezin da halakorik egin. Borondatea eduki behar dute eta esan zergatik ematen duen argazki batek, adibidez, atseden sentsazioa» dio Zugazak. Publikoak galdera horiek planteatzea beharrezkoa dela esan du museoko zuzendariak.
Museoa bisitatu dutenen inpresioa ona dela gaineratu du. Orokorrean, «jendea harrituta geratzen da museoarekin». Izan ere, argazkigintza gertutik ikusi dugun arloa izan da beti, baina gauza berri asko ikas daitezke oraindik. Etorritako bisitarien kopuruarekin gustura daude, baina Leopoldoren esanetan, «ez dira guk nahi adina. Beti nahi izaten dugu gehiago».
Museoa baino gehiago
Photomuseuma irabazi asmorik gabeko fundazio pribatua da. Bi familiak osatzen dute, alde batetik, Ramon Serrasenak, eta bestetik, Leopoldo Zugazarenak. Museoaren administrazioaz gain, erakusketak, argitalpenak eta aholkularitza dira besteak beste fundazioak daramatzan eginkizunak. Argazkigintza Villa Manuelako lau pareten artean ez geratzeko, beste hainbat zerbitzu erabiltzeko aukera ematen dio Photomuseumak bere publikoari. Sei hilabetean behin Archivos de la Fotografía aldizkaria argitaratzen dute, gaztelaniaz. Bertan, argazkigintzaren inguruan argitaratu ez diren lanak edo beren itzulpenak agertzen dira. Honez gain, aldi baterako erakusketen katalogoak, erakusketa horien liburuxka-gida, monografiak eta kartelak ere argitaratzen dituzte eta hilero 4.500 pertsonei bidaltzen zaizkie etxera. Noizean behin ikastaroak, hitzaldiak, kongresuak, elkarrizketak eta antzeko ekintzak antolatzen ditu Photomuseumak.
Katalogazio lan handia
Museoak argazkigintzako obren katalogazioan lan asko egin du. Esaterako, 1839tik 1995ra bitartean Espainiako Estatuan argazkigintzaren inguruan argitaratutako guztia katalogatzen ari dira. Katalogazioa orain dela lau bat hilabete hasi zuten eta museoko bi langile ari dira horretan.
Liburutegietako obren katalogazioa aurrera eramaten ari da bi langile horietako bat. Zati handi bat katalogatuta dago jada eta Photomuseumeko web orrian (
www.photomuseum.name) eta Euskadiko Liburutegien Sistema Nazionalean (
www.liburutegiak.euskadi.net/katalogobateratua) ikus daiteke. Bestea, objektu eta argazkiak katalogatzen ari da. Objektuena ia amaituta dago, orain berrikustea eta datu batzuk gaineratzea falta da. Aurrerapen handia izan da museoarentzat piezak inbentariatzea. Hala ere, lan hau egiteak denbora asko eskatzen du, katalogazio sistemak oso geldoak direlako oraindik ere. «Ez dakigu noiz amaituko den zeren etengabe ari gara pieza berriak ekartzen» esan digu Leopoldo Zugazak.
Euskal herritarren argazkigintza
Bisitaldian zehar hainbat argazki harrigarri eta berezi aurkitu ditugu eta baita tartean euskal argazkilarien lanak ikusi ere. Gaur egun argazkilaritza denon eskura dago. Argazki kamera mota asko daude: digitalak, negatibodunak, telefono mugikorretakoak... eta prezioz eskuragarriak dira. Beraz, edonor izan daiteke argazkilari. Baina profesionalen kopurua ere asko igo da azken urteetan eta hainbeste argazkilariren artean gehiengoa anonimoa da. Leopoldo Zugazaren ustez, Euskal Herrian argazkilari asko eta kalitatekoak ditugu, baina aipatutako arrazoiengatik ez dira ezagunak. Beste arrazoi batzuk ere badaude, izan ere, «mundu mailan ezagunak diren argazkilari asko argazkitik kanpoko arrazoiengatik dira ezagun».
Beraz, euskal argazkilarien obrekin gozatzeko Photomuseuma bezalako tokietara jo dezakegu.
Photomuseumaren hastapenak
Urte askotan aritu dira Ramon Serras eta Leopoldo Zugaza Photomuseuma egiteko materiala pilatzen. Argazkiak, kamerak, liburuak... denetik aurki dezakegu orain ia urtebete ireki zen argazkigintza museoan. 1993an museoaren lehenengo saiakera egin zuten Zarauzko Villa Manuelan eta Argazkigintza museo baten lehen zirriborroa izenpean egin zuten lehen erakusketa. 1993tik hona museoak aldaketa handiak izan ditu. Hasieran, eraikinaren goiko bi solairuak bakarrik zeuzkaten erakusketak egiteko, besteetan udal euskaltegia eta gaztetxea baitzeuden. Baina Leopoldo eta Ramonen asmoa ez zen honetara mugatzen. Horrela, Zarauzko Udalaren laguntzarekin Photomuseumaren proiektua aurrera ateratzea lortu zuten. Eraberritze lanak, Villa Manuela egoitza argazki museo bilakatzeko ideiarekin egin zituzten. Orain dela urtebete eskas ireki zituen Photomuseumak bere ateak eta ordudanik hainbat erakusketa eskaini ditu.
Leopoldo Zugaza Photomuseumeko zuzendariaren ustez, beharrezkoa zen Photomuseuma Zarautz bezalako herri batean kokatzea, biztanle gutxiagoko herriek ere eskubide eta betebehar batzuk dituztelako kulturari dagokionez. Zerbitzuak "tokiaren dimentsioaren arabera mailakatzen dira", baina konkretuki batzuk hiri handietan bakarrik aurkitzen ditugu. Horregatik, beharrezkoa da herriak ere zerbitzuz hornitzea. Photomuseuma, beraz, kulturaren deszentralizazioaren aldeko proiektu bat da, eta bestalde, leku egokiagorik ez zuen izango museoak, bere bultzatzaile diren Serras eta Zugazaren bizilekua baino.