Inazioren ttakuna irakurtzean, Angel Erroren zoramen gozagarriaren ondotik, bat-batean geroa karrakatzeari utzi diogula agertzen zait, eta iraganera bihurtzen zaizkigula gogoak. Iragana da alabaina euskaldunon alor hautatua, han ongi gaude, gogorra izan arren halako seguritate bat ematen digulako. Baina bada beti oinordeko bat iraganaz dugun itxura lainoaren uhertzeko. Madarikatuak bitez beraz oinordekoak... ad libitum.

Pio Barojaren hiltzearen berrogeita hamargarren urteburuaren ospakizunek tirriatzen naute, Pio Baroja nor zen ikasi eta Hegoaldeko lagunekin gaiaz bekoz beko mintzatu ahal izateko. Hargatik elementuak eskas ditut. Horretan datza menturaz zinezko muga: Hendaiako Santiago Zubiak, Larrunen malda argitsua gerizatzen duela, gure artean benetako kultural bereizketa eragiten du. Askotan nola, eraketa politiko eta aburuek baino gehiago kulturak baitu jendeetan leizea urratzen, munduko edozein tokitan.

Pontifikatzen eta sententziak lerrokatzen hasia naiz.

Bidasoa ibaiak aldi berean lotzen eta deslotzen gaituela pentsatzen nuen igandean, adiskide batekin esantza eta tabakoa erostera bentaratu nintzenean. Baina arranguratzen ninduen erreka zabalaren azalaren kolore urdina eguzkitan zein Hendaia alde batean ikusteak eta Iruneko etxe gorakoiak bestean. Ukitua nintzen. Itsasoaren gazitasunez hantua irudikatzen nuen urera neure buruaren botatzeko desira menperatu nuen nigan, batasunaren bila nenbilelako funtsean.

Metaforikoki bistan dena.

Txori saldo baten oihuek ametsetarik iratzarrarazi ninduten. Lertsunak ziren zeru sakonean 1 zenbakia, modurik perfektuenean, hedoi arinen eremuan marraztuz pasatzen. Soberategiko sobera zen. Batzuetan naturak bidea erakusten digu. Memoria pribatizatzen diguten oinordekoen partez ahordekoaren premia aldarrikatu nuen. Jakina, idatziak betikotasun fosilizatuan bizi-hazten dira eta erranak hegaldatzen, hitzak gasaren antzekoak direlako nonbait, airakorrak eta frankotan friboloak. Irri zozoa askatu nuen azkenik, Santiago Zubiaren erdian zutunik eta Iparragirre ez nintzela diotsut!

Iparraldean ginen berriro. Bakearen eta ahanzmenaren bihotzean. Oxigenoak Bilbon bezala, oxidaziorik pairatzen ez duen lurraldean. Hemen ere alta omenaldiak antolatzen dira. Urtean behin edo bietan. Ala gehiagotan. Bazkoko Sarako idazleen bilkuretan adibidez edo Maulen Peko Arrüan. Bazkari eta mozkor handiak, bertsolariren bat gonbidatua denean. Krokodilo malkoak jaisten dira zintzur eta sabelordekoen mateletan behera, omenduaren garrantzia aipatzean, hark huts utzitako lekua nehork ez duelako egundaino bete, gaurko ekileak ez direlako haien larruzko zapaten sokak korapilatzera heltzen. Aieru biblikoak hautematen dira eta kanta badakigu.

Ardura Iparraldean omenduak herrietako berriak baizik ez zituen eskaini, morala sozialaren zaintzeko egokiak ziren predikuak eta ipuin zahar eli bat, haurren sinesteak ez kolpatzeko gisan. Argi da halatan, heriotza xantza ikaragarri bat dela idazlearentzat, orduan baita kulturaren globo globalizatzailea behialako idazleaz oroitzen, bizi zelarik bazenik ere ez zekielarik.

Xantzaz ari garela erantsi behar dut, Iparraldean, ez dela maiz ohoratuaren famaren egokitzeko oinordekorik altxatzen. Omenduaren familientzat, kide baten idazteko bizioa besteen arto jorratzeko edo porru landatzeko jaidura gordearen balio berdinekoa zen, eta halaz berdinak berdin, bost axola. Suertez, handioski omendu gehienak apezak izanez -aitorturiko- oinordeko kapritxosorik gabekoak dira.
Aintza...