Kazetari batek oso gutxitan aurkitzen duen altxor batekin egin du topo Lucy Komisar-ek. Emakume honek Tax Justice Network (euskaraz Zergetan Justizia Sarea ipiniko genuke) erakundean ikerketak burutzen ditu New Yorken, eta duela gutxi eskuetara iritsi zaio Espainian Citibank-ek bezeroek zergarik ordain ez dezaten egiten dituen trikimailuak argitzen dituen txosten konfidentziala. Guk dakigula, Lucy Komisarren idatzia ez da aipatu Espainiako komunikabideetan, eta hemengoetan ere ez.

Komisar Espainiako ustelkeria kasu honetara iritsi da Citibank diruetxearen arrastoari jarraituz. Munduko finantz zerbitzu erakunderik handiena biltzen da Citigroup delakoan. 100 herrialdetan ari da lanean eta aktibotan bilioi («b» hizkiz) bat dolarretik gora dauzka zorroan. 2005ean 120.000 milioi dolarretako diru-sarrerak lortu zituen, eta horietatik 25.000 milioi dolar etekin garbia.

Eskandaluak bat eta bi baino gehiago izan ditu Citigroupek azken urteotan. Amerikako Estatu Batuetan Enron energi korporazioa hondoratu zenean, Kaliforniako unibertsitateak salatu zuen banku honek lagundu ziola kontabilitate liburuak «erretzen». Salaketa horretan sakonduz jakin zen 1993an Citigroupek sasi-enpresa edo paperetan besterik ez dagoen sorgin-enpresa horietako bat (shell company ingelesez) antolatu zuela Enronen gas salmentetako diruentzako; mugimendu horietan 4.800 milioi aurreratu zizkion Citigroupek, gas salmentak ezkutatzeko.

Italian lehertu zen Parmalat konpainiaren istiluaren erdian ere azaldu zen Citigroup. Bankutzar honek Parmalatekin martxan jarri zuen zerbitzuak «Buconero» izen ponpoxoa zeraman, egoitza Caiman uhartean zeukalarik. Korporazioaren buruzagiek eta banku zerbitzuak antolatutako iruzurra argitara azaldu zenean, 8.000 milioi euroko zuloa agertu zen 2003an, eta mundu osoan 36.000 langileri beharra ematen dien esne konpainia ia joan zen pikutara.

Baina Lucy Komisarrek atal berezi batean jorratu du 2001ean Argentinan gertatutako «corralito» famatuarekin Citigroupek eduki zuen zerikusia. Urte hartan Argentinako ekonomia osoa paralizatu egin zen, zergatik eta Estatuak bere ordainketak egin ezin zituelako, zor publikoaren sarietatik hasita. Aditu askok beren analisietan aipatu zuten kolapso horren sustraietako bat pertsona eta enpresa askok zergetan egindako iruzurretan zetzala: urte luzez paradisu fiskaletara milaka milioi dolar atera ziren Argentinatik, eta horiek pagatu beharreko zergak bidean galdu.

2002. urtean, Argentinako Legebiltzarreko batzorde batek kalkulatu zuen atzerrian argentinarrek gutxienez 127.000 milioi dolar zeuzkatela gorderik; urte hartan Argentinak pilatuta zeukan kanpo zor guztia adina. Orduan, telebistako kazetari batek, Maximiliano Montenegrok, Citibanken Buenos Airesko egoitzara joan eta ezkutuko kameraz filmatu zuen bertako arduradun batekin izandako elkarrizketa. Montenegrori Mariano izeneko komertzialburuak diruak kanpoan inbertitzeko Private Bank izeneko zerbitzuak zeuzkan aukera guztiak erakutsi zizkion, bezero berri eta aberatsa zelakoan: «Private Bank honen bezeroetatik %85ek offshore kontuak dauzkate. Zergatik? Zergak ordaintzeaz nazkatuta daudelako».

Mariano jaunak esplikatu zion -eta gero telebistan erakutsi zuten-- nola sortu behar zen gezurrezko izen batekin pasabideko kontu bat New Yorkeko Citibanken, eta handik aurrerako urratsak nola eman, agintariek diruaren arrastorik eduki ez zezaten. Bideoa telebistan azaldu ondoren, Mariano famatua kanporatu egin omen zuten -isilik egoteagatik ondo ordainduta- eta Citibankek bere Private Bank zerbitzua Txile eta Uruguayra eraman zuen.

Munduan 70 offshore zentro daude. Wikipediak dioenez, banku offshore bat atzerrian dago -inbertitu duenarekiko-, zerga gutxiko herrialde batean, eta honek abantaila asko eskaintzen ditu: sekretua, lege araudi malguagoak, zerga apalak, dirua eskuratzeko erraztasuna, herrialdearen segurtasuna...

Citigroupek fama dauka bankugintza offshore horretan. Eta kontua da Lucy Komisar kazetariaren eskuetara iritsi dela Espainiako Citibanken mugimenduak salatzen omen dituen dokumentu bat. Horiek azaltzen dutenez, milioi bat dolar arteko kopuruei zerbitzu pribatu batzuk eskaintzen dizkie bankuak, eta aldiz milioi bat dolarretik gorakoei -gehienbat bost milioi dolarretik gora dauzkaten oso aberatsei- Private Banken zerbitzuak. 2001ean, zerbitzu honetako saltzaile onenetakoa zen José Miguel Alfayate haserretu egin zen buruzagiekin -kazetariak jakin duenez, bere salmentengatik agindutako guztia pagatu ez ziotelako- eta alde egiterakoan txosten batzuk idatzi zituen. Dokumentuok, itxura batera, ondorengoei informazioa jakinarazteko eginak daude, baina horietan aditzera ematen da zeharka Citibankek legeak hausten dituela. Xantaiatzat hartu liteke.

Alfayateren paperetan ageri omen denez, munduan offshore sisteman mugitzen diren dirutzen katean Espainiak garrantzia handia dauka; bankuko arduradunei gomendatzen die ahalegintzeko mugimendu horien iluntasuna mantentzen. Alfayatek nabarmendu du paradisu fiskaletan ezarrita diruak etekin askoz handiagoa ematen duela bertako banku eta kontuetan baino, zergak ez ordaintzea errazteagatik. Baina sistemak ondo funtzionatu dezan, Alfayatek bere memorandumean aipatzen du, oso inportantea dela Espainiako bezero on horiek zuzeneko harremana edukitzea urrutiko -offshore- agenteekin; Citibankek paradisu horietan dauzkanekin, alegia. Urrutiago doa Alfayate: bankuko arduradunei eskatzen die bera bezalako agenteek urteotan horrelako operazioetan lortu dituzten etekinak onartzea, urte luzez konfidantza hartu duten bezeroak ez uxatzekotan.

Lucy Komisarrek Alfayateren paperak irakurritakoan Espainiako Citigroupeko buruetara jo du. Idatziz erantzun dio Gabriela Sebastián de Erice harreman publikoetako arduradunak, argibide gutxi eman baina jakinaraziz bankuak legez kontra ari dela aditzera ematea maltzurkeria dela. Kazetariak, aldiz, uste du Espainiako Citigroupek lana zuzen edo oker egiten duen jakiteko bere barne kontabilitatean arakatu beharko lukeela Espainiako Gobernuak.

2005ean Europar Batasunak martxan jarri zuen arautegi berria offshorean ari diren bankuek ezkutuko diru mugimenduen informazioa eman dezaten. Herrialde guztiek ez dute onartu. Onartu duen Suitzak jakinarazi duenez, Espainian bizi direnek 432 milioi dolar zeuzkaten Suitzako kontu argietan. Beste 5,2 mila milioi dolar zeuzkaten zeharka kontrolatutako kontuetan. Baina hau koadroaren zati bat da: benetan aberats direnek sasi-konpainia edo fantasmak dauzkate antolatuta, diruen arrastoa galtzeko.

En fin, lehen baino garbiago dakigu Espainia dela paradisu... fiskala.

----------------------------------------------------------------------------
www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.