Oi ama Atlantida!

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Bordele, 1896. Lewy D'Abartiague historialariak De l'origin des basques bere tesi amaitu berria aurkeztu du Frantziako Zientzien Aurrerapenerako Elkartean. Besteak beste, Londresko Nazioarteko Geografia Kongresuan ere eman du bere lanaren berri. Nouvelle Revue aldizkariak tesiaren laburpen bat kaleratu du eta laburpen luzexeago batekin liburuxka argitaratu du Parisko Librairie de l'Opéra-k.

Tesi horretan, aurkezpen modura zenbait argibide ematen zituen D'Abartiaguek euskal arraza eta hizkuntzaren inguruan. Ondoren, euskaldunen jatorriaren inguruko hipotesiak, bere hitzetan «imagina daitezkeen guztiak», azaltzen zituen: ibero, semita, ario, eta finlandiarrak aipatu zituen lehenik, gero Uraletara, Afrikara eta Amerikara joateko. Baina aukera horiek nahikoa ez eta denak baztertuta misterioari beste erantzun bat eman nahi zion historialariak.

Jatorri amerikarraren tesiari arreta berezia eskaini zion, beste egile batzuek zentzu horretan esandakoak onartzen zituen eta, hizkuntzaz gain, azterketa arkeologiko eta zoologikoek jatorrizko amerikarren eta euskaldunen arteko parekotasunak eskaintzen zituztela zioen. Afrikako iparraldean ere bertakoak euskaldunekin lotzen zituen froga mordoa omen zegoen. Ondorioz, euskaldunak Atlantikotik zetozen.

Baina, nola zen posible duela milaka urte amerikarrak eta euskaldunak lotuta egotea «haien artean halako ur eremu handia izanda»? galdetzen zion bere buruari D'Abartiaguek. Erantzuna guztiz logikoa zen: tartean beste zer edo zer egongo zen. Eta aukera hori ez zuen frantziarrak asmatu. Atlantida ederki deskribatu zuen Platonek. Pomponius Mela edo Siziliako Diodorok ere xehetasunak eman zituzten kontinente galduari buruz. Atlantida inperio handia omen zen, ia Europa osoa eta, Libiaraino, Afrikako iparraldea bere menpean zituena. Lur mugimendu izugarriek hondoratu omen zuten Atlantikoaren erdian zegoen eremu zabal hura. Inperioa horrela desagertu zen, baina D'Abartiagueren aburuz, atlantidarren oinordekoek Pirinio inguruan bizirik iraun zuten. Hots, euskaldunak ziren azken atlantidarrak.

Historialari frantziarrak ahalegin handia egin zuen bere tesia zabaldu eta adituak «aferaren garrantziaz eta urgentziaz ohartarazteko». Gaia ikertzeko azken aukera zela zioen, bere esanetan, euskaldunei desagertzeko garaia iritsi zitzaielako.

Mende pasatxo beranduago, D'Abartiagueren tesiak ez du, noski, inolako oinarri zientifikorik, baina, beharbada zientzia fikziozko irakurketa interesgarria delako, bere lana biltzen duen liburua 10 euroren truke salgai dago Lacour-Ollé argitaletxearen eskutik. Eta, bere aurreikuspenaren kontra, Atlantidako azken biztanleok hemen jarraitzen dugu.


Arrastoak

Derveni-ko papiroa da Europako libururik zaharrena (beheko irudian). Duela 2.400 urte Anaxagorasen eskolako filosofo batek idatzia, Orfeoren mitoan oinarritutako azterketa filosofiko-erljiosoa jasotzen du. Papiroa 1962an aurkitu zuten, zati handi bat erreta. Baina Judasen Ebangelioaren irakurketak itxaropena ekarri dio Derveniko testuari; kasu hartan erabilitako eskaner digitalarekin edukiaren %20 gehiago ezagutu ahalko dela baitiote adituek.

Gizeh-ko esfingeari ebakuntza estetikoa egin diote berriki. Mende luzetan haizeak eta hondarrak buruan eta bularrean egindako kalteak konpondu dizkiote. Baina ez da lehenengo aldia: K. a. 1401. urtean Tutmosis IV.a ere kezkatuta zegoen obra erraldoiaren itxurarekin. Prebentzioa hautatu zuen faraoiak eta haizearen kontrako murru izugarria eraiki arazi zuen haren inguruan.


Azkenak
“Inoizko euskal zinemarik indartsuena” izango da 73. Zinemaldian

Astelehenean jakinaraziko dituzte ordutegiak, eta hilaren 14an, igandean, jarriko dituzte salgai lehen egunetako sarrerak. 254 film egongo dira ikusgai, 56 herrialdetakoak.


26 herrialde prest dira Ukrainan esku hartzeko, baina Putinek erantzun die helburutzat joko dituela

Emmanuel Macron Frantziako lehendakariak adierazi du 26 herrialde prest direla gerra amaitu ondoren Ukrainan indar militarra zabaltzeko, “lurrez, airez edo itsasoz” parte hartuz. Vladimir Putin buruzagi errusiarrak erantzun die ez duela horrelakorik onartuko, ez... [+]


Hizkuntza bat gutxiago munduan: azken caddo hiztuna hil da

Caddo hizkuntza gorde eta biziberritzeko ahaleginean ari den ekintzailea da Alaina Tahlate. AEBetako jatorrizko caddo herriko hizkuntza hori jario oneko hiztun bakarrarekin gelditua zen: Edmond Johnson, 95 urteko hiztunarekin. Tahlate gazteak aitortu zion estutasunez bizi zuela... [+]


Asimilazioaren kontrako topagune izanen da Izpegi irailaren 19 eta 20an

Izpegiko besten hirugarren edizioa ospatuko dute, Basaizea Baigorriko kultur elkarteak, Baztango Gazte Asanbladak eta Baigorriko zein Erratzuko gazteek elkarlanean prestaturik. Hitzaldiak, bazkaria, ibilaldia, kontzertuak... izanen dute zeregina.


Azpiegitu handiak
Osasunak bat egin du Nafarroako AHTren aldeko Plataformarekin

Osasuna futbol taldeak bat egin du Nafarroako Abiadura Handiaren aldeko plataformarekin, azken honek ostegun honetan jakinarazi duenez. UGT sindikatuak eta Eraikuntzaren Industrializatzearen Aldeko Nafarroako Klusterrak ere bai.


Bilboko etapa Palestinak “irabazi” zuela azpimarratu dute, eta protestan jarraitzera deitu

Palestinarekin Elkartasunak manifestazio nazionala antolatu du urriaren 4rako. Ostiral honetan Euskal Herriko 130 udaletxeren aurrean protestatzera deitu du Gernika-Palestina ekimenak.


2025-09-05 | Sustatu
Itzulbide jarri dute martxan Osakidetzan, euskarazko lan-hizkuntza eraginkorragoa izateko

Osakidetzak Itzulbide aurkeztu berri du. Itzultzaile neuronal bat da EAEko osasuneko profesionalentzat, euskaraz egiten diren kontsulta medikoetako informazioa gaztelaniara itzultzen duena. Euskara lan-hizkuntza eraginkorra izateko baliabide gehiago eskainiko dizkie... [+]


Ikasle nafarren %30ak ikasiko du aurten euskarazko D ereduan

Hiru urte bete dituzten 1.404 ikasle berri matrikulatu dituzte D edo B ereduetan, Nafarroan. Adin guztiak kontuan hartuz, 27.334 ikaslek ikasiko dute euskaraz. Matrikulen 67,8% ikastetxe publikoen sarean izan da.


Pantailen gehiegizko erabilera, desinformazioa eta indarkeria praktikak identifikatu ditu adingabeen artean Macsonrisas-ek

Ikasleek pantailekin duten harremana aztertu eta "Heziketa digitala LH eta DBH" izeneko txostenean jaso dituzte ondorioak Macsonrisas-eko kideek.


Kaleratze kolektiboa ezarri nahi dute Maderas de Llodion

Asteleheneko bileran helarazi zioten asmo hori enpresa batzordeari, eta irailaren 9rako deitu dute hurrengo bilera. Fabrikak 151 behargin ditu gaur egun, baina ez dute zehaztu zenbat kaleratuko lituzketen.  


Herriko dantzan parte hartzen ari ziren emakumeei eraso egin diete Errioxako Cervera herrian

Emakumeak dantzara atera eta gizonezko dantzariek oztopatu egin dituzte, bultza egin diete eta haien dantza eragozten saiatu dira. Beste batzuetan musikariak geldiarazi dituzte eta ikusleetako batzuk bizkarra eman diete emakume dantzariei. Ez da Baztan, ez Hondarribia edo Irun;... [+]


2025-09-05 | Gedar
Gaztetxea lortu dute Etxaurin

"Bailara eraldatzeko ezinbesteko tresnatzat" hartzen dute Gaztetxea, eta elkartasuna adierazi diete "borrokan dauden beste Gaztetxe guztiei".


“Hondarribiko alardearen bi aldeak parez pare jartzea da zilegitasun bera ematea zapaltzaileari eta zapalduari”

Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]


Gipuzkoako Aldundiko zaintzaileek ez dute euskara jakin beharrik, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren arabera

Donostiako epaitegi batek aurretik emandako epaia berretsi du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. ELAk eta LABek mobilizazioa antolatu dute ostiralerako, eta Euskalgintzaren Kontseiluak bat egin du.


Eguneraketa berriak daude