Etxeko langileak: zerbitzari bai, menpeko ez
1424/85 Errege-Dekretuak, izan ere, itxaropen ugari piztu zuen, baina baita arin zapuztu ere. Behintzat, ordura arteko hutsunea estali zuen. Hura baino lehenago, 1969ko beste dekretu batek baino ez zuen zertxobait arautzen etxe-zerbitzarien lana, eta hori ere haien kalterako. "Dekretu horren bidez Gizarte-Segurantzako erregimen berezia ezarri zen etxeko langileentzat, zeharo diskriminatzailea". Langileok Erregimen Orokorretik kanpo utzi zituzten beraz, eta halaxe segitzen dute, frankismoko dekretu hark indarrean iraun baitu gaur arte.
Edozein lanbideri dagozkion gainerako alderdi guztiak -kontratazioak, soldatak, oporrak, lanaldi eta atsedenaldiak...-, legerik gabeko linboan jarraitu zuten zorioneko 1986ra arte. Edo hobe zoritxarreko esatea. Izan ere, ELEko kideek dioskutenez, 1424/85 Errege-Dekretuak ez ditu etxeko langileen eskubideak babesten, eta gainera sarritan hausten da; hauslearentzako ondorio larriegirik gabe, antza: "Guk hamaika salaketa egin dugu Lan-Ikuskaritzan, baina gutxitan egin dute zerbait", dio Pili Gilek.
Bestetik, langile askok gehiegizko lan ordu kopurua egiten du, kaleratzea libre da praktikan, soldatak barregarriak dira maiz... "Gainera -diosku Lis Quintanak- enplegatzaileak soldataren zati bat ken diezaioke langileari (%45era hel daiteke) hark lantokian jateagatik edo, barne-zerbitzaria bada, bertan lo egiteagatik". Kontratu gehienak ahozkoak izaki -legeriak hartarako aukera ematen baitu-, gatazka sortzean langileak ez dauka diskriminazioa frogatzerik. Sarritan, salatuaren etxean lan egin duenik ere ez.
Langileei dagokienez ere, antzinako estereotipoak hautsi egin dira. "Ni gaztetan etorri nintzenean, gehienak landako jendea ginen, ikasketarik gabeak", dio Gilek. Gaur egun, berriz, denetik dago, unibertsitatean dabiltzan neska gazteak zein familiako ekonomiari laguntzeko lanean jarri diren emakume helduak. Hamarretik zazpik burutua du derrigorrezko hezkuntza, eta atzerritarren kasuan nahiko handia da goi-mailako tituluren bat daukatenen portzentajea: bostetik bat.
Egoera iraultzeko ekimenak ere abiatu dira, noski. Erakunde publikoek gaiari heldu diote, eta baliteke hobekuntzak izatea luze gabe. 2004ko irailean, kasu baterako, Nafarroako Legebiltzarrak aho batez onartu zuen Aralarren mozio bat, Espainiako Gobernuari etxeko langileentzako lan-araudi berria eskatzeko.
ELEk ere aurkeztu du, EAEko hainbat sindikaturekin batera, lege-proposamen bat Madrilgo Legebiltzarrean. Bai Nafarroako bai EAEko proposamenek, funtsean, gauza bera dute helburu: gaur egun sektorea arautzen duten dekretuak bertan behera uztea, langileen eskubideak benetan babestuko dituen legeria berria eraikiz haien ordez. "Ea zorioneko ‘talantea’ dela eta ez dela, zerbait lortzen dugun", adierazi digu, itxaropentsu, Lis Quintanak.
"Talantearen" gotorlekura jo dugu, bada, Lan eta Gizarte Gaien Ministeriora zehatzago esateko, eta han adierazi digutenez, gai hau kontuan hartu dute Gizarte-Segurantza aldatzeko egiten ari diren elkarrizketetan. Hain zuzen, Espainiar Gobernuak gizarte-eragileei helarazi dizkien proposamenetan bada etxeko langileei buruzko aipamen txikia. Helburua, haien Erregimen Berezia Erregimen Orokorrean txertatzea apurka-apurka. Ikusi behar zer ematen duen gobernu eta eragileen arteko elkarrizketak. Eta, batez ere, noizko. Momentuz, pazientzia.
Iazko uztailean, Emakundek EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoa kaleratu zuen. Txostena kontraesan bat salatuz hasten da: etxeko lanak gu guztion ongizaterako nahitaezkoak izanagatik, ez dute behar adinako onespenik gizartean. Areago, eta norberaren etxe barruko lanez ari garela beti ere, "ikusezinak" direla dio txosten egileak, gizarte kapitalistak eremu pribatu eta publikoaren artean egindako zatiketa erabatekoaren kariaz -gai honetaz informazio sakonagoa izateko, ikus ARGIAren 2.024. zenbakia-.
Etxeko lanak norberaren etxetik kanpo -eta soldata baten truke- egiteak "ikustezintasun" hori deusezteko balio dezake, merkatuan diru-balio bat ezartzen baitio lan horri. Haatik, etxeko lan ordainduak ez dauka gizartearen onespenik. Lan erraza omen da, prestakuntza berezirik eskatzen ez duena, edo edonork ikas lezakeena, jardun hutsez.
"Hala -dio Emakunderen txostenak- lana ez ezik, haren egileak ere ikustezin bihurtzen dira. Izan ere, etxeko lana ez da sekula lantzat hartu, zeregintzat baizik. Eta horregatik, langileek ez dute uste eurek egiten dutena lanbidea denik, okupazio edo zeregin hutsa baino". Lanbide kontzientziarik ezak sektore modura antolatzeko oztopoak dakartza batetik, eta gizarteak lan horrenganako daukan jarrera elikatzen du bestetik. "Etxe-zerbitzariek badakite euren lanak ez daukala ospe onik, eta beraietako batzuek ere beste lanbide batzuk baino eskasagoa dela uste dute. Sarritan, sektore honetan jardutea estigmatzat hartzen da, eta zerbitzari batzuk ez dute nahi izaten zertan lan egiten duten inork jakiterik".
Emakundek iaz plazaratutako EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 550 etxe-zerbitzariri egindako galdeketa du oinarri. Denak ziren, esan gabe doa, andrazkoak. Hona hemen txosten horretako daturik aipagarrienetako batzuk:
- %69 Hego edo Ertamerikakoak dira.
- %67 ez dago Gizarte-Segurantzan alta emanda. Bertokoen kasuan, portzentajea %76 da.
- 2005eko maiatzean, 12.000 lagun inguru zeuden Etxeko Langileen Erregimen Berezian izena emanda EAEn. %90etik gora emakumezkoak ziren. Ez dago zehatz-mehatz jakiterik zenbatek diharduen guztira lanbide honetan, askoz gehiago baitira Gizarte-Segurantzan ez daudenak.
- Atzerritarrei dagokienez, gizarte-segurantzan alta eman gabe egoteko arrazoia lan-baimenik eza da ia kasu guztietan (%96). Bertokoengan, berriz, ez diela merezi da argudiorik erabiliena (%40).
- %73k ez dauka idatzizko kontraturik, ahozkoa baizik.
- Barne-langileen (lan egiten duten etxean bizi direnak) %85ek eguneko hamar ordu baino gehiago egiten du lan, 1424/85 Errege-Dekretuak lanaldia gehienez ere bederatzi ordukoa izan behar dela dioen arren. %52ak, gainera, zortzi ordu baino gutxiago dauka lanaldi biren artean atseden hartzeko, dekretuari muzin eginez horretan ere.
- Kanpo-langileei dagokienez, astean 40 ordu edo gutxiagoko lanaldia daukaten gehienek Lanbide arteko gutxieneko soldata (LGS) baino soldata handiagoa jasotzen dute, baina lanaldia luzatzeak ez dakar berez soldata handitzea. Hala, 50 edo 60 ordutik gora jarduten dutenek ez dute, Emakunderen txostenak dioenez, euren lanaren araberako diru-saria poltsikoratzen.
Israelek aldebakarrez eraso egin dio Irani eta 585 pertsona baino gehiago hil ditu, horietatik %90 zibilak. Nazioartean atxilotzeko agindua duen Benjamin Netanyahu gerra-kriminalak dio "eraso prebentiboa" izan dela, bere inguruan inork ez dezan eduki berak aspaldian... [+]
Gasteizko Txosnek gaur aurkeztu dituzte ofizialki 2025eko Andre Mari Zuriaren jaietarako kartela eta musika zein kultur programazioa. Hirugarren urtez jarraian, Entxosnatu, etorri gugana! lelopean, gune autogestionatuak abuztuaren 4tik 9ra egongo da irekita, 40 kontzertu eta... [+]
Joan den igandean, ekainak 15, ugatzari buruzko artikulu interesgarria argitaratu zuen Rosa Canchok El Correo egunkarian. Azken urteotan hegazti sarraskijale adierazgarri honek Araban bizi duen itxaropen onaren egoeraz hitz egiten zen testuan. Arabako Foru Aldundiko Ingurumen... [+]
Irango hiru gune nuklear nagusiei eraso egin ostean, Donald Trump AEBetako presidenteak "Iran berriz handi egiteko" erregimen aldaketa bat behar dela adierazi du sare sozialetan. NBEren Segurtasun Kontseiluak larrialdizko bilera egin du, eta Errusiak, Txinak eta... [+]
"Oxala Mediterraneoko herrialdeek beren betebeharrak beteko balituzte, eta bilaketa eta erreskateko uretan eskura dauzkaten operatibo guztiak martxan jarriko balituzte, jendeak itsasoan arriskurik izan ez dezan". Mikel San Sebastian Aita Mari erreskate ontziko kidearen... [+]
Astelehenetik igandera askotariko 106 jarduera antolatu dituzte auzoko bizilagun eta eragileek, parte hartzea, auzo harrotasuna eta autogestioa ardatz. Aurten poliziak bortizki hustu berri duen Korda espazioa izango dute gogoan. Hamazazpigarren edizioa da aurtengoa.
Ostegunean hiru hilabete beteko dira Gasteizko lorezainek greba mugagabea hasi zutenetik aho batez, ELA, LAB eta ESK sindikatuek deituta. Gasteizko parke, igerileku eta berdeguneak belar eta sasiek hartuta ikusteak oso ikusgarri egin du greba, baina iragan astean “zerbitzu... [+]
Eskirozko BSH lantokia ixteko asmoa plazaratu zutenetik lan taldearen mediku-bajak bikoiztu baino gehiago egin direla salatu dute gaur: "Abenduan prozesua hasi zenean lan taldearen %4 zegoEn bajan, orain %13 baino gehiago dago", adierazi du Sergio Ayucar BSHko langile... [+]
Hau idazten ari naizela, kanpaina bukatzear dugu. Datorren astelehenean jetzaldi batera pasako gara. Horrek esan nahi du hiru egunetik behin egingo dugula gazta, eta gaztek izango dituztela bospasei kilo. Uztailaren bigarren astean edo utzi egingo diogu gazta egiteari.
Duela egun batzuk Zeraingo mendietan nenbilela, gorpu bat topatu nuen bidearen erdian. Lehen aldia zen halakorik ikusten nuela, eta kosta zitzaidan identifikatzea. Bere tamaina txikia ikusita, kume bat izan behar zuela pentsatu nuen; baina oker nenbilen. Munduko ugaztun... [+]
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren arteko kolorea du. Urtero loratzen da lurrin fina zabalduz. Lore horiek destilatu egiten dira, ia erabat kosmetikan eta... [+]
David de Blasek abiatutako proiektua da Azpigorri Ahuntz Txorizoak, eta izenak argi uzten duenez, azpigorri arrazako ahuntzekin ari da lanean. “Urteetan industrian aritu nintzen lanean, baina pandemia garaian artzain eskolara joan nintzen, eta ikasketak amaitutakoan... [+]