Txina, K.a 2500. Dokumentuek diote gutxi gorabehera garai horretan hasi zirela antzinako txinatarrak Tsu-Chu izeneko jokoan. Tsu hitzak «oinekin baloia jotzea» esan nahi omen du, Chuk, aldiz, «larruz egindako pilota», eta emperadorearen urtebetetzeko ospakizunetan jokatzen zen. Bizilagun japoniarrek ere Kemari izeneko jokoa garatu zuten K. a. 300 eta 600 urteen artean; 8 jokalari edo gutxiago aritzen ziren partidatan eta baloiak lurra ez ukitzea zen helburua.
Amerikan ere goiz hasi ziren baloiari astintzen. Mayak eta aztekak Pok-A-Tok jokoan aritzen ziren; baloia hankekin jo arren, helburua berau uztaian sartzea zen. Aurkitutako zelairik zaharrena -Paso de la Amada, Mexiko- K. a. 1600ekoa da. Ipar Amerikan, beranduagokoak dira Pasuckuakohowog jokoaren inguruko berriak, XVI. mende amaierakoak hain zuzen. 1.000 pertsonatik gorak hondartza zabaletan bildu eta baloiarekin jokatzen zuen, sarritan egun bat baino gehiago irauten zuten partida kaotikoetan. Alaskako eskimalek ere halako zerbait egiten omen zuten, baina izotz gainean; Asqaqtuk esaten zioten jokoari.
Baina hilabete honetan mundu erdia liluratuta izango duen kirol honen bertsio modernoa Europan sortu zen eta bertan ere aurrekariak badira. Antzinako Grezian, Episkyros-ean aritzen ziren. Beste kiroletan bezala, biluzik jokatzen zuten eta, gizonezkoak gehiago izan arren, emakumezkoek ere jokoan parte har zezaketen. Aurretik, linoz eta hilez egindako baloiek -Egiptoko hilobi batean aurkitutakoa kasu- ez zuten punparik ia eta greziarrek follis edo puztutako baloia garatu zuten. Zerrien maskuriak erabiltzen zituzten horretarako, baina belaki zatiekin egindako pilotak ere baziren.
Erromatarrek Episkyros-a garatu eta izena aldatu zioten: Harpastum izena zuen Inperioaren modako jokoak -bere azken urteetan bereziki-. 5-12 jokalarik erditik banandutako zelai errektangularrean jarduten zuten. Talde bakoitzak bere erdian mantendu behar zuen baloia, eta arerioa baloia lapurtu eta bere zatira eramaten saiatzen zen. Harpastuma follisa baino pilota txikiago eta gogorragoekin jokatu ohi zen. Zizerok berak kasu bitxia deskribatu zuen: Gorteko bizartegian gizon bat hil omen zuten, bizarra mozten zioten bitartean norbaitek baloiari ostikoa jo eta leihotik barrura sartu zenean; pilotak bete-betean eskuan jo omen zion bizarginari eta bezero gizarajoari lepoa moztu zion labanak. Atheneaus-ek ere Harpastumari buruz idatzi zuen: «Harpastum da gehien gustatzen zaidan jokoa. Ahalegina eta nekea izugarriak dira, lepoaren bira bihurriak bezalaxe». Eta Antiphanesek hauxe kontatu zuen: «Baloia hartu eta lagunari pasa zion, jokalari bat saihestu eta barre egiten zuen bitartean». Horra hor, Antzin Aroko Ronaldinho.
Inperioaren hedapenean erromatarrak britainiar irletara iritsi ziren, baita euren jokoa ere. Erromatarren eta britainiarren arteko Harpastum norgehiagoken berri iritsi zaigu. Erromatarrek erraz lortzen omen zuten garaipena.
Erdi Aroan Italian eta Ingalaterran jarraitu zuten baloi jokoan. Bi herrietan joko jendetsu eta bortitzak egiten ziren. Baina 1863a arte ez ziren joko arau zehatzak idatzi; orduan sortu zen egungo futbola Ingalaterran eta urte gutxi beranduago, 1967an, lehen futbol taldea, Sheffield FC, zelaira irten zen.
Egunotako futbol sukarra justifikatzea edo ulertzea zaila izango da askorentzat. Baina oinarri historikorik behintzat ez da falta. Eta Alemaniako Munduko Kopa honetan Ingalaterrak eta Italiak topo eginez gero, aitzakia polita izango dute errebantxarako, 2.000 urte geroago.
Informazio askea lantzen dugu ARGIAn, langileok gara proiektuaren jabeak eta gure informazioen atzean ez duzu sekula multinazionalik, bankurik edo alderdi politikorik topatuko. Gure ustez, burujabetza guztien oinarrian dago informazio burujabetza, ezagutzen dugunaren gainean pentsatzen eta erabakitzen dugu. Horregatik diogu kazetaritza independentea dela demokraziaren oinarrietako bat.
Aldizkaria paperean etxean edo e-postan PDFan jaso nahi duzu? Pozik hartuko zaitugu ARGIAko komunitatean. ARGIAkoa izateko, nahi eta ahal duzun ekarpena egin dezakezu, eta bueltan egoki ikusten duzuna eskatu. Indartu dezagun indartzen gaituena!
Donald Trump AEBetako presidentea Nobel saria irabazteko hautagaia dela baieztatu dute. Norvegiako parlamentuko bi diputatu kontserbadorek aurkeztu dute haren hautagaitza eta beste 303 lagunekin lehiatuko da Trump.
Iruñeko Kaputxinoen artxiboan izan gara, Damaso Intza Zeruko Argia aldizkariaren sortzailearen dokumentuak arakatzen. Bideo labur honetan bildu ditugu bertan egindako zenbait aurkikuntza.
Tren sozial baten alde! AHTrik ez! leloa zabaldu zuten, Erdi Aldea Trenaren Alde taldeak antolatuta.Trenbideak hobetuta, abiadura handikorik egin gabe, zerbitzu ona eman daitekeela argudiatu zuten.
Zubietako erraustegiak ez ditu jarraian kontrolatuko bere tximiniak airera isuriko dituen kutsagai arriskutsuenak, bidenabar dioxinak eta furanoak. GuraSOSek prentsaurrean erakutsi ditu horren frogatzat erraustegiaren jabea den GHK eta datozen 35 urteetan kudeatuko duen Ekondakin Energia y Medio Ambiente enpresa taldeak sinatutako kontratua eta Eusko Jaurlaritzaren aurrean urtero bete beharko duten Ingurumena Zaintzeko Plana delakoa.
Gipuzkoan egin dute gehien gora manifestazioek, 2017an baino %27,6. Bizkaian %9 egin dute gora, eta Araban berriz, %5,3 behera.
Nafarroako Gobernuko lehendakariak ostiralean bertan proposatu zuen aldaketa sostengatzen duten lau alderdiak elkarrekin joatean apirilaren 28ko Espainiako hauteskunde orokorretara. EH Bilduk begi onez ikusi zuen aukera eta Ahal Duguk eta Ezkerrak atzera bota zuten proposamena.
Nafarroako Gobernuko lehendakariak ostiralean bertan proposatu zuen aldaketa sostengatzen duten lau alderdiak elkarrekin joatean apirilaren 28ko Espainiako hauteskunde orokorretara. EH Bilduk begi onez ikusi zuen aukera eta Ahal Duguk eta Ezkerrak atzera bota zuten proposamena.
Gipuzkoako basozainen elkarteak eman du albistearen berri eta bideoan erakutsi digu. Beltxarga arrunt bat hilda aurkitu dute eta haren ondora gerturatu da maitalea azken agurra ematera. Basozainek twiterrez adierazi dutenez, beltxargen artean osatutako bikoteak bietako bat hiltzen denean banatzen dira normalean.
Gipuzkoako Foru Aldundiak bultzatu duen Etorkizuna Eraikiz ekimenaren barruan, “Open minded governance for your future” (euskaraz “gogo irekiko gobernantza zure etorkizunarentzat”) izeneko jardunaldia egiten ari dira Tabakaleran. Ekitaldia hasi baino lehen hainbat langilek protesta egin dute eraikinaren barruan.
Aurkezpen ekitaldia Gasteizko Auzolana pilotalekuan egin zen igandean, otsailaren 17an, eta Gedar, langile kazeta webgunean azaltzen denez, "klase batasuna eta independentzia politikoaren aldeko aldarrikapenarekin aurkeztu dute sozialismoaren bidean ekarpena egiteko".
