Petrolioa errezetan
-Nahi al duzu naftaren efektua morroi honekin probatzea? Goitik behera bustiko dugu, su emango diogu eta ez bada itzaltzen, denek esango dute zure balioa handia eta egiazkoa dela.
Beti ere Plutarkoren arabera, morroi inuzentea esperimenturako prest agertu zen -ez zen batere erraza izango Alexandrori ezezkoa ematea-. Naftaz busti, su eman eta sua hain azkar hedatu zen, ezen Alexandro bera izutu baitzen. Sutea itzaltzea lortu zuten, baina morroi gizarajoak erredura larriak izan zituen eta luzaroan ez zen gai izan bere kabuz baliatzeko.
Erromatar Inperioak ere bazuen sendagai honen berri; Plinioren ustez, petrolioaren eratorrietako bat, betuna, desinfektatzaile eraginkorra zen. Baina beste propietate asko ere ba omen zituen sustantzia hark: «Bere kearen usainak suge pozointsuak uxatzen ditu; Kaldea eta Babiloniako betuna kataratak, legen beltza eta azkurarentzat gomendatzen da; igurtzita hezueria sendatzen du; sosarekin nahastuta hortzak zaintzen ditu eta ezin hobea da piorrearentzat; ardoarekin nahastuta bronkitisa sendatzen du, baita kronikoa denean ere...».
Marko Terenzio Varron militar eta funtzionario erromatarrak ere bazuen petrolioaren onuren berri eta «animaliatxo ikustezinek» eragindako gaixotasunen aurkako desinfektatzaile egokia zela idatzi zuen. Gogoan izan behar da «mikrobio» hitza, Pasteur-en aurkikuntzen ondorioz, C. E. Sedillotek ez zuela 1878a arte asmatu eta, beraz, Varronek «animaliatxo ikustezinen» formula bitxia erabili behar izan zuela.
Kolonaurreko Mexikon eta antzinako Egipton, itsasontziak iragazgaitz bihurtzeko erabiltzen zuten; azken hauek larrua ere petrolioarekin olioztatzen zuten; Txinan elikagaiak egosteko lagungarri zitzaien; eta Bibliak dionez, Babelgo dorreko adreiluak itsasteko erabili zuten -Genesia, 11. kapitulua, 3. bertsikulua-.
1859an Edwin L. Drake koronelak AEBetako Pensilvaniako lurretan 21 metro sakoneko zuloa egin eta munduko lehen petrolio putzua egin zuen. Erregai gisa komertzializatu zuen likido beltza eta petrolioaren historia aldatu zuen horrek. Baita gizakiena ere.
Hieroglifikoak irakurtzea ezinezkoa zen 1799an Rosetta harria aurkitu zuten arte. Bridget McDermott-ek Decoding Egyotian Hieroglyphs gida praktikoa argitaratu zuenetik, berriz, edozein saia daiteke. Orain gaztelerazko bertsioa merkaturatu dute: Decodificar y descifrar los jeroglíficos egipcios, Blume, 2006. Frantsesezko bertsioak urte batzuk daramatza kalean -Déchiffrer les hièroglyphes, Gründ, 2002-.
Erromako inperioak ondare arkitektoniko izugarria osatu zuen 600 urtetan zehar. Bada, obra horiek eraiki berritan zuten itxura ikus daiteke orain Christopher Cassel-ek zuzendutako dokumentalean. Animazio teknika berritzaileena -CGI- erabili dute horretarako. Canal Historia ikusteko aukera duten Hegoaldeko ikusleek larunbat honetan -ekainak 3- izango dute Roma, la construcción de un imperio dokumental anbiziotsu honen estreinaldia. 130 herrialdetan eskainiko dute lan hau.
Usaiako "süjetik" gabea, esku andana batek idatzia, errejent multzo batek zuzendua, gertakizun askoren kontari, gisa guzietara kolektiboa da.
Greban dira Benito Menni egoitzako langileak joan den abuztuaren 25etik, irailaren 8ra bitarte. Hermanas Hospitalarias enpresak agindutako kaleratzeen eta unitate itxieren aitzinean, Nafarroako Gobernuak ez duela arduratsuki jokatzen ari salatu dute.
2010ean "Mavi Marmara" itsasontzia abiatu zenetik, Palestinarekiko elkartasun itsas operaziorik handiena osatzen du Global Sumud Flotillak. Israelgo Gobernuak terroristatzat jo ditu nazioarteko ekintzaileak.
Bilboko erdigunean amaitu behar zuen txirrindularitza etapak, baina Deustun sartzear zirela antolakuntzak erabaki hori hartu du, helmuga ingurua manifestariz beteta zegoelako. Aurretik ere igaro dira helmuga puntu horretatik, eta istiluak izan dira. Ertzaintzak gutxienez hiru... [+]
Kontratua segi ala eten, enpresaren erabakia "errespetatuko" lukeela argi utzi nahi izan du Imanol Pradales lehendakariak, Euskadi Irratiari egindako elkarrizketan. Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza.
Astearte honetan egin da Valle de Odietako makroetxaldearen aurkako epaiketa Iruñeko Justizia Jauregian. Epaileak ebatzi behar du ea 2021ean haien lur sailetan egindako isuri baten ondorioz, lur eremu horiek larri kutsatu zituzten ala ez, eta nork eragin zuen. Aditu... [+]
Baionako Herriko Etxearen jabetzapean, eraikinak bost urte daramatza hutsik, eta espazio hori hartu du Ipar Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak, “elkartzeko, kolektiboki pentsatzeko eta borrokak antolatzeko”.
Aurtengo ikasturtean A2 mailara arteko ikastaroetako dirua itzuliko dute EAEn, baita C1ekoak 16-18 urteko ikasleei ere. Nafarroan A1 mailan matrikularen prezioa itzuliko diete.
“Israelgo Estatuaren enbaxadore” gisa datozen txirrindulariei parte hartzen uzteagatik, zale ugarik protesta egin du Vueltaren aurka, hamargarren etapan. Irunberrin, errepidea mozten saiatu diren herritarrak baztertu eta bi pertsona identifikatu ditu Poliziak.
Trumpek asteartean baieztatu du Venezuelako ontzi bati eraso egin eta bertan zeuden 11 lagunak hil dituela. Hildakoak Tren de Aragua "talde terroristako" kideak zirela eta droga trafikoan ari zirela adierazi du Donald Trumpek. Venezuelak dio bideoa Adimen Artifizialez... [+]
Pentsioak osatzeko 145.000 sinadura bildu dituen herri ekinaldi legegilea eztabaidatzeari ezezkoa eman ondoren, Euskal Herriko Pentsiodunen Mugimendua oso gogor agertu da Eusko Jaurlaritzaren jarrerarekin eta "bi aldiz engainatuta" sentitu direla azaldu du. EH Bilduk eta... [+]
Gatazka politiko bat egon da azken 60 urteetan Euskal Herrian, eta horrek izan du bere bertsio biolentoa, ETAk bideratu duena, zeinari Espainiako Estatuak errepresioz eta estatu-terrorismoz erantzun dion. Sei hamarkadetan, ordea, biolentzia horiek ez dira berdin ikusi izan... [+]