Petrolioa errezetan
-Nahi al duzu naftaren efektua morroi honekin probatzea? Goitik behera bustiko dugu, su emango diogu eta ez bada itzaltzen, denek esango dute zure balioa handia eta egiazkoa dela.
Beti ere Plutarkoren arabera, morroi inuzentea esperimenturako prest agertu zen -ez zen batere erraza izango Alexandrori ezezkoa ematea-. Naftaz busti, su eman eta sua hain azkar hedatu zen, ezen Alexandro bera izutu baitzen. Sutea itzaltzea lortu zuten, baina morroi gizarajoak erredura larriak izan zituen eta luzaroan ez zen gai izan bere kabuz baliatzeko.
Erromatar Inperioak ere bazuen sendagai honen berri; Plinioren ustez, petrolioaren eratorrietako bat, betuna, desinfektatzaile eraginkorra zen. Baina beste propietate asko ere ba omen zituen sustantzia hark: «Bere kearen usainak suge pozointsuak uxatzen ditu; Kaldea eta Babiloniako betuna kataratak, legen beltza eta azkurarentzat gomendatzen da; igurtzita hezueria sendatzen du; sosarekin nahastuta hortzak zaintzen ditu eta ezin hobea da piorrearentzat; ardoarekin nahastuta bronkitisa sendatzen du, baita kronikoa denean ere...».
Marko Terenzio Varron militar eta funtzionario erromatarrak ere bazuen petrolioaren onuren berri eta «animaliatxo ikustezinek» eragindako gaixotasunen aurkako desinfektatzaile egokia zela idatzi zuen. Gogoan izan behar da «mikrobio» hitza, Pasteur-en aurkikuntzen ondorioz, C. E. Sedillotek ez zuela 1878a arte asmatu eta, beraz, Varronek «animaliatxo ikustezinen» formula bitxia erabili behar izan zuela.
Kolonaurreko Mexikon eta antzinako Egipton, itsasontziak iragazgaitz bihurtzeko erabiltzen zuten; azken hauek larrua ere petrolioarekin olioztatzen zuten; Txinan elikagaiak egosteko lagungarri zitzaien; eta Bibliak dionez, Babelgo dorreko adreiluak itsasteko erabili zuten -Genesia, 11. kapitulua, 3. bertsikulua-.
1859an Edwin L. Drake koronelak AEBetako Pensilvaniako lurretan 21 metro sakoneko zuloa egin eta munduko lehen petrolio putzua egin zuen. Erregai gisa komertzializatu zuen likido beltza eta petrolioaren historia aldatu zuen horrek. Baita gizakiena ere.
Hieroglifikoak irakurtzea ezinezkoa zen 1799an Rosetta harria aurkitu zuten arte. Bridget McDermott-ek Decoding Egyotian Hieroglyphs gida praktikoa argitaratu zuenetik, berriz, edozein saia daiteke. Orain gaztelerazko bertsioa merkaturatu dute: Decodificar y descifrar los jeroglíficos egipcios, Blume, 2006. Frantsesezko bertsioak urte batzuk daramatza kalean -Déchiffrer les hièroglyphes, Gründ, 2002-.
Erromako inperioak ondare arkitektoniko izugarria osatu zuen 600 urtetan zehar. Bada, obra horiek eraiki berritan zuten itxura ikus daiteke orain Christopher Cassel-ek zuzendutako dokumentalean. Animazio teknika berritzaileena -CGI- erabili dute horretarako. Canal Historia ikusteko aukera duten Hegoaldeko ikusleek larunbat honetan -ekainak 3- izango dute Roma, la construcción de un imperio dokumental anbiziotsu honen estreinaldia. 130 herrialdetan eskainiko dute lan hau.
Deshumanizazioa barru-barruraino sartu da Mendebaldeko botereetan, eta axolagabekeriaz begiratzen diote Gaza pairatzen ari den holokaustoari; Gazan, bonbek hiltzen ez bazaituzte, goseak hilko zaitu.
Gure itsasontzia bonbardatu duten honetan inpotentzia erabatekoa da, gu ondo... [+]
Ostegunetik ostiralerako gauean dronekin egin diote eraso Gazako blokeoa apurtu eta genozidioa salatu nahi duen nazioarteko ekimenaren itsasontziari, Maltatik hamahiru miliara, nazioarteko uretan. Aktibisten artean Mikel Zuluaga Mikelon euskal herritarra dago. “Hemen hau... [+]
“Gabezia guztiekin ere, sindikatuek gizateriaren alde inoiz egon den beste edozein giza erakundek baino gehiago egin dute. Duintasunari, zintzotasunari, hezkuntzari, ongizate kolektiboari eta giza garapenari beste edozein pertsona-elkartek baino gehiago lagundu... [+]
Harri-jasotzearen gorakada nabaritu da azken urteetan, batez ere emakumeen artean. Gazteek harri eskoletan ikasten dute kirolean esperientzia dutenengandik. Crossfit-a, sare sozialak eta telebista faktore garrantzitsuak izan dira kirolaren piztualdian, harri eskolekin batera... [+]
Maiatzaren 17an bertaratu eta barazkiak landatzeko hitzordua jarri diete herritarrei. Karia horretara egun osoko egitaraua osatu dute, Marieneako lurrak laborantzarako atxikiak izatearen alde.
Pedro Sánchezek hornitzaile pribatuei eta Red Eléctrica de Españari egotzi die itzalaldiaren inguruko informazio gutxi eskaintzea, baina azken honek jakinarazi du "gutxi gorabehera" aurkitu dutela Iberiar penintsula osoko argindarra joatearen arrazoia... [+]
Rudolf Botha hizkuntzalari hegoafrikarrak hipotesi bat bota berri du Homo erectus-i buruz: espezieak ahozko komunikazio moduren bat garatu zuen duela milioi bat urte baino gehiago. Homo sapiens-a da, dakigunez, hitz egiteko gai den espezie bakarra eta, beraz, hortik... [+]
Böblingen, Germaniako Erromatar Inperio Santua, 1525eko maiatzaren 12a. Georg Truchsess von Waldburgek Wurtembergeko nekazari matxinatuak mendean hartu zituen. Handik hiru egunera, maiatzaren 15ean Filipe Hessekoak eta Saxoniako dukeak bat egin zuten errebelde turingiarrak... [+]
Aramu + AimarZ
Noiz: apirilaren 26an.
Non: Zumarragako Zelai-Arizti frontoi irekian.
---------------------------------------------------------
Udalaren webguneak dio: "Bide Bizia marka turistikoa eta izen bereko jaialdia Zumarragaren arima munduari erakusteko,... [+]
Irudimentsua eta umoretsua da, eta marraztea bere pasioa da. Oihan Iriarte Eletxigerrak (Bilbo, 2001) Autismoa eta biok (Txalaparta, 2025) liburu ilustratua sortu du autismoa ikusarazteko. Bere bizipenetatik abiatutako liburua da. Arte figuratiboaz baliatu da batez ere:... [+]
Maiatzaren Lehenaren kari, bere gogoeta partekatu nahi izan du Olatukoop Ekonomia Sozial Eraldatzailea sustatzeko sareak. Langileen egunari lotuta, lanaren izaeraren eta zentzuaren inguruko gogoeta egin dute, lan burujabe eta desiragarriak denontzako garatzeak gure bizitzak eta... [+]